AVRUPA BİRLİĞİ SİYASİ BİR CÜCE ASKERİ BİR SOLUCAN MI ? Doç. Dr. Barış ÖZDAL - Egemenlik Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Avrupa Birliği' nde Egemenlik Olgusu - Avrupa' da Güvenlik, Savunma ve Dış Politika Alanlarının İşbirliği Oluşturma Süreçlerinin Tarihsel Gelişimi - AB Sisteminde Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası ile Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası' nın Gelişimi - AB' nin Balkanlar Politikası - Ortak Dış Politika ve Güvelik Politikası ile Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası Bağlamında Türkiye- AB İlişkileri İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ v İÇİNDEKİLER ix KISALTMALAR xv GİRİŞ xvii BİRİNCİ BÖLÜM EGEMENLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ ve AVRUPA BİRLİĞİ'NDE EGEMENLİK OLGUSU TANIMLANMASI ZOR BİR KAVRAM: EGEMENLİK 2 Tarihsel Gelişim 3 ilk Çağlarda Egemenlik Kavramı 4 Orta Çağdan Günümüze Kadar Olan Dönemde Egemenlik Kavramı 5 Egemenliğin Tanımlanması Çabaları 7 Jean Bodin’in Egemenlik Anlayışı 9 Johannes Althusius’un Egemenlik Anlayışı 13 Hugo Grotius’un Egemenlik Anlayışı 15 EGEMENLİK TÜRLERİ 19 Teoriler itibarıyla Egemenlik 19 Teokratik Egemenlik Teorileri 20 Demokratik Egemenlik Teorileri 21 Klasik Bir Ayrım: İç ve Dış Egemenlik 22 İç Egemenlik 23 Dış Egemenlik 24 Modern Uluslararası Sistemde Egemenlik 25 3.AB ÖRNEĞİNDE EGEMENLİK KAVRAMI 29 3.1. Lizbon Andlaşması Öncesinde Avrupa Toplulukları Hukukunda Egemenlik Kavramı 30 A. Lizbon Andlaşması Öncesinde AB Kurucu Andlaşması İtibarıyla Egemenlik Kavramı 33 B. Üye Devletlerin Egemenlik Yetkilerinin Avrupa Topluluklarına Devri 37 4. TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE EGEMENLİK KAVRAMI 41 4.1. Türk Hukuk Sisteminde Millî Egemenlik İlkesinin Önemi ve Tarihsel Gelişimi 41 4.2. 1982 Anayasasfnın ilgili Düzenlemeleri itibarıyla Egemenlik Yetkilerinin Devri Sorunu 45 İKİNCİ BÖLÜM AVRUPA’DA GÜVENLİK, SAVUNMA ve DIŞ POLİTİKA ALANLARINDA İŞBİRLİĞİ OLUŞTURMA SÜREÇLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 1. AVRUPA TOPLULUKLARININ KURULUŞUNA KADAR OLAN DÖNEM 50 1.1. Birinci Dünya Savaşı’na Kadar Olan Dönemde Avrupa 50 1.2. Birleşmenin ilk Adımları: 1. Dünya Savaşı Sonrası Dönem 53 1.3.1945- 1951 Dönemindeki Birleşme Çalışmaları 55 2. AVRUPA TOPLULUKLARIMIN KURULUŞU 66 3. GÜVENLİK, SAVUNMA ve SİYASİ ALANLARDA İŞBİRLİĞİ OLUŞTURULMASI ÇABALARININ TARİHSEL GELİŞİMİ 73 3.1. Pleven Planı Çerçevesinde Avrupa Savunma Topluluğu'nu ve Avrupa Siyasal Birliği’ni Oluşturma Girişimleri 74 3.2. Fouchet Planları 80 3.3. Davignon (Lüksemburg) Raporu itibarıyla ASİ’nin Kuruluşu 88 3.4.1972 Paris Zirvesi 91 3.5. Kopenhag Zirvesi 93 3.6.1974 Paris Zirvesi 94 3.7. Tindemans Raporu 94 3.8. Genscher - Colombo Raporu 96 3.9. Stuttgart, Fontainebleau ve Milano Zirveleri 98 3.10. Avrupa Tek Senedi 102 3.10.1. ATS itibarıyla ASİ’nin Amacı 105 A. ATS itibarıyla ASİ Sürecinde Üye Devletlerin Yükümlülükleri 105 B. ATS İtibarıyla ASİ Sürecinin Kurumsal Yapısı ve İşleyişi....108 4.1. ASİ’nin Organları 108 4.2. ASİ Sürecinde Yetkili Olan Avrupa Toplulukları Organları 110 C. ATS itibarıyla ASİ Çerçevesindeki Avrupa Güvenliği'ne İlişkin Konular 113 4. ASİ’NİN