İnternet Sitelerine Erişimin Engellenmesi ve İfade Hürriyeti
Dr. Doğan KILINÇ
TEŞEKKÜR- VII
İÇİNDEKİLER- IX
KISALTMALAR- XVII
GİRİŞ- 1
BİRİNCİ BÖLÜM
İNTERNET VE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
1. İNTERNET- 3
1. 1. İnternet Nedir?- 3
1. 1. 1. İnternetin Tarihsel Gelişimi- 5
1. 1. 1. 1. Dünyada İnternetin Doğuşu- 5
1. 1. 1. 2. Türkiye’de İnternet- 10
1. 2. İnternet’in Çalışma Sistemi- 14
1. 3. İnternet’in İdaresi- 17
2. ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE YÖNTEMLERİ- 22
2. 1. Genel Olarak Erişimin Engellenmesi- 22
2. 2. Teknik Açıdan Erişimin Engellenmesi- 24
2. 2. 1. Erişim Engellemenin Boyutu- 24
2. 2. 2. Erişim Engelleme Sistemi- 26
2. 2. 3. Erişim Engellemede Kullanılan Teknikler- 26
2. 2. 3. 1. Nesne Temelli (URL) Erişim Engelleme- 27
2. 2. 3. 2. IP Yoluyla Erişim engelleme- 29
2. 2. 3. 3. DNS Yoluyla Erişim Engelleme- 30
2. 2. 3. 4. Port Yoluyla Erişim Engelleme- 31
2. 2. 3. 5. Diğer Erişim Engelleme Yöntemleri- 32
3. ERİŞİMİN ENGELLENMESİNİ AŞMA YÖNTEMLERİ- 34
3. 1. Genel Olarak- 34
3. 2. Engellemeyi Aşmada Kullanılan Yöntemler- 35
3. 2. 1. Proksileme yöntemi- 35
3. 2. 2. IP Değiştirme Yöntemi- 37
3. 2. 3. Alan Adı Sunucusu Değiştirme Yöntemi- 37
3. 2. 4. Diğer yöntemler- 38
4. RESMİ İNTERNET AKTÖRLERİ- 39
4. 1. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu- 39
4. 2. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı- 40
4. 3. İnternet Kurulu- 41
4. 4. Sivil İnternet Aktörleri- 43
4. 4. 1. İçerik Sağlayıcılar- 44
4. 4. 2. Yer Sağlayıcılar- 45
4. 4. 3. Erişim Sağlayıcılar- 46
4. 4. 4. Toplu Kullanım Sağlayıcılar- 48
4. 4. 5. Ticari Amaçlı İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcılar- 49
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA İNTERNETE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
5. 5651 SAYILI İNTERNET ORTAMINDA YAPILAN YAYINLARIN DÜZENLENMESİ
VE BU YAYINLAR YOLUYLA İŞLENEN SUÇLARLA MÜCADELE EDİLMESİ
HAKKINDA KANUN ÖNCESİ DURUM- 51
5. 1. 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar
Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun Sonrası Durum- 59
6. HUKUKİ AÇIDAN ERİŞİMİN ENGELLENMESİ- 60
6. 1. 4/5/2007 Tarihli ve 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve
Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun- 61
6. 1. 1. Erişim Engelleme Kararı Vermeye Yetkili Makamlar- 61
6. 1. 1. 1. Adli Makamlar- 61
6. 1. 1. 2. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı- 64
6. 1. 2. Erişim Engelleme Kararının Kaldırılması veya Hükümsüz Kalması- 65
6. 1. 3. Erişim Engelleme Kararı Verilebilen Suçlar- 65
6. 1. 4. Erişim Engelleme Kararında Bulunması Gereken Unsurlar- 66
6. 2. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Ek 4. Madde - 68
6. 3. 29/4/1959 tarihli ve 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans
Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun- 70
6. 4. 22/06/1965 tarihli ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun- 71
