-Temel İlkeler Ve Tanımlar -Kanunun Uygulama Alanı -Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği, Kast Ve Taksir İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KİTAP GENEL HÜKÜMLER BİRİNCİ KISIM TEMEL İLKELER, TANIMLAR VE UYGULAMA ALANI Birinci Bölüm TEMEL İLKELER VE TANIMLAR Madde 1: CEZA KANUNUNUN AMACI 21 AÇIKLAMA 21 Madde 2: SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ 26 AÇIKLAMA 26 I) SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK (2/1.F.) 26 1) Anayasa’nın 38/1-3. Maddesinde “Kanunilik” İlkesi 27 2) AİHS’nin 7/1. Maddesinde “Kanunilik” İlkesi 28 3) Günümüzde “Suçta ve Cezada Kanunilik” İlkesinin İçeriği ve Sonuçları 30 II) İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAYACAĞI KURALI (2/2.F) 33 1) Yeni Düzenlemenin Anayasal Dayanakları ve İçeriği 33 2) Doktrin Yorumu 34 III) KIYAS (ÖRNEKSEME) YASAĞI (2/3.F.) 37 1) Doktrin Yorumu ve Kıyas Yasağının Kapsamı 37 2) Görüşümüz 40 IV) CEZA KANUNLARININ YORUMU 40 1) Yorumun Anlamı ve Amacı 40 2) Yorum Etkinliğinin Kurumsallığı ve Sınırları 41 3) Yorum Araçları 41 a) Yasal Metine Yansıyan Sözler/Sözcükler 41 b) Kanunun Konulma Nedeni ve Amacı 42 c) Maddenin Kenar Başlığı 42 d) Gerekçe ve Hazırlık Çalışmalarının Değeri ve Gözetilme Koşulları 43 e) Mantık Kuralları 47 f) Hukukun Genel İlkeleri 48 g) Tarihçe ve Karşılaştırmalı Hukuk 49 h) Kanunun Sistematiği 50 4) Yorumun Çeşitleri 50 a) Şekli Yorum Çeşitleri 51 aa) Yasama Yorumu 51 ab) Doktrin Yorumu 51 ac) Yargı Yorumu 51 b) Maddi Açıdan Yorum Çeşitleri 52 ba) Dar Yorum 52 bb) Genişletici Yorum 52 bc) Geliştirmeci Yorum 53 YARGITAY KARARLARI 53 Madde 3: ADALET VE KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ 58 AÇIKLAMA 58 I) ADALET VE ORANLILIK İLKELERİ (3/1.F.) 58 II) KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK İLKESİ (3/2.F.) 59 III) DOKTRİN YORUMU 60 IV) GÖRÜŞÜMÜZ 63 YARGITAY KARARLARI 63 Madde 4: KANUNUN BAĞLAYICILIĞI 67 AÇIKLAMA 67 YARGITAY KARARLARI 67 Madde 5: ÖZEL KANUNLARLA İLİŞKİ 67 AÇIKLAMA 68 I) YENİ DÜZENLEMEYE İLİŞKİN DOKTRİNDEKİ GÖRÜŞLER 69 II) MADDENİN YORUMU VE GÖRÜŞÜMÜZ 71 YARGITAY KARARI 72 Madde 6: TANIMLAR 76 AÇIKLAMA 77 I) MADDEDEKİ TANIMLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ 77 II) MADDENİN YORUMU 78 1) Vatandaş 78 2) Çocuk 81 3) Kamu Görevlisi 83 4) Yargı Görevi Yapan 89 5) Gece Vakti 89 6) Silah 90 a) Gerçek Silahlar 91 b) Dolaylı Silahlar 91 c) Silah Benzeri Araçlar 91 ca) Ateşli Silahlar 92 caa) Ateşli Silahların Sınıflandırılması 92 caaa) Ağır Ateşli Silahlar 92 caab) Hafif Ateşli Silahlar 92 caaba) Uzun Namlulu Hafif Ateşli Silahlar 93 ı) Harp Tüfekleri 93 ıı) Av Tüfekleri 93 caabb) Kısa Namlulu Hafif Ateşli Silahlar 93 cab) Tam Otomatik Silahlar 94 cac) Yarı Otomatik Silahlar 94 