Anonim Şirketin Temsili

Dr. Ahmet Hasan KILIÇ

İÇİNDEKİLER

TAKDİM 7
ÖNSÖZ 9
İÇİNDEKİLER  13
KISALTMALAR  27
GİRİŞ 29
1 KONUNUN TAKDİMİ  29
2 KONUNUN ÖNEMİ 31
3 KONUNUN SINIRLANDIRILMASI  34
4 İNCELEME PLANI  35

BİRİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKETİN TÜZEL KİŞİLİĞİ

I TÜZEL KİŞİLİK 39
A Şirket Kavramı  39
B Anonim Şirketin Tarihi Gelişimi  40
C Özel Hukuk Tüzel Kişiliği  42
1 Tüzel Kişi Kavramı  42
2 Tüzel Kişi Kavramının Unsurları 43
a Sürekli Amaç 43
b Örgütlenme  44
c Sınırlı Sayı  45
3 Tüzel Kişiliğin Hukuki Niteliğini Açıklayan Teoriler 45
a Varsayım Teorisi 45
b Gerçeklik Teorisi 46
c Teorilerin Değerlendirilmesi 47
D Anonim Şirketin Tüzelkişiliği 48
1 Tüzel Kişiliğin Kazanılması 48
2 Ayrılık İlkesi  52
3 Tüzel Kişi Perdesinin Aralanması 53

14 İçindekiler
II ANONİM ŞİRKETTE EHLİYET56
A Hak Ehliyeti  56
B Fiil Ehliyeti 57
1 Fiil Ehliyetinin Kazanılması 57
2 Fiil Ehliyetinin Kapsamı 58
a Hukuki İşlemler  58
b Hukuka Aykırı Fiiller  59
III ÖN ANONİM ŞİRKET 61
A Kavram 61
B Ön Ortaklık 62
C Ön Anonim Şirket 63
D Kuruluş İşlemlerinin Anonim Şirkete Devri  68
1 Devrin Amacı  68
2 Devrin Kapsamı 69
3 Devrin Hukuki Niteliği 69
4 İşlemin Şirket Adına Yapılması Şartı  70
5 İşlemi Yapacak Kişiler  71

İKİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKETTE ORGAN TEMSİLİ

I ANONİM ŞİRKETTE ORGAN 73
A Kapsam  73
B Tüzel Kişilerde Organ  73
1 Organ Kavramı 73
2 Organ ile Temsilcinin Karşılaştırılması  76
3 Organ Kavramının Anlamları  77
a Geniş ve Dar Anlamda Organ 77
b Şekli Organ 78
c Maddi Organ 80
d Fiili Organ 80
4 Organ Sıfatının Kazanılması  81
5 Tüzel Kişi ile Organ Arasındaki İlişki 82
6 Organ Türleri  82

İçindekiler 15
C Anonim Şirkette Organlar  83
1 Organ Yapısı  83
2 Zorunlu Organlar 83
a Genel Kurul 83
b Yönetim Kurulu  84
3 Organlar Arasındaki İlişki  84
a Düzenleme İhtiyacı 84
b Organların Yetki Alanlarına İlişkin Teoriler 85
aa Tek Güç Teorisi  85
bb Eşitlik Teorisi 85
cc Şeflik Teorisi  86
dd Sınırlandırılmış Tek Güç Teorisi  86
4 TTK’da Kabul Edilen Sistem 87
5 Anonim Şirketin Organsız Kalması  88
II YÖNETİM KURULUNUN ORGANİZASYONU 89
A Yönetim Modelleri  89
1 Tekli Yönetim Modeli  90
2 İkili Yönetim Modeli  91
3 Tercihli Yönetim Modeli 93
B Türk Hukukunda Benimsenen Model 94
C Modellerin Karşılaştırılması 94
III ORGAN TEMSİLİ İLE DİĞER TEMSİL ŞEKİLLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ  95
A Kapsam 95
1 Temsil Kavramı 96
2 Temsili Açıklayan Teoriler  97
3 Temsile Hâkim Olan İlkeler  97
a Açıklama İlkesi 97
b Bağımsızlık İlkesi 98
4 Temsil Yetkisinin Hukuki Niteliği  99
5 Temsilin Çeşitleri 100
a Doğrudan ve Dolaylı Temsil 100
b Aktif ve Pasif Temsil  101
c İradi Temsil ve Kanuni Temsil 101
6 İradi Temsilin Şartları  103
a Başkası Adına Hareket 103
b Temsil Yetkisi 103

