Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni

Gökçe COŞKUNER

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ.................................................................................................v

İÇİNDEKİLER ................................................................................ vii

KISALTMALAR ..............................................................................xv

GİRİŞ ...................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM

TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİNİN TARİHSEL

GELİŞİMİ VE KANUNUNA GENEL BAKIŞ

I. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİNE DUYULAN

İHTİYAÇ VE KANUNİ GELİŞMELER....................................3

II. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNUNUN

AMACI VE KAPSAMI.................................................................6

A. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNUNUN

AMACI......................................................................................6

1. Teslimsiz Taşınır Rehin Hakkının Güvence Olarak

Kullanımının Yaygınlaştırılması..........................................8

2. Rehne Konu Taşınırların Kapsamının Genişletilmesi..........9

3. Taşınır Rehninde Aleniyetin Sağlanması...........................10

4. Rehnin Paraya Çevrilmesinde Alternatif Yolların Sunulması

Suretiyle Finansmana Erişimin Kolaylaştırılması ..................10

B. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNUNUN

KAPSAMI ...............................................................................11

1. Zaman Bakımından ............................................................11

2. Konu Bakımından ..............................................................12

a. Genel Olarak.................................................................12

b. TİTRK’in Kapsamına Dâhil Olmayan Haller ..............13

i. Sermaye Piyasası Araçları ile Türev Araçlara

İlişkin Finansal Sözleşmeleri Konu Edinen Rehin

Sözleşmeleri............................................................15

ii. Mevduat Rehni........................................................18

viii

iii. Tapu Kütüğüne Herhangi Bir Nedenle Tescil

Edilen Taşınırlar .....................................................19

iv. Türk Medeni Kanunu’na Göre Kurulan Teslime

Bağlı Taşınır Rehni.................................................22

v. Diğer Kanunlar Uyarınca Bir Sicile Tescili

Zorunlu Olan Taşınır Rehinleri ..............................23

(a) Motorlu Taşıtlar ................................................27

(b) Hava Araçları ....................................................29

(c) Gemiler..............................................................30

(d) Maden Hakları ve Cevherler.............................31

(e) Hayvan ..............................................................32

(f) Fikri ve Sınai Haklar.........................................33

(g) Ticari İşletme ve Esnaf İşletmesinin Tamamının

Rehne Konu Olması Halinde Diğer Kanunlar

Uyarınca Bir Sicile Tescili Zorunlu Olan

Taşınır Rehinleri................................................35

III.TAŞINIR REHNİ HAKKININ TANIMI VE TEMEL

ÖZELLİKLERİ İLE TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR

REHNİ KANUNU KAPSAMINDA TAŞINIR REHNİ VE

TİCARİ İŞLETME KAVRAMI ................................................36

A. TAŞINIR ÜZERİNDEKİ REHİN HAKKININ TANIMI,

ÖZELLİKLERİ VE BU HAKKA UYGULANACAK

HÜKÜMLER...........................................................................36

1. Tanımı ................................................................................36

2. Temel Özellikleri ...............................................................37

3. Uygulanacak Hükümler .....................................................38

B. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU

KAPSAMINDA TAŞINIR REHNİ KAVRAMI.....................39

1. Kavram...............................................................................39

2. Rehin Hakkının Özelliği ve Hukuki Niteliği .....................40

a. Teslimsiz Sicilli Taşınır Rehni Özelliği .......................40

b. Hukuki Niteliği.............................................................41

C. TİCARİ İŞLEM KAVRAMI...................................................43

ix

IV.TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİNE HÂKİM

İLKELER.....................................................................................48

A. ALACAĞA BAĞLILIK İLKESİ ............................................48

B. BELİRLİLİK İLKESİ..............................................................51

1. Rehnin Konusu Bakımından Belirlilik İlkesi.....................51

2. Güvence Altına Alınan Alacak Bakımından Belirlilik

İlkesi...................................................................................56

C. ALENİYET İLKESİ................................................................58

D. ÖNCELİK İLKESİ ..................................................................59

E. TEMİNAT İLKESİ..................................................................61

İKİNCİ BÖLÜM

TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU

KAPSAMINDA REHİN SÖZLEŞMESİ, REHİN HAKKI

TESİSİ VE REHİN HAKKININ SIRASI

I. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNU

KAPSAMINDA REHİN SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE

HUKUKİ NİTELİĞİ...................................................................63

II. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ

SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI.............................................66