cb) Patlayıcı Maddeler 94 cba) Deyimler 95 cbaa) Patlayıcı Maddeler 95 cbab) Piroteknik Mamuller 95 cbac) Av Malzemesi 96 cbad) Nişan Tüfek ve Tabanca Mermileri 96 cbb) Patlayıcı Maddelerin Sınıflandırılması 96 cbba) Duyarlılıkları Bakımından 96 cbbaa) Güvenlikli Patlayıcı Maddeler 96 cbbab) Güvenliksiz Patlayıcı Maddeler 96 cbbb) Uygulama Alanları Bakımından 96 cbbba) İtici ve Balistik Etkisi Olan Patlayıcı Maddeler 96 cbbbb) Tahrip Gücü Olan Patlayıcı Maddeler 97 ı) Ön Patlayıcılar (İnsiyal Patlayıcılar) 97 ıı) Asıl Patlayıcılar 97 cbbbc) Piroteknik Mamuller 97 cc) Saldırı veya Savunmada Kullanılmak Üzere Yapılmış Her Türlü Kesici, Delici veya Bereleyici Alet 97 cd) Saldırı ve Savunma Amacıyla Yapılmış Olmasa Bile Fiilen Saldırı ve Savunmada Kullanılmaya Elverişli Şeyler 97 ce) Yakıcı, Aşındırıcı, Yaralayıcı, Boğucu, Zehirleyici, Sürekli Hastalığa Yol Açıcı Nükleer, Radyoaktif, Kimyasal, Biyolojik Maddeler 98 cea) “Nükleer Madde” 99 ceaa) Kaynak Maddeler 99 ceab) Özel Bölünebilir Madde 99 ceb) Radyoaktif Madde 99 cec) Kimyasal Madde 99 ced) Biyolojik Madde 100 g) Basın ve Yayın Yolu ile 100 h) İtiyadi Suçlu 100 i) Suçu Meslek Edinen Kişi 101 j) Örgüt Mensubu Suçlu 102 YARGITAY KARARLARI 102 İkinci Bölüm KANUNUN UYGULAMA ALANI Madde 7: ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA 118 AÇIKLAMA 118 I) KANUN KAVRAMI 118 1) Kanunların Yürürlüğe Girmesi 118 2) Kanunların Yürürlükten Kalkması 119 a) Açık İlga 119 b) Zımni İlga 119 ba) Örtülü Kaldırma Öncesi Uyarıcı İlkeler 120 bb) Örtülü Kaldırmanın Koşullarına Gelince 120 3) Genel-Özel Hüküm İlişkisi 121 II) GEÇMİŞE UYGULAMA YASAĞI VE LEHE KANUNUN GEÇMİŞE YÜRÜRLÜĞÜ (7/1.F.) 121 1) Geçmişe Uygulama Yasağı 121 2) Failin Lehine Olan Kanunun Geçmişe Yürürlüğü 122 III) LEHE OLAN KANUNUN BELİRLENMESİ (7/2.F.) 122 IV) İNFAZ REJİMİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER 124 V) SÜRELİ VE GEÇİCİ KANUNLAR AÇISINDAN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA (7/4.F.) 125 YARGITAY KARARLARI 126 Madde 8: YER BAKIMINDAN UYGULAMA 176 AÇIKLAMA 176 I) MÜLKİLİK (ÜLKESELLİK) SİSTEMİ (8/1-İLK CÜMLE) 177 II) MÜLKİLİK SİSTEMİ VE MESAFE SUÇLARI (8/1-2. CÜMLE) 177 III) SUÇUN TÜRKİYE’DE İŞLENMİŞ SAYILDIĞI DURUMLAR (8/2.F.) 178 1) Türk Kara ve Hava Sahaları ile Türk Karasularında İşlenen Suçlar 179 2) Açık Denizde ve Bunun Üzerindeki Hava Sahasında, Türk Deniz ve Hava Araçlarında veya Bu Araçlarla İşlenen Suçlar 179 3) Türk Deniz ve Hava Savaş Araçlarında veya Bu Araçlarla İşlenen Suçlar 179 4) Türkiye’nin Kıt’a Sahanlığında veya Münhasır Ekonomik Bölgesinde Tesis Edilmiş Sabit Platformlarda veya Bunlara Karşı İşlenen Suçlar 180 YARGITAY KARARI 180 Madde 9: YABANCI ÜLKEDE HÜKÜM VERİLMESİ 181 AÇIKLAMA 181 Madde 10: GÖREV SUÇLARI 