16 İçindekiler
7 Temsil Yetkisinin Kapsamı  105
8 Temsil ile Vekâlet Sözleşmesi Arasındaki İlişki  106
9 İradi Temsilin Organ Temsilinde Uygulanması  108
B Organ Temsili 108
1 Kavram  108
2 Organ Temsili ile Diğer Temsil Türlerinin Karşılaştırılması  110
a Organ Temsili ile İradi Temsil 110
b Organ Temsili ile Kanuni Temsil 112
c Değerlendirme 114
3 Medeni Hukuk Tüzel Kişilerinde Organ Temsili  114
a Vakıflar 115
b Dernekler  115
4 Şirketlerde Organ Temsili  116
a Kollektif Şirket 116
b Adi Komandit Şirket  116
c Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket  117
d Limited Şirket 118
e Kooperatif 118

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÖNETİM KURULUNUN YAPISI İLE TEMSİL İLİŞKİSİ

I YÖNETİM KURULUNUN OLUŞUMU 119
A Üye Sayısı 119
B Görev Süresi 120
C Yönetim Kurulu Üyeliğinin Nitelikleri 120
1 Kapsam  120
2 Kanunla Belirlenen Nitelikler 121
a Ehliyet  121
b Mesleki Tecrübe  122
c Seçilme Engelinin Bulunmaması  122
d Gerçek veya Tüzel Kişi Olmak  122
e Pay Sahibi Olma Koşulunun Aranmaması  123
3 Esas Sözleşmeyle Belirlenen Nitelikler  123
D Yönetim Kurulu Üyeliğinin Kazanılması  123
1 Esas Sözleşmeyle  123

İçindekiler 17
2 Genel Kurul Kararıyla  124
3 İstisnalar 124
a Yönetim Kurulunun Üye Seçimi 124
b Kamu Tüzel Kişilerinin Üye Seçimi 124
c Özel Kanunlar Uyarınca Üye Seçimi  127
d Fesih Davasında Üye Seçimi  128
e Tek Üyeli Yönetim Kurulunda Üye Seçimi  128
E Üyeliğin Tescil ve İlanı  129
F Üyeliğin İnternet Sitesinde Yayımlanması 130
G Üyelik İçin Gerekli Niteliklerin Olmaması  130
II ÜYELİK ŞEKİLLERİ  134
A Gerçek Kişilerin Üyeliği 134
B Tüzel Kişilerin Üyeliği 134
1 Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Üyeliği  134
2 Tüzel Kişi ile Gerçek Kişi Arasındaki Hukuki İlişki  139
C Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeliği 140
III YÖNETİM KURULU ÜYESİ İLE ŞİRKET ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ  141
A Kapsam 141
B Vekâlet Sözleşmesi Görüşü  143
C Hizmet Sözleşmesi Görüşü  144
D Sui Generis Sözleşme Görüşü 145
E Değerlendirme  146
IV ÜYELİĞİN SONA ERMESİ  146
A Kapsam 146
B İradi Sona Erme Halleri 147
1 Azil 147
a Genel Kurul Tarafından Azil 147
b Tüzel Kişi Temsilcilerinin Azli 150
c Konkordatoda Azil 151
d Kamu İdarelerince Azil 152
e Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Erme Anı  152
2 İstifa  153
C Kendiliğinden Sona Erme Halleri  156
1 Sürenin Dolması  156

18 İçindekiler
2 İflas  159
3 Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme 159
4 Esas Sözleşmeyle Belirlenen Şartların Kaybedilmesi  160
5 Özel Kanunlarda Belirlenen Şartların Kaybedilmesi  160
6 Hak Yoksunluğu  161
7 Ehliyetin Kısıtlanması 161
D Üyeliğin Son Bulmasının Sonuçları 162

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKETTE TEMSİL ESASLARI

I TEMSİL YETKİSİNİN YÖNETİM KURULU ÜYELERİNE AİT OLMASI 163
A Temsil Kavramının Anlamı ve Organ Temsili 163
B Temsile Yetkili Kişiler  164
C Temsil Kararının Alınması  166
D Tek Pay Sahipli Anonim Şirkette Temsil 167
E Tek Kişiden Oluşan Yönetim Kurulunda Temsil  167
F Tüzel Kişilerin Temsil Yetkisini Kullanması 169
II ÇİFT İMZA KURALI169
A Kuralın Tarihi Gelişimi 169
B Çift İmza Kuralının Uygulanması  171
C Aktif Temsil Bakımından Çift İmza Kuralı  173
D Aynı Anda İmza Atma Zorunluluğu  174
E Çift İmza Kuralının İstisnaları  176
1 Esas Sözleşmeyle Farklı Bir Usulün Kararlaştırılması  176
2 Pasif Temsil 178
3 Temsilcilerin Birbirlerine Yetki Vermesi  180
4 Şubelerin Temsil Yetkisi 183
III ŞEKLİ İŞLEMLER184
A Tescil ve İlan  184
B İmza Şekli  184
C İmza Beyannamesi  185
D İmza Sirküleri  188
1 Kavram  188
2 Önemi 190

