4/C Anarşisi (Hukuksuz Dayanaklarıyla 4/ C´ ler Ve 4/ C´liler 1965- 2012)
4/ C ANARŞİSİ ( HUKUKSUZ DAYANAKLARIYLA 4/ C´ LER VE 4/ C´ LİLER 1965- 2012 )
Prof. Dr. Mesut GÜLMEZ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ iii
ÇİZELGELER LİSTESİ xxv
KISALTMALAR xxix
İÇİNDEKİLER xxxv
BİRİNCİ KESİM: 4/C’NİN EVRİMİ,
HUKUKSAL TEMELLERİ VE ÖĞRETİ
BİRİNCİ BÖLÜM
“İSTİSNAİ” İSTİHDAM BİÇİMİ OLARAK GEÇİCİ PERSONEL:
EVRİMİ, YASAL KOŞULLARI VE UYGULAMA
1. 4/C’nin Evrimi 3
a. Başlangıçta Üçlü İstihdam Biçimi (1965-1972) 3
b. Yevmiyeli Personel Tanımı ve Öğeleri (1965-1970) 9
c. “Geçici Personel”in Yasaya Girmesi:
Dörtlü İstihdama Geçiş (1972 Sonu) 11
2. Olağan 4/C Modelinin Yasal Koşulları 11
a. Geçici Personelin İlk Tanımı: 2 Sayılı KHK 12
b. Geçici Personel Tanımının Öğeleri:
Olağan 4/C Modelinin Yasal Koşulları 13
3. Geçici Personel ve Sendikal Haklar Sorunu 18
a. Anayasa ve Geçici Personelin Sendikal Hakları Sorunu 19
b. Kamu Görevlisi Tanımı 20
c. Tanımda 4/B İçin Değişiklik Yapılması 23
d. DPB’nin Geciken “U Dönüşü” 26
e. 4688 Değişikliği ve Yeni Kamu Görevlisi Tanımı 28
4. Değerlendirme: 4/C Anarşisi Öncesinde Uygulama 29
a. Uygulamanın Sayısal Boyutu 30
aa. 1992 Kamu Personeli Anketi 30
bb. 1996 Kamu Personeli Anketi 33
b. Uygulamanın Niteliksel Boyutu 35
İKİNCİ BÖLÜM
İSTİHDAM BİÇİMLERİNİN
ANAYASAL TEMEL VE İLKELERİ
1. 1961 Anayasası ve İstihdam Biçimleri 43
2. 1982 Anayasası ve İstihdam Biçimleri 47
3. Değerlendirme 54
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
VE İSTİHDAM BİÇİMLERİ
1. 1961 Anayasası Dönemi 57
a. 26-27 Eylül 1967 Tarihli Karar 58
b. 14 Ekim 1969 Tarihli Karar 59
2. 1982 Anayasası Dönemi 61
a. 19 Nisan 1988 Tarihli Karar 62
b. 22 Aralık 1988 Tarihli Karar 70
c. 4 Nisan 1991 Tarihli Karar 75
d. 22 Kasım 2007 Tarihli Karar 81
e. 26 Ocak 2011 Tarihli Karar 87
3. Değerlendirme 89
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ÖĞRETİ VE GEÇİCİ PERSONEL SORUNU
1. Personel Yönetimi Yazını 94
2. İdare Hukuku Yazını 101
3. İş Hukuku Yazını 109
4. Değerlendirme 117
İKİNCİ KESİM: UYGULAMADA 4/C ANARŞİSİ
BEŞİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
VE GEÇİCİ PERSONEL UYGULAMASI
1. Geçici Personel İstihdamının Yasal Dayanağı 122
2. Geçici Personel Çalıştırma Uygulamasına Toplu Bakış 124
a. Genel Saptamalar 124
b. İş Güvencesine İlişkin Saptama 126
c. Geçici Personel İstihdamının Sayısal Boyutu 129
