İsviçre Hukukunda Demiryollarının İşletilmesinden Doğan Zararlardan Dolayı Sözleşme Dışı Sorumluluk

Ergun Özsunay

“Nostaljik Hukuk Dizisi” kapsamında yayınlanan bu araştırma 1970’li yıllarda İsviçre hukukunda demiryollarının işletilmesinden doğan zararlar nedeniyle “demiryolu teşbbüsü sahibi”nin“tehlike sorumluluğu” ilkesine dayalı zararı tazmin yükümlülüğüne ilişkin çözümleri içermektedir. 1905 tarihli Eisenbahnhaftpflichtgesetz’de (EHG) öngörülen ve araştırmada açıklanan sorumluluk durumu 1 Ocak 2010 tarihine kadar geçerliliğini yitirmemiştir. Ancak 19 Aralık 2008 tarihinde çıkarılan “Taşıma Hukukunda Değişiklik Yapılması Hakkında Federal Kanun”la (BG über Aenderungen des Transportrechts), 20.12.1957 tarihli “Demiryolları Hakkında Kanun”da (Eisenbahngesetz) önemli değişiklikler yapılmış; bu Kanunun 13. Kesim’ine eklenen m. 40b-40f hükümleriyle “demiryolu teşebbüslerinin hukuksal sorumluluğu” yeniden düzenlenmiş ve 1905 tarihli EHG de yürürlükten kaldırılmıştır (m. 30a).

Yeni düzenlemede “sorumluluğun temel ilkeleri”ne ilişkin m. 40b hükmüne göre, “bir demiryolu teşebbüsünün sahibi, demiryolunun işletilmesiyle bağlantılı karakteristik tehlikelerin bir kimsenin ölümüne ya da yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına neden olması halinde zararı tazmin etmekle” yükümlü tutulmuştur. Yeni düzenlemede, teşebüsün sahibi, 20.3.2009 tarihli “Yolcu Taşıma Kanunu”na (PersonenbeförderungsG) göre münhasıran yolcunun gözetiminde (Obhut) bulunan eşyalara ya da münhasıran İsviçre Borçlar Kanunu’na ve ilgili Uluslararası Sözleşmeler uyarınca taşınan şeylere (yük) gelen zararlardan dolayı sorumludur.

Madde 40c, “teşebbüs sahibinin sorumluluktan kurtulmasına ilişkin nedenler”i belirtmiştir. Buna göre, teşebbüsün sahibi, zararın asıl sebebi olup, kendisine atfedilemeyen bir olgu söz konusu ise, sorumluluktan kurtulur. Söz konusu olgular şunlardır: mücbir sebep, zarar görenin ağır kusuru; üçüncü kişinin ağır kusuru.

Bir “demiryolu teşebbüsünün sahibi”nin, başka bir “demiryolu teşebüsünün altyapısı”ndan yarar-lanmış olması durumunda da, zarar görene karşı sorumlu tutulmuş; ancak, demiryolu altyapısının (Infrastruktur) zararın doğumuna katkıda bulunması halinde, kendisine, altyapının sahibine rücu edebilme imkanı tanınmıştır (m. 40d.2).

Zarara neden olan demiryolu işletmesinin belirlenemediği durumlarda ise, “altyapıyı işleten teşebbüsün sahibi” sorumlu tutulmuştur (m. 40d.3).

Bu Kanuna göre sorumluluğu ortadan kaldıran ya da sınırlayan anlaşmalar geçersizdir (m. 40e). Bu Kanunda başkaca bir hüküm bulunmayan hallerde ise, sorumluluk, İsviçre Borçlar Kanunu’nun haksız fiilere ilişkin hükümlerine gore belirlenir (m. 40f).