İçindekiler 19
3 İmza Sirkülerinin İstenmemesi 190
4 İnceleme Usulü  193
5 Düzenleme Anı 194
6 İmzaların Noter Huzurunda Atılması 194
7 Bulunması Gereken Kayıtlar 196
8 Sicil Tasdiknamesi  197
9 Dayanak Belgeler  198
E Elektronik İmza 199
F Kayıtlara Erişim 200
IV TEMSİL YETKİSİ VE TİCARET SİCİLİ İLİŞKİSİ  201
A Kapsam 201
B Ticaret Sicili  201
1 Kavram  201
2 Ticaret Sicili Teşkilatı 202
3 Tescil Edilen Kayıtlar  203
4 Sicilin Aleniliği  204
C Tescil İşlemleri 205
1 Tescil Edilecek Kayıtlar  205
2 Tescil ve İlan Talebi  205
3 Sicil Müdürünün Görevi  206
4 Sicil Müdürünün Kararlarına İtiraz  207
D Ticaret Sicilinin Etkinliği 209
1 Kapsam 209
2 Tescil ve İlanın Üçüncü Kişilere Etkisi 209
a Etkinin Başlangıcı 209
b Ticaret Sicilinin Olumlu ve Olumsuz Etkisi 210
3 Görünüşe Güven İlkesi  212
E Dayanak Belgelerde Sakatlık  214
V TEMSİL YETKİSİNİN KULLANILMASINDA YÜKÜMLÜLÜKLER 217
A Bizzat Yerine Getirme 217
B Eşit Davranma  218
C Özen Gösterme  221
D Bağlılık Yükümlülüğü  224
1 Önemi  224

20 İçindekiler
2 Şirketler Topluluğunda Bağlılık 225
3 İnançlı Yönetim Kurulu Üyeliğinde Bağlılık  227
E İşlem Yapma Yasağı 228
1 Yasağın Kapsamı  228
2 Yasak Kapsamında Olanlar  231
3 Yasağa Aykırılığın Sonuçları  232
F Borçlanma Yasağı 233
1 Önemi 233
2 TTK’ya Göre Anonim Şirkete Borçlanma Yasağı  235
a Amaç 235
b Pay Sahipleri Açısından Yasağın Kapsamı  237
c Yönetim Kurulu Üyeleri Açısından Yasağın Kapsamı 241
d Yasak Kapsamına Girmeyen İşlemler  242
e Yasak Kapsamına Giren Kişiler  243
f Borçlandırıcı İşlemin Takibi 244
g Yasaklanmış İşlemin Geçerliliği  245
h Borçlanma Yasağı ile İşlem Yapma Yasağı Arasındaki İlişki 247
ı Yasağa Aykırılığın Cezai Sonuçları  248
3 Diğer Kanunlarda Anonim Şirkete Borçlanma Yasağı  249
a Kurumlar Vergisi Kanununda Borçlanma Yasağı 249
b Sermaye Piyasası Kanununda Borçlanma Yasağı  250
c Bankacılık Kanununda Borçlanma Yasağı  252
4 Değerlendirme 252
VI TEMSİLCİLERİN HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU254

BEŞİNCİ BÖLÜM

TEMSİL YETKİSİNİN KAPSAMI VE İŞLETME KONUSU

I TEMSİL YETKİSİNİN KAPSAMI257
A Kural 257
B İşletme Konusu  258
1 6762 Sayılı Kanunda İşletme Konusu 258
2 6102 Sayılı Kanunda İşletme Konusu 259
C Ultra Vires İlkesi 260
1 Kavram  260

