Türk Hukukunda Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

TÜRK HUKUKUNDA YABANCI BOŞANMA KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ



Yrd. Doç. Dr. Ahmet Cemal RUHİ



- Yabancı Boşanma İlamlarının Tanınması ve Tenfizi Konusuna Genel Bakış

- Yabancı Boşanma İlamlarının Tanınması

- Yabancı Boşanma İlamlarındaki Bazı Hükümlerin

Tenfizi

- Tanıma ve Tenfiz Usulü



İçindekiler

Sunuş 7

Kısaltmalar 15

Giriş

YABANCI BOŞANMA İLÂMLARININ TANINMASI VE TENFİZİ KONUSUNA GENEL BAKIŞ 17

1. TARİHSEL GELİŞME 17

2. EVLENME, EVLİLİĞİN SONA ERMESİ VE BOŞANMA 18

1.1.1. Evlenme ve Evliliğin Sona Ermesi 18

1.1.2. Boşanma Hukukuna Genel Bakış 19

1.1.3. Türk Hukukunda Boşanma 21

1.1.4. Usule İlişkin Sorunlar 22

1.1.1.1. Taraflar 22

1.1.1.2. Görevli Mahkeme 23

1.1.1.3. Yetkili Mahkeme 23

1.1.1.4. Geçici Önlemler 25

1.1.1.5. Yargılama Usulü 25

E Milletlerarası Özel Hukukta Boşanmaya Uygulanacak Hukuk 26

1.4.1. Tanıma ve Tenfiz Davasında Uygulanacak Hukuk 28

1.4.2. Tanıma ve Tenfiz ile İlgili Olarak Yapılan Sözleşmeler 29

1.4.2.1. Konu ile İlgili İki Taraflı Sözleşmeler 29

1.4.2.2. Konu ile İlgili Çok Taraflı Sözleşmeler 32

3. TANIMA VE TENFİZ 34

A. Tanıma 34

1.5.1. Genel Bilgi 34

1.5.2. Tanıma Hakkındaki Görüşler 36

1.5.3.1. Tanımayı Kabul Etmeyen Görüş 36

1.5.3.2. Tanımayı Kabul Eden Görüş 36

1.5.3. Yabancı Mahkeme İlâmlarını Tanımamanın Sakıncaları 37

R Tenfiz 37

1.6.1. Tenfizi Kabul Etmeyen Sistem 37

1.6.2. Tenfizi Kabul Eden Sistemler ve Tenfiz Usulleri rr. 38

2.11.1.1 Actio Judicatio Usulü 38

2.11.1.2 Tescil Sistemi 39

2.11.1.3 Revision Sistemi 40

2.11.1.4 Exequatur Esası 41

1. Tanıma ve Tenfiz Davasına Konu Olabilecek Kararlar 43

1.1.1. Kavramın Açıklanması 43

1.1.2. Mahkeme Kararlarının Çeşitleri 44

1.1.1.1. Ara Kararları 44

1.1.1.2. Nihai Kararlar 44

aa. Esasa İlişkin Nihai Kararlar * 44

aaa. Eda Hükümleri 45

bbb. Tespit Hükümleri 45

ccc. Belirsiz Alacak ve Tespit Davası 45

ddd. İnşai Hükümler 46

bb. Usule İlişkin Nihai Kararlar 46

cc. Davanın Konusuz Kalması Halinde Verilen Kararlar 46

dd. Tanıma ve Tenfiz Davasının Konusu 46

1.4.1. Tanıma ve Tenfiz ile İlgili Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanununun Öncesi Düzenleme 47

1.4.2.1. Osmanlı Döneminde Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 47