DEĞERLENDİRİLMESİ 115 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AB SİSTEMİNDE ORTAK DIŞ POLİTİKA ve GÜVENLİK POLİTİKASI ile ORTAK GÜVENLİK ve SAVUNMA POLİTİKASI NIN GELİŞİMİ 1. AB’NİN KURULUŞU ve ODGP’NİN GELİŞİMİ 119 1.1. Maastricht Andlaşması 121 1.1. Maastricht Andlaşması’nın ODGP’ye İlişkin Hükümleri 122 1.1. Maastricht Andlaşmasfnın ODGP İtibarıyla Değerlendirilmesi 124 2. AMSTERDAM ANDLAŞMASI 128 2.1. Amsterdam Andlaşması ile ODGP’de Yapılan Değişiklikler 131 2.1. ODGP’nin Kurumsal Yapısındaki Değişiklikler 139 2.1. ODGP’nin işletilmesine ilişkin Değişiklikler 140 2.1. Tasarruf Türleri 140 2.1. Karar Alma Mekanizması 142 2.2. Amsterdam Andlaşması Sonrası Dönemin ODGP itibarıyla Değerlendirilmesi 144 3. NİCE ANDLAŞMASI 149 3.1. ABKA itibarıyla ODGP’nin Amaçları 152 3.2. ABKA itibarıyla ODGP’ye İlişkin Tasarruf Türleri 153 3.2. Genel Yönelim ve ilkeler 153 3.2. Ortak Stratejiler 153 3.2. Ortak Eylemler 155 3.2. Ortak Tutumlar 156 A. ABKA’da ODGP’ye ilişkin Tasarrufların Belirlenmesinde Yetkili Olan Organlar 157 4.1. AB Konseyi 158 4.2. AB Bakanlar Konseyi 159 4.3. AB (Konseyi) Başkanlığı 163 1. Komisyon 165 3.7. Yüksek Temsilci 166 3.8. Siyasi ve Güvenlik Komitesi 166 3.9. Avrupa Parlamentosu 167 3.10. Avrupa Toplulukları Adalet Divanı 168 3.11. Üye Devletler 169 B. Nice Andlaşması Sonrası Dönemin ODGP ve AGSP İtibarıyla Değerlendirilmesi 172 4. LİZBON ANDLAŞMASI 179 B. Genel Hatlarıyla Lizbon Andlaşması’nın Değerlendirilmesi 181 B. Lizbon Andlaşması ile Değiştirilen ABKA’nın, ODGP ve OGSP’ye İlişkin Düzenlemeler İtibarıyla Değerlendirilmesi 185 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AB’NİN BALKANLAR POLİTİKASI 1. GENEL HATLARIYLA BALKANLAR TARİHİ VE POLİTİK MİRASLAR 202 2. YUGOSLAVYA’NIN DAĞILMA SÜRECİ 206 3. YUGOSLAVYA’NIN DAĞILMASI SÜRECİNDE AB’NİN BALKANLAR POLİTİKASI 209 3.1. Bosna-Hersek iç Savaşı 212 3.2. Kosova Sorunu ve Savaşı 219 4. KOSOVA SAVAŞI’NIN ARDINDAN AB’NİN BALKANLAR POLİTİKASI 226 4.1. AGSP’nin Tesisi ve AB’nin Balkanlar Politikasına Yansımaları 227 4.2. AGSP Kapsamında AB’nin Balkanlarda Üstlendiği Görevler 230 4.3. İstikrar ve Ortaklık Süreci 233 5. KOSOVA’NIN BAĞIMSIZLIK SÜRECİNDE AB’NİN ROLÜ 238 BEŞİNCİ BOLUM ORTAK DIŞ POLİTİKA ve GÜVENLİK POLİTİKASI ile ORTAK GÜVENLİK ve SAVUNMA POLİTİKASI BAĞLAMINDA TÜRKİYE - AB İLİŞKİLERİ A. GENEL HATLARIYLA TÜRKİYE - AB İLİŞKİLERİ 250 A. Ankara Anlaşması İtibarıyla Türkiye-Avrupa Toplulukları ilişkileri..251 A. Türkiye'nin Avrupa Toplulukları’na Tam Üyelik Başvurusu 253 A. Türkiye’nin AB’ye Üye Adaylığı ve İlişkilerin Gelişimi 254 B. TÜRKİYE’NİN GÜVENLİK VE SAVUNMA STRATEJİLERİNDE AB BOYUTU 259 B. AGSP’nin Temel Yapısı 261 B. AGSP’nin Türkiye - AB İlişkilerine Etkileri 276 SONUÇ YERİNE 293 EK I: KUZEY ATLANTİK ANDLAŞMASI ÖRGÜTÜNÜN ANDLAŞMA METNİ (NATO ANDLAŞMASI) 305 EK II: AVRUPA BİRLİĞİ KURUCU ANDLAŞMASI 310 EK III: AB KURUCU ANDLAŞMASI’NIN 42. MD.’Sİ İLE OLUŞTURULAN KALICI YAPISAL İŞBİRLİĞİ HAKKINDA PROTOKOL (NO 10) 351 EK IV: AB KURUCU ANDLAŞMASI’NIN 42. MD.’SİNE İLİŞKİN PROTOKOL (NO 11) 355 EK V: 13.12.2007 TARİHİNDE İMZALANAN LİZBON ANDLAŞMASI’NI KABUL EDEN HÜKÜMETLERARASI KONFERANSIN NİHAİ SENEDİNE EKLENEN DEKLARASYONLAR 356 KAYNAKÇA 359