İçindekiler 21
2 İlkenin Amacı 261
3 Mukayeseli Hukukta Ultra Vires İlkesi 262
a İngiliz Hukuku  262
b Amerikan Hukuku 263
c İsviçre Hukuku 264
d Avrupa Birliği Hukuku 265
4 Ultra Vires İle Temsil İlişkisi 267
II ŞİRKETİN AMACI İLE TEMSİL İLİŞKİSİ 270
III İŞLETME KONUSU 273
A Amaç  273
B Konu Dışı İşlemde İyiniyet  273
C Hukuki Görünüşe Güven İlkesi  276
D İşletme Konusunun Tescili 277
E Ticaret Unvanının İyiniyete Etkisi  278
F Basiretli İş Adamı Gibi Hareket Etme Yükümlülüğü 280
G İşlemin Konu Dışında Olmasının Sonuçları  280
H Konu Dışı İşlemlerin İleri Sürülmesi 283
I Konu Dışı İşlemlerde Temsilcilerin Sorumluluğu  286
J Konu Dışı İşlemleri Yapan Şirketin Feshi 287
K Konu Dışı İşlemin Hukuki İşlem Güvenliğine Etkisi  287

ALTINCI BÖLÜM
TEMSİL YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI
VE YETKİSİZ TEMSİL

I TEMSİL YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI  291
A Kapsam 291
B Kanuni Sınırlamalar  291
1 Kural 291
2 TTK’da Yer Alan Sınırlamalar 293
3 SerPK’da Yer Alan Sınırlamalar 295
C İradi Sınırlamalar  296
1 Kural 296
2 İstisna 298
3 Konu ve Miktara İlişkin Sınırlandırmalar  299

22 İçindekiler
4 İmza Sirküleriyle Sınırlandırma 300
5 Sınırlandırma Yasağının Sonuçları  304
D İradi Sınırlandırma Türleri 305
1 Merkez ve Şube İşleriyle Sınırlama 305
a Merkez ve Şube Kavramları  305
b Sınırlandırma Kararı  307
c Tescil ve İlan 307
2 Birlikte Temsil  308
E Temsil Yetkisinin Sınırı  309
1 Dış İlişkide 309
2 İç İlişkide  309
F Sınırlamanın Esas Sözleşmeye ve Genel Kurul Kararına Aykırı Olması 310
G Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılması 311
II YETKİSİZ TEMSİL 312
A Kavram 312
B Yetkisiz Temsil Hâlleri  313
1 Organ Temsil Yetkisinin Aşılması  313
2 İşletme Konusu Dışında İşlem Yapılması  314
3 İradi Temsil Yetkisinin Aşılması 315
a Temsil Olunanla Üçüncü Kişi Arasındaki Sonuçlar  315
b Temsilciyle Üçüncü Kişi Arasındaki Sonuçlar  317
c Temsilciyle Temsil Olunan Arasındaki Sonuçlar 318

YEDİNCİ BÖLÜM

TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİ İLE SINIRLI YETKİLİ TEMSİLCİ ATANMASI
I TEMSİL YETKİSİNİN DEVRİ 319
A Kapsam  319
B Temsil Yetkisinin Murahhas Üyeye veya Müdüre Devredilmesi 319
1 Amaç 319
2 Kavram  321
3 Hukuki İlişkinin Niteliği  322
4 Yönetim ve Temsil Yetkisinin Birlikte Devri  324
5 Devrin Şartları 324
a Esas Sözleşmede Yetki Devrine İzin Verilmiş Olması  324

İçindekiler 23
b İç Yönergenin Hazırlanması 325
c Temsil Yetkisinin Devredilebilir Nitelikte Olması  327
6 Temsil Yetkisinin Devredileceği Kişiler  328
7 Temsil Yetkisinin Geri Alınması  329
8 Tescil ve İlan 331
9 Temsil Yetkisinin İkinci Kez Devredilmesi 331
10 Temsil Yetkisinin Kısmen Devredilmesi 332
11 Yetki Devrinin Sonuçları  333
C Temsil Yetkisinin Ticari Temsilci ve Ticari Vekillere Devri  335
1 Amaç  335
2 Ticari Temsilci 335
a Kavram  335
b Temsil Yetkisinin Devredileceği Kişiler  336
c Hukuki İlişkinin Niteliği 337
d Atama ve Görevden Alma  338
e Temsil Yetkisinin Kapsamı  340
f Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması  341
g Tescil ve İlan  341
3 Ticari Vekil 343
D Temsil Yetkisinin İradi Temsilciye Devri  343
II SINIRLI YETKİLİ TEMSİLCİ ATAMA 344
A Amaç  344
B Atama Yetkisi 346
C Esas Sözleşmede Hüküm Bulunması  347
D Atanacak Kişiler  348
1 Yönetim Kurulu Üyeleri 348
2 Şirkete Hizmet Akdi İle Bağlı Olanlar 349
E Ticari Vekil veya Tacir Yardımcısı Olarak Atanma 350
1 Kapsam 350
2 Ticari Vekil 351
3 Diğer Tacir Yardımcıları 352
F İç Yönerge 353
1 İç Yönerge Hazırlama Yetkisi  353
2 İç Yönergenin Şekli 354