182 AÇIKLAMA 182 Madde 11: VATANDAŞ TARAFINDAN İŞLENEN SUÇ 183 AÇIKLAMA 183 I) FAİLİN TÜRK VATANDAŞI OLMASI 183 II) İŞLENEN SUÇUN 13. MADDEDE YAZILI SUÇLARDAN OLMAMASI 184 III) İŞLENEN SUÇUN TÜRK KANUNLARINA GÖRE AŞAĞI SINIRI BİR YILDAN AZ OLMAYAN HAPİS CEZASINI GEREKTİRMESİ 184 IV) SUÇUN YABANCI BİR ÜLKEDE İŞLENMİŞ OLMASI 185 V) BU SUÇTAN DOLAYI YABANCI ÜLKEDE HÜKÜM VERİLMEMİŞ OLMASI 185 VI) SUÇUN TÜRKİYE’DE KOVUŞTURULABİLİR BİR SUÇ OLMASI 185 VII) FAİLİN (TÜRK VATANDAŞININ) TÜRKİYE’DE BULUNMASI 185 VIII) SUÇTAN DOLAYI MAĞDUR OLAN KİMSE YABANCI İSE FİİLİN İŞLENDİĞİ ÜLKE DEVLETİ KANUNUNA GÖRE DE SUÇ TEŞKİL ETMESİ 185 IX) SUÇUN İŞLENDİĞİ YER KANUNUNDAN DAHA AĞIR CEZA VERİLEMEMESİ 186 Madde 12: YABANCI TARAFINDAN İŞLENEN SUÇ 186 AÇIKLAMA 187 I) “YABANCI” DEYİMİ 187 II) YABANCININ YABANCI BİR ÜLKEDE TÜRKİYE’NİN ZARARINA İŞLEDİĞİ SUÇLARDAN DOLAYI YARGILANMA KOŞULLARI 188 1) Failin Yabancı Olması ve Türkiye’de Bulunması 188 2) İşlenen Suç 13. Maddede Yazılı Suçlar Dışında Olmalıdır 189 3) Suçun Türk Kanunlarına Göre Aşağı Sınırının En Az Bir Yıl Hapis Cezasını Gerektirmesi 189 4) Suçun Yabancı Bir Ülkede İşlenmiş Olması 189 5) Suçun Türkiye’nin Zararına İşlenmesi 190 III) SUÇUN BİR TÜRK VATANDAŞININ VEYA TÜRK KANUNLARINA GÖRE KURULMUŞ ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİSİNİN ZARARINA İŞLENMESİ 190 IV) MAĞDURUN YABANCI OLMASI HALİNDE YARGILANMA KOŞULLARI 192 Madde 13: DİĞER SUÇLAR 194 AÇIKLAMA 195 YARGITAY KARARI 198 Madde 14: SEÇİMLİK CEZALARDA SORUŞTURMA 198 AÇIKLAMA 198 Madde 15: SORUŞTURMA KOŞULU OLAN CEZANIN HESAPLANMASI 199 AÇIKLAMA 199 Madde 16: CEZADAN MAHSUP 200 AÇIKLAMA 200 YARGITAY KARARLARI 200 Madde 17: HAK YOKSUNLUKLARI 202 AÇIKLAMA 202 Madde 18: GERİ VERME 203 AÇIKLAMA 204 I) GERİ VERME (SUÇLULARIN İADESİ) KAVRAMI 204 II) ULUSLARARASI CEZA DİVANI (ICC) 206 III) SUÇLULARIN İADESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ (SİDAS) 207 IV) AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ (AİHS) AÇISINDAN SUÇLULARIN İADESİ 208 V) SUÇLULARIN İADESİ HUKUKU İLE İLGİLİ OLARAK TÜRKİYE’NİN TARAF OLDUĞU ÇOK TARAFLI ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 210 VI) 5237 SAYILI TCK'NIN 18. MADDESİNİN YORUMU 226 1) Geri Vermeye İlişkin Asgari Koşullar (18/1.F.) 226 a) Geri Vermenin Olanaklı Olduğu Durumlar 226 b) Geri Verme Talebinin Kabul Edilemeyeceği Durumlar 226 ba) Türk Kanunlarına Göre Suç Değilse 226 bb) Düşünce Suçu veya Siyasi ya da Askeri Suç Niteliğinde ise 228 bba) Düşünce Suçu 228 bbb) Siyasi Suç 228 bbc) Askeri Suç 231 bc) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının ya da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmişse 232 bd) Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç İse 232 be) Zamanaşımına veya