3. TÜİK’te 4/C’li İstidamının Evrimi 132
a. Çok Yıllı ve Kısa Kararlar Dönemi: 1971-1990 132
b. İki Tür Geçici Personel Çalıştırma Dönemi: 1990-1999 135
c. Ayrıntılı Düzenlemeler Dönemi: 1999 Sonrası 138
4. Tekel Direnişi Sonrasında Çalışma Koşulları:
2010/1212 ve 2011/2634 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararları 139
a. Ücretler 141
b. Çalışma Saatleri 142
c. Sözleşmenin Sona Erdirileceği Durumlar 143
d. İş Sonu Tazminatı 147
e. İzinler 148
5. Değerlendirme 149
ALTINCI BÖLÜM
ÜNİVERSİTELERDE VE YÜKSEK SEÇİM KURULUNDA
GEÇİCİ PERSONEL ÇALIŞTIRMA UYGULAMALARI
1. Üniversiteler ve Geçici Personel İstihdamı 155
a. Canlı Model İstihdamı 156
b. Üniversitelerde Özelleştirme İşsizlerinin İstihdamı 161
2. Yüksek Seçim Kurulu ve Geçici Personel İstihdamı 163
a. Yasal Dayanak Sorunu 164
b. Genelgenin Yaptığı Düzenleme 165
c. Çalışma Koşulları 166
d. Değerlendirme 167
YEDİNCİ BÖLÜM
GEÇİCİ PERSONEL İSTİHDAMINDA İLK SAPMA:
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI VE KISMİ ZAMANLI
GEÇİCİ ÖĞRETİCİLİK UYGULAMASI
1. Kısmi Zamanlı İngilizce Dil Öğreticiliği: Başlatılması ve Çerçevesi 169
a. Genel Saptamalar 170
b. Çalışma Koşullarına Toplu Bakış 176
2. “Sapma 4/C Modeli” Olarak Dil, Bilgisayar vb. Öğreticilikler 178
3. Milli Eğitim’li 4/C’li Öğreticilerin 4/B’ye Geçirilmesi 181
4. Değerlendirme 183
SEKİZİNCİ BÖLÜM
TRT VE DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞINDA
SAPMA GEÇİCİ PERSONEL ÇALIŞTIRMA UYGULAMALARI
1. TRT ve Geçici Personel: 4/C’den İkinci Sapma 185
a. Yasal Dayanak ve Değişiklik 186
b. Çalışma Koşullarına Toplu Bakış 190
c. 4/C’lilikten 4/B’liliğe Geçiş 194
d. Değerlendirme 195
2. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Geçici Personel 197
a. Geçici Kur’an Kursu Öğreticisi 4/C’liler ve Çalışma Koşulları 198
b. Geçici İmam-Hatip Statüsünde 4/C’liler ve Çalışma Koşulları 200
c. Geçici Kur’an Kursu Öğreticilerinin 4/B’ye Geçirilmesi 202
d. Değerlendirme 205
DOKUZUNCU BÖLÜM
GEÇİCİ PERSONEL İSTİHDAMINDA ÜÇÜNCÜ SAPMA:
TBMM GENEL SEKRETERLİĞİ
VE GEÇİCİ PERSONEL UYGULAMASI
1. TBMM 4/C Modelinin Evrimi 208
a. TBMM’de İlk 4/C Kararı 209
b. Başkanlık Divanı Kararlarına Toplu Bir Bakış 212
c. TBMM’de 4/C Modeline Geçiş Süreci: Sendikal Hakları Tasfiye Operasyonu 214
aa. Yetki İşlemleri, İtiraz, Yapılamayan Toplu Görüşme ve Resmi Arabuluculuk 215
bb. İşkolu Tespit Kararı, İtiraz ve Karar Süreci 225
d. Yazılı ve Sözlü Soru Önergeleri ve Yanıtlar 229