1.4.2.2. Muvakkat Kanun Zamanında Tanıma ve Tenfiz ile İlgili Düzenleme 47

1.4.2. Tanıma ve Tenfizle ilgili Olarak Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku

Hakkında Kanunda Aranan Şartlar 49

I. Bölüm

YABANCI BOŞANMA İLÂMLARININ TANINMASI

1.5.1. BOŞANMA İLÂMLARININ TANINMASI 51

1.5.3.1. Bağımsız Bir Dava Sonucu Verilen Tanıma Kararı 55

1.5.3.2. Görülmekte Olan Bir Dava Sırasında Verilen Tanıma Kararı 55

1.6.1. Kesim Hüküm İtirazı 55

1.6.2. Kesin Delil Etkisi 56

1.5.2. TANIMA ŞARTLARI 56

2.11.1.1 Açıklama 56

2.11.1.2 Tanımanın Ön Şartları 57

1. Yabancı Mahkemeden Hukuk Davalarına İlişkin Olarak Verilmiş Bir İlâm Olmalı 57

a. Yabancı Mahkemeden Verilmiş Bir İlâm Olmalı 57

b. Hukuk Davalarına İlişkin Bir İlâm Olmalı 60

2. Yabancı Mahkeme Kararı Kesin Hüüjm Teşkil Etmeli 61

2.11.1.3 Asli Şartlar 66

1. Karşılıklılık 67

a. Karşılıklı İşlemin Leh ve Aleyhindeki Görüşler 67

b. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ile Getirilen Düzenleme 68

c. Karşılıklı İşlem Türleri ve Tespiti 69

aa. Anlaşmaya Dayanan Karşılıklı İşlem ve Tespiti 69

bb. Kanundan Doğan Karşılıklı işlem ve Tespiti 72

cc. Fiili Karşılıklı İşlem ve Tespiti 73

d. Karşılıklı İşlemin Bulunma Anı 74

1. Yetki 74

1.1.1. Genel Olarak 74

1.1.2. Münhasır Yetki ve Yetki Aşımı 76

aa. Münhasır Yetki 76

bb. Aşırı Yetki 79

2. Kamu Düzeni 80

1.1.1.1. Kamu Düzeni Kavramı ve Özellikleri 80

1.1.1.2. Tanımı ve bu konudaki sistemler 80

1.1.1.3. Kanundaki Düzenleme 82

1.1.1.4. Boşanma Kararının Tanınmasına Kamu Düzeninin Müdahale Edeceği Haller 87

aa. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun m. 54/(ç) Bendindeki

Hallerin Dışında Savunma Haklarının Yeterince Tanınmaması 87

bb. Boşanma Hakkında Daha Önce Verilmiş Bir Türk Mahkeme Kararının Mevcut Olması 88

cc. Yabancı Mahkeme Kararındaki Hükmün Türk Hukukundan Farklı Düzenleme içermesi 89

dd. Velayet Konusunun Düzenlenmemiş Olması 92

ee. Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranış 92

ff. Savunma Hakkının Temel Prensiplerine Aykırı Davranış 93

gg. Yabancı Mahkeme İlâmının Türk Kamu Düzenine Açıkça Aykırılık Teşkil Etmesi 94

3. Savunma Hakkı 98

1.4.1. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunda Yer Alan Hüküm 98