Affa Uğramış İse 233 bea) Fiilin Zamanaşımına Uğraması 233 beb) Fiilin Affa Uğraması 234 2) Vatandaşın Suç Sebebiyle Yabancı Bir Ülkeye Verilemeyeceği Kuralı (18/2.F.) 234 a) Kuralın Hukuki Dayanağı ve Tarihçesi 235 b) Karşılaştırmalı Hukukta Durum 237 c) SİDAS’da Vatandaşın Geri Verilmezliği Kuralı 238 d) Türk Mevzuatında Vatandaşın Geri Verilmezliği Kuralı 238 e) Çifte Vatandaşlık ve Vatansızlık Durumu 238 f) Vatandaşlığın Belirleneceği An 239 g) Vatandaşın İade Edilmemesinin Sonuçları 241 3) Kişinin Geri Verilmesi Halinde Ayrımcılığa ya da İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli Şüphe Nedenleri Bulunması (18/3.F.) 242 4) Geri Verme Talebi Hakkında Karar Verecek Mahkeme ve Yasa Yolu (18/4.F.) 242 5) Geri Verme Kararının Yerine Getirilmesi (18/5.F.) 243 6) Geri Verilmesi İstenen Kişi Hakkında Koruma Tedbirlerine Başvurulması (18/6-7.F.) 244 7) Geri Verme Halinde Kişinin Yargılanma ve İnfazı (Geri Vermede Özellik Kuralı-18/8.F.) 246 a) Özellik Kuralı 246 b) Özellik Kuralının İstisnaları 247 ba) Talep Edilen Devletin Özel İzni 247 bb) Suçlunun Tutumu 248 c) Üçüncü Bir Devlete İade 248 YARGITAY KARARLARI 248 Madde 19: YABANCI KANUNUN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI 258 AÇIKLAMA 258 I) KURALIN HUKUKİ MAHİYETİ 258 II) 19. MADDENİN UYGULANABİLMESİ İÇİN ARANAN KOŞULLAR 259 III) YABANCI KANUN GÖZÖNÜNDE BULUNDURULARAK YAPILACAK UYGULAMA 260 YARGITAY KARARLARI 261 İKİNCİ KISIM CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASLARI Birinci Bölüm CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ, KAST VE TAKSİR Madde 20: CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ 265 AÇIKLAMA 265 I) CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ (20/1.F.) 265 1) Kusur Sorumluluğu (Sübjektif Sorumluluk) 265 2) Kişinin Başkasının Fiilinden Dolayı Sorumlu Tutulamaması 267 II) TÜZEL KİŞİLER HAKKINDA CEZA YAPTIRIMI UYGULANAMAMASI (20/2.F.) 268 1) Tüzel Kişilik Kavramı ve Unsurları 268 2) Özel Hukuk Tüzel Kişileri 269 a) Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler 269 b) Kazanç Paylaşma Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler 269 3) Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 269 a) Tarihsel Gelişimi 270 b) Karşılaştırmalı Hukukta 271 c) Türk Ceza Hukuku Doktrinindeki Görüşler 272 ca) Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunun Aleyhindeki Görüşler 272 cb) Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğunun Lehindeki Görüşler 273 d) Anayasada ve Mevzuatımızda Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 274 e) 5237 Sayılı TCK'nın 20/2. Fıkrasının Yorumu ve Uygulama Alanı 275 YARGITAY KARARLARI 277 Madde 21: KAST 278 AÇIKLAMA 279 I) KAST KAVRAMI 279 II) KASTIN UNSURLARI 280 1) Kastın