24 İçindekiler
3 İç Yönergenin İçeriği  355
4 İç Yönergenin Tescil ve İlanı 357
G Atanacak Kişilerin Tescil ve İlanı  359
H Sınırlı Yetkiye Sahip Temsilci Atayan Yönetim Kurulunun Sorumluluğu  360
1 Yönetim Kurulunun Genel Olarak Hukuki Sorumluluğu  360
2 Atanacakların Sorumluluğu  362
I Uygulama 363

SEKİZİNCİ BÖLÜM
ANONİM ŞİRKETİN TASFİYEDE İFLASTA
KONKORDATODA VE KAYYIMLIKTA TEMSİLİ

I TASFİYEDE TEMSİL 367
A Kapsam  367
B Şirketin Sona Ermesi  367
1 Kural  367
2 İnfisah Sebepleri 367
3 Fesih Sebepleri  368
C Tasfiyede Temel İlkeler  369
1 Tüzel Kişiliğin Devam Etmesi  369
2 Amacın Değişmesi  370
3 Organların Varlığını Koruması 371
4 Tasfiye Memurlarının Tasfiyeyi Yönetmesi 372
D Tasfiye İşlemleri  372
1 Tasfiyenin Tescil ve İlanı  372
2 Tasfiye Memurları  374
a Atama ve Görevden Uzaklaştırma  374
b Nitelikleri  376
c Organ Niteliği 376
d Tescil ve İlan 377
e Tasfiye Memurlarının Yetkileri 379
f Ek Tasfiye  379
E Tasfiyede Temsil  380
1 Tasfiye Amacı ve Temsil İlişkisi  380
2 Tasfiye Amacı Dışında Yapılan İşlemler  382
a Tasfiye Memurlarının Yaptığı İşlemler  382
b Yönetim Kurulunun Yaptığı İşlemler  384

İçindekiler 25
3 Çift İmza Kuralı 385
4 Çift İmza Kuralının İstisnaları 386
a Belirli İşlemler İçin Yetki Verme  386
b Pasif Temsil  387
c Çift İmza Kuralının Aksinin Kararlaştırılması 388
5 Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması 390
6 Temsil Yetkisinin Devredilmesi  391
7 Temsil Yetkisinin Kullanılma Usulü 392
II İFLASTA TEMSİL 392
A İflas Sebebiyle Tasfiye  392
B İflasın Hukuki Sonuçları  393
C İflasta Şirketin Temsili  394
D Tasarruf Yetkisinin Kısıtlanması 395
1 Yasağın Kapsamı 395
2 Yasak Kapsamında Olmayan İşlemler  397
3 Yasağın Uygulanma Süresi  398
4 Hükümsüzlüğün Giderilmesi  399
E İflas Tasfiyesinde Görevli Organlar 399
1 İflas Dairesi 399
2 İflas İdaresi 400
a İflas İdaresinin Oluşumu ve Görevleri  400
b İflas İdaresinin Hukuki Niteliği 401
F İflasın Kapanması  401
III KONKORDATODA TEMSİL  402
A Kavram  402
B Geçici ve Kesin Mühlet 402
C Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması ve Anonim Şirketin Temsili 403
1 Kapsam 403
2 Mahkeme Kararıyla Getirilen Sınırlamalar 404
3 Kanuni Sınırlamalar  406
4 Komiserin Talimatıyla Getirilen Sınırlamalar 407
5 Tasarruf Yetkisinin Tamamen Kaldırılması 409
6 Tasarruf Sınırlamasının Tescil ve İlanı  410
D Konkordatonun Tasdiki ve Kayyım Tayini 411

26 İçindekiler
IV TTK UYARINCA KAYYIM TARAFINDAN TEMSİL 414
A Kayyım Kavramı  414
B Kayyım Türleri 416
1 Temsil Kayyımı 416
2 Yönetim Kayyımı 418
C Yönetim Kayyımının Atanma Usulü  420
1 Organ Yokluğu  420
2 Fesih Davası 421
3 Kayyım Atama Usulü 424
4 Yönetim Kayyımının Görev ve Yetkileri  425
V CMK UYARINCA KAYYIM TARAFINDAN TEMSİL 427
A Şirkete Elkoyma  427
B Elkoyma Sebebiyle Yönetim Kayyımı Atanması 428
SONUÇ431
KAYNAKLAR443
EK 463