A. KREDİ KURULUŞLARIYLA AKDEDİLEN REHİN

SÖZLEŞMESİNDE TARAFLAR...........................................67

1. Rehinli Alacaklı .................................................................67

a. Bankacılık Kanunu Uyarınca Faaliyet Gösteren

Bankalar........................................................................68

b. Bankacılık Kanunu Uyarınca Faaliyet Gösteren

Finansal Kuruluşlar ......................................................69

c. Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri

Kanunu Uyarınca Faaliyet Gösteren Finansal

Kuruluşlar.....................................................................70

d. Kredi ve Kefalet Sağlayan Kamu veya Özel Kurum

ve Kuruluşlar ................................................................71

2. Rehin Veren .......................................................................72

a. Tacir..............................................................................75

x

i. Gerçek Kişiler.........................................................75

ii. Tüzel Kişiler ...........................................................77

iii. Hâkim Teşebbüs .....................................................79

iv. Donatma İştiraki .....................................................80

b. Esnaf.............................................................................81

c. Çiftçi.............................................................................83

d. Üretici Örgütü...............................................................84

e. Serbest Meslek Erbabı..................................................86

f. Borçludan Başkasının (Üçüncü Kişinin) Rehin

Vermesi ........................................................................88

B. TACİRLER VE ESNAFLAR ARASINDA AKDEDİLEN

REHİN SÖZLEŞMESİNDE TARAFLAR..............................90

C. REHİN SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN DEĞİŞMESİ...91

1. Rehin Hakkı ile Güvenceye Alınmış Alacak Hakkının

Devri...................................................................................91

2. Rehinli Taşınır Varlığın Devri ...........................................94

III.TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ SÖZLEŞMESİNİN

KONUSU VE REHİN HAKKI KAPSAMI....................................97

A. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ

SÖZLEŞMESİNİN KONUSU ................................................97

1. Alacaklar ............................................................................99

2. Çok Yıllık Ürün Veren Ağaçlar.......................................105

3. Fikri ve Sınai Mülkiyete Konu Haklar.............................107

a. Fikri Mülkiyete Konu Haklar.....................................107

b. Sınai Mülkiyete Konu Haklar.....................................109

4. Hammadde, Sarf Malzemesi ve Stoklar...........................112

5. Hayvan .............................................................................116

6. Her Türlü Kazanç ve İratlar .............................................119

7. Başka Bir Sicile Kaydı Öngörülmeyen ve İdari İzin Belgesi

Niteliğinde Olmayan Her Türlü Lisans ve Ruhsatlar.......120

8. Kira Gelirleri ....................................................................121

9. Kiracılık Hakkı.................................................................122

10. Menkul İşletme Tesisatı ...................................................123

11. Tarımsal Ürün ..................................................................125

xi

12. Ticaret Unvanı ve İşletme Adı .........................................126

13. Ticari İşletme veya Esnaf İşletmesi .................................127

14. Ticari Plaka ve Ticari Hat ................................................131

15. Ticari Proje.......................................................................133

16. Vagon ...............................................................................134

17. Müstakbel Taşınır Varlıklar ile Mevcut ya da Müstakbel

Taşınır Varlıkların Getirilerinin Rehni.............................135

B. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ HAKKININ

KAPSAMI .............................................................................137

1. Taşınır Varlıklarda Rehnin Kapsamı ...............................137

a. Bütünleyici Parça ve Eklentiler..................................137

b. Doğal Ürünler.............................................................140

c. Hukuki Semereler ve Taşınırın Yerine Geçen Kaim

Değerler......................................................................141

d. Üretim Sürecinin Kullanıldığı Taşınır Varlıklarla Birlikte

Rehnedilmesi ve Rehinli Taşınırların İkamesi................143

2. Teminat Altına Alınmak İstenen Alacağın Kapsamı .......144

a. Anapara ......................................................................144

b. Takip Giderleri ...........................................................145

c. Sözleşme Faizi............................................................146

d. Gecikme Faizi.............................................................146

e. Zorunlu Masraflar.......................................................147

IV.TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ HAKKININ

TESİSİ........................................................................................148

A. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ

SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ VE İÇERİĞİ..............................148

1. Rehin Sözleşmesinin Geçerlilik Şekli..............................148

a. Yazılı Olarak Düzenlenen Rehin Sözleşmesi.............149

b. Elektronik Ortamda Düzenlenen Rehin Sözleşmesi ..150

2. Rehin Sözleşmesinin İçeriği.............................................151

a. Rehin Sözleşmesinde Yer Alması Zorunlu Kayıtlar ..151

i. Sözleşmenin Tarafları...........................................151

ii. Borcun Konusu .....................................................152

iii. Borcun Miktarı......................................................153

xii

iv. Ödenecek Para Cinsi.............................................153

v. Rehin Konusunun Ayırt Ediciliği .........................154

vi. Masraf Kaydı ........................................................155

b. Şarta Bağlı Zorunlu Kayıtlar......................................155

i. Rehin Sıra Sistemi ................................................155

ii. Değer Kaydı..........................................................155

iii. Temerrüt Kaydı.....................................................155

c. Rehin Sözleşmesinde Koyulması Yasaklanan

Kayıtlar.......................................................................156

