Yargı Etiği ve Türkiye'de Yargının Etik Yapılanması

YARGI ETİĞİ VE TÜRKİYEDE YARGININ ETİK YAPILANDIRILMASI

Dr. Cengiz SARI (yARGITAY 14. Hukuk Dairesi Tetkik Hakimi)

- Etik Kavramın Gelişimi Ve Etikle İlgili Temel Kavramlar

- Yargı Etiği Ve Yargı Etiğine Hakim Olan İlkeler

- Meslek Etiği Ve Hakimlerin Hesap Verebilirliği Ve Çeşitli Ülke Uygulamalarından Örnekler

içindekiler

ÖNSÖZ 3

İÇİNDEKİLER 5

TABLOLAR LİSTESİ 9

ŞEKİLLER LİSTESİ 11

KISALTMALAR LİSTESİ 13

GİRİŞ 15

1   ETİK KAVRAMININ GELİŞİMİ VE ETİKLE İLGİLİ TE­
MEL KAVRAMLAR 19

1. Etik Kelimesinin Kökeni ve Anlamı 19

1. Yönetimde Etiğin Tarihçesi 20

1. Adalet Kavramı 23

1. Denkleştirici Adalet 23
2. Dağıtıcı Adalet 23

• Ahlak Kavramı 23

• Hukuk ve Etik 25

• Adalet ve Etik 25

• Yönetişim ve Etik 26

• Yönetişimin Şeffaflık Unsuru 26
• Yönetişimin Hesap Verebilirlik Unsuru 27
• Yönetişimin Cevap Verebilirlik Unsuru 28

• Örgütler Yönünden Etik İklim Kavramı 28

• Örgütlerde Etik İkilem Kavramı 29

• Örgütlerde İnsan Kaynakları Yönetimi ve Etik 29

• Etik Davranış ve Kamu Görevlilerinin Etik Davranış İlkeleri 32

• Çıkar Çatışması ve Etik 38

• Meslek Etiği Kavramı ve Günümüzdeki Önemi 41

• Meslek Etiği Kavramı 41
• Meslek Etiğinin Temel Özellikleri 43
• Meslek Etiği Kurallarına Uygun Davranmanın Kurum Başarısı Üzerindeki Etkileri       45
• Meslek Etiğine Aykırı Davranışların Sonuçlan 46

• Örgütsel Strese Yol Açması 46
• Etik Dışı Davranışın Bireysel Tükenmişli
• ve Özgüvenin Yitirilmesine Yol Açması 47
1. Örgütsel Bağlılığın ve Sadakatin Azalması 48
2. Mobbinge Neden Olması 48
3. Kurum İtibarının Azalması veya Tümden

Yok Olması 49

11346  Çalışanlar Tarafından İş Kalitesinin Önem­
senmemesi ve Kalitesiz Hizmet Sunumu 50

2   YARGI ETİĞİ VE YARGI ETİĞİNE HAKİM OLAN İLKE­
LER 51

2. Genel Olarak Yargı Etiği 51

2. YargıErki 51

2. Türkiye Yargı Teşkilatı 53

231   Yargı Bağımsızlığı 53

1. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 54
2. Yürütmeye Karşı Bağımsızlık 54
3. Yargıya Karşı Bağımsızlık 55
4. Çevreye Karşı Bağımsızlık 55

• Hakimlik Teminatı 55
• Hukuk Devleti İlkesi ve Etik 55
• Tarafsızlık İlkesi 56
• Süreklilik İlkesi 56

24    Kamu Etiği Yargı Etiği İlişkisi 56

1. Geleneksel Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yargı Etiği 57
2. Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yargı Etiği 58

25    Etkililik İlkesi ve Yargı Etiği 58

1. Yargıda Temel Göreve Odaklanma 61
2. Yargının Etkililiğinde Ombudsmanlık Kurumu 63
3. Yargıda İşlerin Ayıklanması 64
4. E-Adalet Sisteminin Etik Yönden Değerlendirilmesi 64

• Genel Olarak 64
• E-Adalet Sisteminin Amacı 65
• Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ve Etik 65