6. 5. 4733 sayılı Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun- 73
6. 6. 14/5/1928 Tarihli ve 1262 Sayili İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu - 74
6. 7. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu- 75
6. 8. 27/06/1995 tarihli ve 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname- 76
6. 9. Türk Ticaret Kanunu- 76
6. 10. Türk Medeni Kanunu- 77
6. 11. Hukuk Muhakemeleri Kanunu- 78
6. 12. 5651 Sayılı Kanun Dışında Verilen Erişim Engelleme Kararları- 79
7. 5651 SAYILI KANUNA GÖRE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ KARARLARI VE
YÖNTEMLERİ- 83
7. 1. Genel Olarak- 83
7. 2. Erişimin Engellenmesi Kararının Konusunu Oluşturan Katalog Suçlar- 84
7. 2. 1. İntihara Yönlendirme- 85
7. 2. 2. Çocukların Cinsel İstismarı- 86
7. 2. 3. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Kolaylaştırma- 90
7. 2. 4. Sağlık İçin Tehlikeli Madde Temini- 92
7. 2. 5. Müstehcenlik- 93
7. 2. 6. Fuhuş- 96
7. 2. 7. Kumar Oynanması İçin Yer ve İmkân Sağlama Suçları ve Bahis Oynatma Suçu- 98
7. 2. 8. 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da Yer Alan Suçlar- 101
7. 3. Erişimin Engellenmesi Kararının Türleri- 104
7. 3. 1. Koruma Tedbiri Olarak Erişimin Engellenmesi Kararı- 104
7. 3. 2. İdari Tedbiri Olarak Erişimin Engellenmesi Kararı- 106
7. 4. İnternet İçeriğiyle Mücadelede Kullanılan Yöntemler- 111
7. 4. 1. Erişimin Engellenmesi Yöntemi- 111
7. 4. 2. Uyar-Kaldır veya Bildir-Kaldır (notice and take down) Yöntemi- 114
7. 4. 3. Filtreleme Yöntemi- 120
7. 5. Değerlendirme- 122
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MUKAYESELİ HUKUKTA İNTERNET ERİŞİM ENGELLEME VE
İÇERİK DÜZENLEME POLİTİKALARI
8. GENEL OLARAK- 131
8. 1. Avustralya’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 143
8. 1. 1. Genel Olarak- 143
8. 1. 2. Nefret Söylemi- 146
8. 1. 3. Telif Hakkı- 146
8. 1. 4. Hakaret- 148
8. 1. 5. Güvenlik- 149
8. 1. 6. İzleme- 149
8. 2. Hukuksal Çerçeve- 151
8. 2. 1. Yayın Hizmetleri Kanunu- 151
8. 2. 2. Derecelendirme Kanunu- 159
8. 2. 3. Anti-Spam Kanunu- 162
8. 2. 4. Film ve Bilgisayar Oyunları Derecelendirme Yönergesi- 163
8. 2. 4. 1. Filmlerde ve Bilgisayar Oyunlarında Tavsiye Edilen Kategoriler- 164
8. 2. 4. 1. 1. Genel (G)- 164
8. 2. 4. 1. 2. Ebeveyn Rehberliği (PG)- 164
8. 2. 4. 1. 3. Olgun (M)- 164
8. 2. 4. 2. Filmlerde ve Bilgisayar Oyunlarında Sınırlandırılmış Kategoriler- 165
8. 2. 4. 2. 1. Olgun Refakati (MA 15+)- 165
8. 2. 4. 2. 2. Sınırlandırılmış İçerikler (R 18+)- 165
8. 2. 4. 3. Yetişkin Filmlerinde Sınırlandırılmış Kategoriler- 166
8. 2. 4. 3. 1. Sınırlandırılmış Kategori (X18+)- 166
8. 2. 4. 3. 2. Derecelendirmenin Reddedilmesi (RC)- 166
8. 3. Endüstri Kuralları- 166
8. 4. Avustralya’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Uygulamaları- 168
9. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET
İÇERİK DÜZENLEME POLİTİKALARI- 171
9. 1. Genel Olarak- 171
9. 2. Hukuksal Çerçeve- 174
