Sigorta Aracıları Hukuku I

SİGORTA ARACILARI HUKUKU I





Doç. Dr. Emine YAZICIOĞLU



- Sigorta Aracısı Kavramı Ve İlgili Düzenlemeler

- Sigorta Aracılarının Denetimi

- Sigorta Acentesi



Sigorta Aracısı Kavramı ve İlgili Düzenlemeler

Sigorta Aracılarının Denetimi

Sigorta Acentesi



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................ix

K ISA LTM A LA R...............................................................................................x v ii

§ 1. SİGORTA ARACISI KAVRAMI, SİGORTACILIK

SEKTÖRÜNDEKİ YERİ, SİGORTA ARACILIĞINA

İLİŞKİN DÜZENLEMELER.....................................................................1

I. GENEL OLARAK SİGORTA ARACILIĞI VE

SİGORTA ARACISI KAVRAMI .....................................................1

II. SİGORTA ARACILARININ SİGORTACILIK

SEKTÖRÜNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ............................................3

III. SİGORTA ARACILARINA İLİŞKİN

DÜZENLEMELER, BU DÜZENLEMELERE GÖRE

SİGORTA ARACISI KAVRAMI VE TÜRLERİ.........................6

A. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU ..................................................6

1. 77/92/EWG Sayılı Direktif ..................................................8

2. 92/48/1992 Sayılı Tavsiye Kararı ......................................11

3. 2002/92/EG Sayılı Sigorta Aracıları Hakkında

Direktif .....................................................................................15

B. ALMAN HUKUKU....................................................................19

C. TÜRK HUKUKU....................................................................... 30

§ 2. SİGORTA ARACILARININ DENETİMİ...........................................43

I. GENEL OLARAK .............................................................................43

II. 2002/92/EG SAYILI DİREKTİF.................................................. 44

İÇİNDEKİLERx

A. TESCİL İÇİN ARANACAK KOŞULLAR.......................... 44

1. Yeterli Mesleki Bilgi ve Tecrübeye Sahip Olma..............45

2. İtibar Sahibi Olma................................................................. 46

3. Mesleki Sorumluluk Sigortası Sözleşmesi

Akdetmiş veya Buna Denk Diğer Bir Teminat

Göstermiş Olma ....................................................................47

4. Yeterli Mali Güce Sahip Olma ........................................... 48

B. TESCİL.......................................................................................... 48

III. ALMAN HUKUKU.......................................................................... 50

A. İZİN KOŞULLARI......................................................................51

1. Mesleki Uzmanlık..................................................................52

2. Güvenilirlik .............................................................................53

3. Mali Güçlük İçinde Bulunmama........................................53

4. Mesleki Sorumluluk Sigortası.............................................53

B. İZİN ALINMASI ZORUNLULUĞUNUN

İSTİSNALARI ............................................................................ 54

C. TESCİL.......................................................................................... 56

IV. TÜRK HUKUKU...............................................................................57

A. SİGORTA ACENTELERİ.........................................................58

1. Faaliyete Başlamada Denetim.............................................58

a. Sigorta Acenteliği Yapacaklarda Aranacak

Nitelikler...........................................................................59

aa. Gerçek kişilerde........................................................59

bb. Tüzel kişilerde ......................................................... 63

cc. Gerçek ve tüzel kişilerde ....................................... 66

aaa. Hukuki ve mali açıdan bağlantısız

olma.................................................................... 66

bbb.Sigorta acenteliği dışında başka ticari

faaliyette bulunmama .................................... 66

ccc. Mesleki sorumluluk sigortası ....................... 68

b. Uygunluk Belgesi Ve Levhaya Kayıt...........................70xi

c. Sınırlı Yetkili Acenteler..................................................71

d. Bankalar İle Özel Kanunla Kurulmuş ve

Kendilerine Sigorta Acenteliği Yapma Yetkisi

Tanınan Kurumlar......................................................... 72

e. Yabancı Sigorta Acentelerinin Türkiye'de

Faaliyette Bulunması .....................................................73

2. Faaliyet Esnasında Denetim................................................74

a. Bildirimler ........................................................................74

b. İyiniyet Kurallarına Uygun Faaliyette

Bulunma ............................................................................75

c. Disiplin Uygulamaları ..................................................76

d. Levhadan Silinme .......................................................... 77