26    Toplam Kalite Yönetimi Açısından Yargı Etiği 66

1. Tanım 66
2. Sürekli Gelişme (Kaizen) 67
3. Katılımcılık 68
4. Örgüt Kültürünün Değişimi 68
5. Toplam Kalite Yönetiminde Süreç Odaklılık 68
6. Toplam Kalite Yönetiminde Müşteri Odaklılık ve Yargı Etiği İlişkisi     69
7. Yönetimde Yalınlaşmanın Etik Üzerindeki Etkileri 70

• Yalınlaşma ve Etik İlişkisi 70
• Yargıda Yalınlaşma Uygulamaları ve Yargı Etiğine Katkısı  72

27    Hakimlik Mesleği ve Etik 74

271   Hakimlik Mesleği 74

• Hakimlik Etiğinin Tarihi 76
• Yargının Evrensel Etik İlkeleri 79

• Bağımsızlık tikesi 80
• Tarafsızlık İlkesi 89
• Doğruluk ve Tutarlılık İlkesi 93
• Yargıda Dürüstlük İlkesi 94
• Eşitlik İlkesi 99
• Ehliyet ve Liyakat İlkesi 99
• Nezaket ve Saygı İlkesi 104

MESLEK ETİĞİ VE HAKİMLERİN HESAP VEREBİLİRLİ-
Ğİ İLİŞKİSİ VE ÇEŞİTLİ ÜLKE UYGULAMALARINDAN
ÖRNEKLER 107

31    Etik Açıdan Hakimlerin Hesap Vermesi 107

1. Doğrudan Vatandaşa Hesap Verebilirlik 107
2. Medya Yolu ile Hesap Verebilirlik 108
3. Üst Mahkemelere Hesap Verebilirlik 109
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yoluyla Hesap Ve­rebilirlik       109
5. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sonucu He­sap Verebilirlik        110
6. Demokratik Hesap Verebilirlik 110
7. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Hakimlerin Hesap Verebilirliği    111
8. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Denetimi ile Hakimleri Etik Yönden Hesap Verebilirliği        113

32     Yargı Etiği ve Yargının Denetimi Konusunda Çeşitli Ülke
Uygulamaları 115

321   Almanya'da Yargıda Meslek Etiği İle İlgili Uygula­
malar 117

1. Almanya   Örneğinin   Türkiye   Açısından Önemi        117
2. Etik Açıdan Almanya'da Yargı Teşkilatına İlişkin Düzenlemelerin Tarihi Gelişimi           117
3. Alman Hukukunda Hakimin Bağımsızlığı

ve Hakime Tanınan Teminatlar 118

1. Almanya'da Hâkimlerin Eğitimi 119
2. Hakimlerin Denetimi 120
3. Hakimlerin Sorumluluğu 122
4. Hakimlerin Meslekte İlerlemesi 122

322   İtalya'da Yargıda Meslek Etiği ile İlgili Uygulamalar 123

• İtalya Örneğinin Türkiye Açısından Önemi 123
• İtalya'da Yolsuzluklarla Mücadelenin Tari­hi 124
• Hakimlerin Bağımsızlığı 124
• İtalya'da Hakimlerin Eğitimi 126
• Yüksek Yargı Kurulu 126
• İtalya'da Yargı Etiği 126
• Meslekte İlerleme 129
• Hakimlerin Etik Denetimi 130

323    İngiltere'de Yargıda Meslek Etiği ile İlgili Uygulama­
lar 131

1. İngiltere Örneğinin Türkiye Açısından Önemi 131
2. Kamu Hayatında Standartlar Komitesi (Committee on Standards in Public Life -Nolan Committee) 132
3. Hakimlerin Bağımsızlığı 133
4. İngiltere'de Hakimlerin Eğitimi 134
5. Yargının Denetiminde Rol Alan Kurumlar 135

3236    Meslek Dışı Hakimlik 138

4   ANKET ÇALIŞMASI 139

4. Araştırmanın Amacı 139

4. Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi 139

4. Araştırmanın Evreni ve Örneklemin Seçimi 140

4. Veri Toplamada İzlenen Yöntem 140

4. Araştırmanın Modeli 140

4. Araştırmanın Hipotezleri 141

4. Bulgular 142

• Dağılımlar 142
• Eğitim ve Etik Kuralların Bilinirliği 144
• Hakimin Bağımsızlığı 147
• Hakimin Tarafsızlığı 148
• Denetim 149
• Terfi 151
• Etik İlkeler ve Değerler 152

SONUÇ 155

KAYNAKÇA 161

EKLER 181