1.4.2. İtiraz 100

4. Kanun İhtilafı Kurallarına Uygunluk 102

II. Bölüm

YABANCI BOŞANMA İLÂMLARINDAKİ BAZI HÜKÜMLERİN TENFİZİ

l GENEL OLARAK 103

1. TENFİZ ŞARTLARI 104

İlil BOŞANMA KARARLARINDA TENFİZE TABİ OLAN HÜKÜMLER 104

Nafaka 104

* Bakım Nafakası 105

Tedbir Nafakası 105

İştirak Nafakası 106

1.4.3. Yoksulluk Nafakası 107

2. Yardım Nafakası 109

Nafaka Hususunda Türkiye'nin Taraf Olduğu Milletlerarası Sözleşmeler ve

Bunların Uygulanması 110

Velayet 113

1. Tazminat... 114

1.1.1. Maddi Tazminat Davası 116

1.1.2. Manevi Tazminat 116

1.1.1.1. Mal Rejiminin Tasfiyesi 117

III. Bölüm TANIMA VE TENFİZ USULÜ

1.4.1. GENEL OLARAK 121

1.4.2. TANIMA VE TENFİZ DAVASINDA UYGULANACAK USUL 121

1.4.2.1. Görev ve Yetki 121

1.5.1. Görev 121

1.5.2. Yetki 124

1.4.2.2. Teminat 125

1.4.2.3. Taraflar, Tanıma İstemi ve Dilekçeye Eklenecek Belgeler 128

1.5.3.1. Taraflar 128

1.5.3.2. Tanıma İstemi ve Tanıma Dilekçesinde Bulunması Gerekli Hususlar 130

1.6.1. Tanıma İstemi 130

1.6.2. Tanıma Dilekçesinde Bulunması Gerekli Hususlar 133

1.5.3.3. Dilekçeye Eklenecek Belgeler 133

1.4.2.4. Davanın Açılması 139

2.11.1.1 Dava Dilekçesinin Hazırlanması 139

2.11.1.2 Davanın Açılması 140

2.11.1.3 Davalıya Tebligat Yapılma Zorunluluğu 142

2.11.1.4 Davaya Cevap 143

2.11.1.5 Yargılama Usulü 145

2.11.1.6 Tanıma ve Tenfiz İsteminin Kapsamı 148

2.11.1.7 İspat Yükü 149

2.11.1.8 İtirazlar 150

1. Tanıma veya Tenfiz Şartlarının Bulunmadığı 150

2. İlâmın Daha Önce Kısmen veya Tamamen Yerine Getirildiği 152

3. İlâmın Yerine Getirilmesine Engel Bir Sebebin Ortaya Çıktığı 152

2.11.1.9 Kararın Şekli 152

2.11.1.10 Zamanaşımı ~ 153

F. Tanıma Davasında Verilecek Kararlar 154

a. Tanıma Kararı 154

b. Red Kararı 155

c. Yabancı Mahkemeden Alınan Boşanma Kararının Tanınması, Nüfus Kütüğüne

Tescili ve Yeniden Evlenme 156

1. Kesinleşmiş Yabancı Mahkeme Kararının Kesin Hüküm Kuvvetinin Kapsamı 156

2. Kesin Hüküm Kuvvetinin Kabul Edildiği Zaman 156

3. Tanınmayan Yabancı Mahkeme İlâmlarının Etkisi 159

1.1.1. Tenfiz Davasında Verilecek Kararlar 159

1.1.1.1. Tenfiz Kararı 161

1.1.1.2. Tenfiz Kararının Reddi 162

1.1.1.3. Kısmi Tenfiz Kararı 162

1.1.2. Yargılama Harç ve Giderleri 163

İ. Tenfiz Kararının Sonuçları 164

1.4.1. Tenfiz Kararının Yerine Getirilmesi 164

1.4.2.1. Tenfizine Karar Verilen Yabancı Mahkeme Kararı 164

1.4.2.2. Tenfizine Karar Verilmiş İlâm Aynı Zamanda Tanınmış Olur 164

1.4.2.3. Tenfizine Karar Verilen Yabancı Mahkeme İlâmının İcrası 164

1.4.2. Tenfiz Talebinin Reddi Kararı 165

1.5.1. Tenfizin Reddi Kararından Sonra Yeni Bir Tenfiz Davasının Açılması 165

1.5.2. Tenfiz Talebinin Reddi Kararından Sonra Aynı Konuda Yeni Bir Dava Açılması 165

1.5.3. Hakkında Tenfiz Talebi Reddedilen Kararın Delil Olarak Kullanılması 166

J. Davalar veya Kararlar Arasında İhtilaf 166

1.5.3.1. Davalar Arasında İhtilaf 166

1.5.3.2. Bir Kararla Bir Dava Arasında İhtilaf 166

1.5.3.3. Kararlar Arasında İhtilaf 167

K. Kanun Yolları 167

1.6.1. Olağan Kanun Yolları 167

2.11.1.1 Temyiz 167

2.11.1.2 Karar Düzeltme 170

1.6.2. Olağanüstü Kanun Yolu (Yargılamanın İadesi) 172

Sonuç 177

Yararlanılan Kaynaklar 181

Kavram Dizini 197