B. SİGORTA BROKERLERİ.........................................................78

1. Faaliyete Başlamada Denetim.............................................78

a. Ruhsat Koşulları .............................................................79

aa. Gerçek kişilerde aranacak nitelikler....................79

bb. Tüzel kişilerde aranacak nitelikler.......................81

cc. Gerçek ve tüzel kişilerde aranacak nitelikler.... 83

aaa. Hukuki ve mali açıdan bağlantısız

olma.................................................................... 83

bbb.Sigorta brokerliği dışında başka bir

ticari faaliyette bulunmama ......................... 83

ccc. Mesleki sorumluluk sigortası yaptırma ..... 84

b. Ruhsatname .....................................................................85

c. Yabancı Brokerler Ve Yabancı Yöneticiler ................ 88

2. Faaliyet Esnasında Denetim................................................89

a. Genel Olarak ....................................................................89

b. Alınacak Tedbirler Ve Ruhsat İptali .......................... 92

C. BİREYSEL EMEKLİLİK ARACILARI ................................93

1. Genel Olarak ..........................................................................93

2. Bireysel Emeklilik Aracılığı İçin Aranan Koşullar

ve Tescil ................................................................................... 94xii

3. Faaliyet Esasları Ve Denetim.............................................. 96

D. SİGORTA ARACILARININ DENETİMİNE

İLİŞKİN DÜZENLEMELERİN ANAYASAYA

UYGUNLUĞU.............................................................................98

§ 3. SİGORTA ACENTESİ............................................................................. 103

I. TANIM VE UNSURLARI ........................................................... 103

A. TANIM ....................................................................................... 103

B. UNSURLARI ............................................................................ 104

1. Bağımsızlık ........................................................................... 104

2. Sözleşmeye Dayanarak Sigorta Aracılığı

Faaliyetinde Bulunma........................................................ 107

3. Süreklilik............................................................................... 108

4. Belirli Bir Yer Veya Bölgede Faaliyette Bulunma ........ 109

5. Meslek Edinme.................................................................... 109

II. TÜRLERİ VE UYGULANACAK HÜKÜMLER...................111

A. TÜRLERİ ....................................................................................111

1. Aracı Sigorta Acentesi – (Sözleşme Yapmaya Ve/

Veya Prim Tahsiline) Yetkili Sigorta Acentesi ............ 112

2. Sınırlı Yetkili Sigorta Acentesi – Yetkisi

Sınırlandırılmamış Sigorta Acentesi .............................. 113

3. Tek Sigortacı Acentesi – Birden Fazla Sigortacı

Acentesi ................................................................................. 113

4. Sigorta Acenteliğini Asıl Mesleki Faaliyet Olarak

İcra Edenler – Tâlî Mesleki Faaliyet Olarak İcra

Edenler ..................................................................................114

5. Bağlı (Captive) Acente ...................................................... 115

B. UYGULANACAK HÜKÜMLER .......................................119

III. SİGORTA ACENTESİNİN DİĞER TACİR

YARDIMCILARINDAN FARKI ..............................................120

IV. SİGORTA ACENTELİĞİ SÖZLEŞMESİ................................. 123

A. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI VE ŞEKLİ...................... 123

B. SÖZLEŞMENİN NİTELİĞİ.................................................126xiii

V. SİGORTA ACENTESİNİN YETKİLERİ VE

YÜKÜMLÜLÜKLERİ................................................................... 130

A. YETKİLERİ ............................................................................... 130

1. Genel Olarak ........................................................................ 130

2. Sözleşme Yapma Yetkisi..................................................... 133

a. Yetkinin Verilmesi Ve Kapsamı................................ 133

b. Yetkinin Geri Alınması .............................................. 137

c. Yetkisi Olmaksızın Sözleşme Akdetme .................. 139

aa. Sigortacının sözleşmeye icazet vermediğini

bildirmekle yükümlü olması .............................. 139

bb. Sigorta acentesinin akitten bizzat sorumlu

olmasının anlamı................................................... 144

3. Prim Tahsil Etme Yetkisi................................................... 148

4. Hakkı Koruyan Beyanlarda Bulunma Ve Bu Tür

Beyanları Alma Yetkisi ..................................................... 151

5. Sigortacı Adına Dava Açma Ve Sigortacıya

İzafeten Aleyhine Açılan Davada Sigortacıyı

Temsil Etme Yetkisi ........................................................... 153