Unsurlarını Açıklayan Teoriler 280 a) Tasavvur Teorisi 280 b) İrade Teorisi 280 c) Bilinç ve İrade Teorisi 280 d) Kanunumuzun Kabul Ettiği Teori 281 2) Kastın “Bilme” Unsuru 281 3) Kastın “İsteme” Unsuru 282 III) İHMALİ SUÇLARDA KASTIN NİTELİĞİ VE KONUSU 283 IV) KASTIN ÇEŞİTLERİ 285 1) Doğrudan Kast 285 2) Olası (Muhtemel, Gayri Muayyen, Belirsiz) Kast 285 3) Genel Kast-Özel Kast 287 4) Başlangıçta Kast-Eklenen Kast 287 5) Ani Kast-Düşünce Kastı (Tasarlama) 287 YARGITAY KARARLARI 289 Madde 22: TAKSİR 314 AÇIKLAMA 314 I) TAKSİR KAVRAMI VE TANIMI 314 1) Taksir Kavramı 314 2) Taksirin Tanımı 315 3) Karşılaştırmalı Hukukta Taksirin Tanımı 316 d) Taksirin Diğer Sorumluluk Türlerinden ve Benzer Kavramlardan Ayrımı 316 II) TAKSİRLİ SUÇUN KURUCU UNSURLARI 317 1) Kanuni Unsur 317 2) Maddi Unsur 318 3) Hukuka Aykırılık Unsuru 319 4) Manevi Unsur (Kusurluluk) 320 III) TAKSİRLİ SUÇLARDA SORUMLULUĞUN ESASI (HUKUKİ MAHİYETİ) 321 1) Genel Olarak 321 2) Taksirden Doğan Cezai Sorumluluğun Esasını Açıklayan Teoriler 321 a) Dikkat Ödevinin İhlali Teorisi 321 b) Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Teorisi 322 c) Yanılma (Hata) Teorisi 322 d) Öngörebilme Teorisi 323 e) Öngörebilme ve Önleyebilme Teorisi 325 IV) TAKSİRİN UNSURLARI VE KASDİ-TAKSİRLİ SUÇ AYRIMI 325 1) Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 326 2) Hareketin İradiliği 326 3) Neticenin İradi Olmaması (İstenmemiş Olması) 327 4) Hareketle Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 329 a) İhmalin Nedenselliği 330 aa) İhmal Kavramı ve Taksirle İşlenen İhmali Suçlar 330 ab) Doktrinde Taksir-İhmal İlişkisi 331 ac) İhmalin Nedenselliği ve Yargıtay’ın Benimsediği Ölçü 332 b) Sebeplerin Çokluğu Durumunda Nedensellik Bağı 334 ba) Şart Teorisi 334 bb) Etkin Sebep Teorisi 334 bc) En Çok Etkileyen Sebep Teorisi 335 bd) Son Şart Teorisi 335 be) Kesin Sebep Teorisi 335 bf) Tayin Edici Sebep Teorisi 335 bg) Uygun Sebep Teorisi 335 bh) Beşeri Sebep Teorisi 335 bı) Objektif İsnat Edilebilme Teorisi 336 bi) Tehlikeli Şart Teorisi 336 bj) Hukuki Önem Teorisi 336 c) Nedensellik Bağı Konusunda Yargıtay’ın Benimsediği Ölçü 336 5) Neticenin Öngörülebilmesi 337 V) BİLİNÇLİ TAKSİR 337 1) Bilinçli Taksir Kavramı ve Tanımı 337 2) Bilinçli Taksir-Adi Taksir Ayrımı 338 3) Bilinçli Taksir-Olası (Gayri Muayyen) Kast Ayrımı 340 4) Bilinçli taksirin Sonuçları ve Cezaya Etkisi 345 VI) TAKSİRLİ SUÇLARDA CEZANIN FAİLİN KUSURUNA GÖRE BELİRLENMESİ 345 VII) BİRDEN FAZLA KİŞİNİN TAKSİRLE İŞLEDİĞİ SUÇLARDA KUSURA DAYALI SORUMLULUK 347 VIII) MEYDANA GELEN NETİCENİN MÜNHASIRAN FAİLİN MAĞDUR OLMASINA YOL AÇMASI 347 YARGITAY KARARLARI 348 Madde 23: NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇ 363 AÇIKLAMA 363 YARGITAY KARARLARI 365 Kaynaklar 369