9. 2. 1. İletişim Ahlakı Kanunu (Communications Decency Act-CDA)- 175
9. 2. 2. Çocukları Çevrimiçi Yayınlardan Koruma Kanunu (COPA)- 177
9. 2. 3. Çocukları İnternette Koruma Kanunu (Children’s İnternet ProtectionAct-CIPA)- 179
9. 2. 4. Çocukların Çevrimiçi Mahremiyetini Koruma Kanunu (COPPA)- 180
9. 2. 5. Çocukların Cinsel İstismarı Yasası (Sexual Exploitation of Children)- 181
9. 2. 6. Çocuk Koruma Kanunu (Child Protection Act)- 181
9. 2. 7. Çocuk Koruma ve Müstehcenliği Uygulama Kanunu (Child Protection and Obscenity
Enforcement Act)- 182
9. 2. 8. Çocuk Pornografisinin Önlenmesi Kanunu (Child Pornography Prevention Act)- 183
9. 2. 9. Çevrimiçi Kumarın Düzenlenmesi- 184
9. 2. 10. Hakaret- 187
9. 2. 11. Telif Hakkı- 187
9. 2. 12. İzleme- 191
9. 2. 13. İnternet Tarafsızlığı- 192
9. 2. 14. Vatanseverlik Yasası- 197
9. 3. Amerika Birleşik Devletlerinde Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme
Uygulamaları- 198
10. LATİN AMERİKA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 203
10. 1. Genel Olarak- 203
10. 2. Latin Amerika’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 205
10. 2. 1. Sosyal İçerik- 205
10. 2. 2. Hakaret- 208
10. 2. 3. Mahremiyet ve Gizlilik- 209
10. 2. 4. Telif Hakları- 209
10. 2. 5. Diğer Faktörler- 210
11. AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK
DÜZENLEME POLİTİKALARI- 210
11. 1. Genel Olarak- 210
11. 2. İçerik Düzenleme Politikaları- 213
11. 2. 1. Hukuksal Çerçeve- 213
11. 2. 2. İnternette Yasadışı ve Zararlı İçerik- 217
11. 2. 2. 1. Yasadışı İçerik- 218
11. 2. 2. 2. Zararlı İçerik- 218
11. 3. Sosyal Filtreleme- 220
11. 4. Milliyetçi Filtrelemeler- 221
11. 5. Nefret İfadeleri- 222
11. 6. Hakaret - İftira- 223
11. 7. Telif Hakları- 224
11. 8. Siber Suçlar ve Güvenlik- 225
11. 9. Terör- 229
11. 10. Çocuk Pornografisi- 230
11. 11. Sonuç- 233
12. İNGİLTERE’DE ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 234
12. 1. Genel Olarak- 234
12. 2. Hukuksal Çerçeve- 235
12. 3. Cleanfeed Projesi- 242
12. 4. İngiltere’de Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 245
12. 5. Sonuç- 253
13. FRANSA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 254
13. 1. Genel Olarak- 254
13. 2. Hukuksal Çerçeve- 255
13. 2. 1. HADOPİ Kanunları- 258
13. 3. Fransa’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 259
13. 4. Sonuç- 264
14. ALMANYA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 264
14. 1. Genel Olarak- 264
14. 2. Hukuksal Çerçeve- 266
14. 3. Almanya’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 270
14. 4. Sonuç- 272
15. İTALYA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 273
15. 1. Genel Olarak- 273
15. 2. Hukuksal Çerçeve- 273
15. 3. İtalya’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 277
15. 4. Sonuç- 280
16. ASYA KITASINDA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 280
16. 1. Genel Olarak- 280
16. 2. Çin’de Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 284
16. 2. 1. Genel Olarak- 284