B. YÜKÜMLÜLÜKLERİ............................................................ 155

1. Sigortacıya Karşı ................................................................. 155

a. Sigorta Aracılığı Faaliyetinde Bulunma ................. 155

b. Tahsil Edilen Primi Süresinde İntikal Ettirme

Ve Hesap Mutabakatı Sağlama.................................. 160

c. Haber Verme .................................................................161

d. Talimat Alma Ve Verilen Talimata Uygun

Hareket Etme ................................................................ 162

e. Önleyici Tedbirler Alma............................................. 164

f. Sigortacının İnhisar Hakkını İhlâl Etmeme ......... 165

g. Sır Saklama .................................................................... 167

2. Sigorta Ettiren Ve Sigortalıya Karşı –

Bilgilendirme Yükümlülüğü............................................. 168

a. Genel Olarak ................................................................. 168xiv

b. Bilgilendirme Kavramı Ve Sigorta

Sözleşmelerinde Bilgilendirmeyi Gerekli

Kılan Etkenler .............................................................. 179

c. Sigorta Aracılarının Bilgilendirme İle

Yükümlü Kılınmasını Gerektiren Etkenler .......... 182

d. Bilgilendirme Yükümlülüğünün Kapsamı,

Muhatabı, İfa Şekli Ve Zamanı ................................. 185

aa. Sözleşme kurulmadan önceki aşama................ 185

aaa. Kapsam............................................................ 186

bbb.Muhatap .......................................................... 188

ccc. İfa şekli ve zamanı ........................................ 190

bb. Sözleşme kurulduktan sonraki aşama.............. 192

aaa. Kapsam............................................................ 193

bbb.Muhatap .......................................................... 194

ccc. İfa şekli ve zamanı......................................... 194

e. Bilgilendirme Yükümlülüğünün Niteliği Ve

İhlâline Bağlanan Sonuçlar ....................................... 195

VI. ACENTENİN HAKLARI.............................................................202

A. İNHİSAR (TEKEL) HAKKI.................................................202

B. ÜCRET (KOMİSYON) HAKKI..........................................203

1. Ücret İsteme Hakkı Veren İşlemler ................................203

2. Ücrete Hak Kazanma Zamanı ........................................207

3. Ücret Miktarının Belirlenmesi ........................................ 210

4. Ücretin Ödenme Zamanı.................................................. 213

C. FEVKALÂDE MASRAFLARIN ÖDENMESİNİ

TALEP HAKKI......................................................................... 215

D. HAPİS HAKKI...........................................................................216

VII. SİGORTA ACENTELİĞİ İLİŞKİSİNİN SONA

ERMESİ.............................................................................................. 218

A. SONA ERME NEDENLERİ ................................................. 218

1. Sürenin Sona Ermesi .......................................................... 218

2. Tarafların Anlaşması.......................................................... 219xv

3. Fesih....................................................................................... 219

a. İhbar Süreli Fesih ........................................................220

b. Haklı Sebeple Derhal Fesih .......................................222

4. Ölüm, Kısıtlanma, İflâs, Tüzel Kişiliğin Sona

Ermesi....................................................................................225

B. SONA ERMENİN SONUÇLARI........................................ 227

1. Genel Olarak ........................................................................ 227

2. Başlanmış İşlerin Tamamlanamamasına İlişkin

Talep....................................................................................... 227

3. Sigorta Acentesinin Yaptığı ve Kısa Sürede

Yapacağı İşlere İlişkin Komisyon Hakkı ....................... 231

4. Denkleştirme (Portföy Tazminatı) Talep Hakkı .......234

a. Genel Olarak ................................................................234

b. Denkleştirme Talebinin Niteliği..............................236

c. Denkleştirme Talebinin Koşulları........................... 237

aa. Sigortacının acentelik ilişkisinin sona

ermesinden sonra da acentenin portföyü

sayesinde önemli menfaatler elde etmesi.........238

bb. Hakkaniyetin denkleştirme ödenmesini

gerektirmesi............................................................ 239

cc. Acentenin haklı bir nedene dayanmaksızın

sözleşmeyi feshetmemiş olması ya da kendi

kusuruyla sözleşmenin feshine neden

olmaması ................................................................ 241

d. Denkleştirme Miktarının Belirlenmesi..................242

YARARLANILAN KAYNAKLAR.............................................................243