d. Sözleşmede Yer Alabilecek Diğer Kayıtlar ...............156

B. TESCİL TALEBİ VE TESCİL..............................................157

1. Tescil Talebi ve Tescilin Gerçekleştirilmesi....................157

2. Rehinli Taşınır Sicili ........................................................159

3. Tescilin Olumsuz Hükmü ................................................160

4. Tescilin Olumlu Hükmü...................................................160

5. Rehinli Taşınır Sicilinin İyiniyeti Koruyucu Etkisi .........161

6. Rehnin Diğer Sicillere Bildirilmesi..................................161

7. Sorumluluk.......................................................................162

V. SİCİLE TESCİL EDİLEN REHİN HAKKININ SIRASI.....163

A. İLERLEME SİSTEMİ...........................................................163

B. SABİT DERECE SİSTEMİ...................................................165

1. Genel Olarak ....................................................................165

2. Boşalan Dereceye İlerleme Hakkı....................................167

3. Türk Medeni Kanununa Yapılan Atıf ..............................169

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ KANUNA GÖRE

REHİN SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ,

SONA ERMESİ VE CEBRİ İCRA

I. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ

SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ .........................................171

A. REHİN VERENİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ..........171

1. Rehin Verenin Hakları .....................................................171

a. Rehinli Taşınır Varlığa Zilyet Olma Hakkı................171

xiii

b. Rehinli Taşınır Varlığı Kullanabilme Hakkı ..............172

c. Rehinli Taşınır Varlık Üzerinde Tasarruf Edebilme

Hakkı ..........................................................................172

d. Rehinli Taşınır Varlık Üzerinde Art Rehin Kurma

Yetkisi ........................................................................173

2. Rehin Verenin Yükümlülükleri........................................174

a. Rehin Tesis Etme Yükümlülüğü ................................174

b. Rehinli Taşınırın Değerini Koruyacak Gerekli

Tedbirleri Almak ........................................................174

c. Rehinli Taşınırın Değerini Koruyucu Giderleri

Tazmin Etmek ............................................................175

d. Rehinli Taşınırın Değerini Düşüren Tasarruflarından

Doğan Zararları Tazmin Etmek..................................175

e. Rehinli Taşınır Varlığın Devri ile Alacağın Devrini

Sicile Tescil Ettirmek .................................................175

f. Rehinli Alacaklının Temerrüt Sonrası Haklarını

Kullanmasına Katlanmak ...........................................176

B. REHİNLİ ALACAKLININ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ.176

1. Rehinli Alacaklının Hakları .............................................176

a. Rehin Sözleşmesinin Tescilini Talep Etmek..............176

b. Rehinli Taşınırın Değerini Koruyacak Gerekli

Tedbirlerin Alınmasını Talep Etme............................177

c. Tazminat Talep Etme Hakkı.......................................177

d. Rehinli Taşınır Varlığı Denetleme Hakkı...................179

e. Kanun’un 14. Maddesinde Tanınan Haklar ve Paraya

Çevirme Hakkı ...........................................................180

2. Rehinli Alacaklının Yükümlülükleri................................185

a. Rehin Hakkının Tescili Talebine Katılma..................185

b. Rehin Kaydının Terkinini Talep Hakkı......................185

II. TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ HAKKININ

SONA ERMESİ.........................................................................186

A. ALACAĞA BAĞLI OLARAK SONA ERMESİ .................186

B. ALACAKTAN BAĞIMSIZ OLARAK SONA ERMESİ.....187

1. Sürenin Sona Ermesi........................................................187

xiv

2. Taşınır Varlığın Sona Ermesi...........................................188

3. Mülkiyeti İyiniyetli Üçüncü Kişinin Kazanması ile Rehin

Hakkının Sona Ermesi......................................................188

4. Terkin ...............................................................................188

III.CEBRİ İCRA .............................................................................190

A. GENEL OLARAK.................................................................190

B. REHİNLİ TAŞINIRIN MÜLKİYETİNİ DEVRİ TALEPLİ

TAKİP YOLU........................................................................191

1. Takibin Tarafları ..............................................................192

2. Takip Talebi .....................................................................193

3. Sıra Cetveli.......................................................................195

4. Ödeme Emri .....................................................................196

5. İcra Emri...........................................................................197

6. Mülkiyetin Devri Talebi ve Sonuçları .............................198

C. ALACAĞIN VARLIK YÖNETİM ŞİRKETLERİNE

DEVRİ...................................................................................199

D. KİRALAMA VE LİSANS HAKKI.......................................199

IV.GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME ..................................200

V. YAPTIRIMLAR........................................................................201

SONUÇ.............................................................................................203

 

KAYNAKÇA ...................................................................................206