16. 2. 2. Hukuksal Çerçeve- 285
16. 2. 3. Çin’de Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 288
16. 2. 4. Sonuç- 296
17. RUSYA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET İÇERİK DÜZENLEME
POLİTİKALARI- 297
17. 1. Genel Olarak- 297
17. 2. Hukuksal Çerçeve- 298
17. 3. Rusya’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme Politikaları- 303
17. 4. Sonuç- 307
18. ORTADOĞU VE KUZEY AFRİKA’DA ERİŞİM ENGELLEME VE İNTERNET
İÇERİK DÜZENLEME POLİTİKALARI- 307
18. 1. Genel Olarak- 307
18. 2. Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da Erişim Engelleme ve İnternet İçerik Düzenleme
Politikaları- 309
18. 3. Sonuç- 315
18. 4. Değerlendirme- 316
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İNTERNET SİTELERİNE ERİŞİMİN ENGELLENMESİNİN
İFADE HÜRRİYETİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
19. GENEL OLARAK İFADE HÜRRİYETİ- 317
20. İFADE KAVRAMI- 320
20. 1. Eylemsel İfadeler- 321
20. 2. Sembolik İfadeler- 322
20. 3. Sanatsal İfadeler- 323
21. DÜŞÜK DEĞERLİ İFADE KATEGORİLERİ- 325
21. 1. Müstehcen İfade- 326
21. 2. Nefret İfadesi ve Irkçı Kötüleme- 336
21. 3. Tehditkâr İfade- 340
22. İFADE HÜRRİYETİNİN UNSURLARI- 341
22. 1. Haber Alma ve Bilgi Edinme Hürriyeti- 341
22. 2. Kanaat Hürriyeti- 346
22. 3. Fikir ve Kanaatleri Açıklama Hürriyeti- 351
23. İFADE HÜRRİYETİNİN SINIRLANMASI- 353
23. 1. Genel Olarak- 353
23. 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde İfade Hürriyetinin Sınırlandırılması- 356
23. 2. 1. Olağanüstü Dönemlerde İfade Hürriyetinin Sınırlandırılması- 357
23. 2. 2. Temel Hak ve Özgürlüklerin Yok Edilmesi ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Yasağı358
23. 2. 3. Olağan Dönemlerde İfade Hürriyetinin Sınırlandırılması- 361
24. İFADE HÜRRİYETİNİ SINIRLAMANIN SINIRI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER- 362
24. 1. Kanuni Dayanak İlkesi- 363
24. 2. Meşru Amaç Şartı- 365
24. 3. Demokratik Toplum İçin Gereklilik- 367
25. AİHM YILDIRIM-TÜRKİYE KARARI - 369
25. 1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı- 370
25. 2. Kararın değerlendirilmesi - 373
25. 2. 1. Davacının Kullanıcı Sıfatıyla Sözleşmenin 10. Maddesindeki Haklarının İhlal Edilip
Edilmediği Tezi- 373
25. 2. 2. Sözleşmenin 10. Maddesinin, Bilgi ve Fikir Alışverişi Bağlamında İhlal Edilip
Edilmediği Söz Konusu İhlalin Yasa ile Öngörülmüş Olup Olmadığı- 374
25. 2. 3. İhtilaf Konusu Önlemlerin Amacına Uygun, Gerekli ve Orantılı Olup Olmadığı,
İddia Edilen İhlalin Sözleşmenin 10/1 Maddesi Çerçevesinde Devletin Takdir Yetkisinde
Olup Olmadığı- 375
25. 2. 4. Haksız Engellemelere Karşı Başvurulabilecek İç Hukuk Yollarının Sözleşmenin 13.
Maddesindeki Gereksinimleri Karşılayıp Karşılamadığı ve Tedbirlerin İnternet Kullanıcılarına
Karşı Kötüye Kullanılmasını Önleyici Düzenlemeler Olup Olmadığı- 376
26. 5651 SAYILI KANUNUN İFADE HÜRRİYETİ AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ- 377
27. SONUÇ- 385
KAYNAKÇA- 407