2. TBMM 4/C Modelinin İçeriği 234
a. Genel Olarak: Görev Belirleme ve Sayı Koşulları 234
aa. Görev Belirleme Koşulu 235
bb. Sayı Koşulu 236
cc. İstihdam Süresi 236
b. TBMM 4/C Modelinin Çalışma Koşulları 238
aa. Hizmete Alma 238
bb. Ücretler 238
cc. Çalışma Süresi 242
dd. Diğer Çalışma Koşulları 243
ee. İzinler 244
ff. Geçici İşçi Çalıştırma Yasağı 248
gg. İş Sonu Tazminatı 248
3. TBMM’de Geçici Personel Uygulamasının Hukuksal Dayanağı Sorunu 249
a. Genel Olarak: 2919 ve 657 Sayılı Yasalar 249
b. TBMM 4/C Modelinin Olağan 4/C’ninYasal Koşullarına Uygunluğu Sorunu 251
c. TBMM Başkanlık Divanı Kararlarının Yargısal Denetimi Sorunu 254
4. Uygulamada TBMM’li 4/C’liler 260
5. Değerlendirme 270
ÜÇÜNCÜ KESİM: TEKEL DİRENİŞİ VE 4/C
ONUNCU BÖLÜM
TEKEL’İ ÖZELLEŞTİRME SÜRECİ
VE TEKGIDA-İŞ EYLEMLERİ
1. Genel Olarak Özelleştirme 277
2. Tekel ve Özelleştirmeler 280
a. 2003 Öncesinde Tekel ve Yeniden Yapılandırmalar 280
b. 2001-2011 Döneminde Tekel Özelleştirmelerine Toplu Bakış 285
3. Tekel’in Özelleştirme Kapsamına Alınmasından Tekel Direnişine 287
a. Tekel’i Özelleştirme Süreci ve Tekgıda-İş Eylemleri 287
aa. Alkollü İçkilerin Özelleştirilmesi ve Eylemler 287
bb. Sigara Biriminin İkinci İhalesi ve Eylemler 288
cc. MEY A.Ş.’nin İşten Çıkardığı İşçilerin 4/C’lileştirilmesi 289
dd. Sigara Biriminin Üçüncü İhalesi ve Eylemler 291
ee. Türkel’in ÖİB Eylemindeki “Özeleştirel” Konuşması 292
ff. Sigara Fabrikalarında Eylemlere Ara Verilmesi 293
gg. Sigara Fabrikalarındaki İşçilerin Yaprak Tütün Birimlerine Aktarılması 295
hh. Devlete Yazılı Başvurular ve SEKA Benzeri Çözüm Önerisi 296
ıı. Yaprak Tütün İşletmelerinin Kapatılması ve Sözleşmelerin Feshi 297
b. SEKA Örnekleri ve 4/C’nin Uygulanmaması 299
4. Direnişten Çadırların Sökülmesine: 15 Aralık 2009 – 2 Mart 2010 302
a. Görüşmeler ve Pazarlıklar 303
aa. “Yan Gelip Yatma” ve “Devlet Malı Deniz” Suçlamalarıyla Perdenin Açılması 303
bb. Görüşme ve Pazarlıkların “İyileştirme” Odaklı Başlaması 304
cc. Özlük Haklarıyla Kamuya Yerleştirmenin Gündem Dışı Olması 307
dd. “Merhametli” Hükümetin 4/C’si 309
ee. Üretimden Gelen Gücün Kullanılması Kararına Karşın Pazarlıkların İlerlemeksizin Sürmesi 309
ff. İyileştirmelerde Son Ödün: İş Sonu Tazminatı Sorunu 310
gg. Hükümetin Makyajlı 4/C Önerisinin Reddi 311
hh. Makyajlı 4/C’nin Yayımlanmadan Açıklanması 313
ıı. Görüşme Girişimlerinin Umutsuzca Sürdürülmesi 314
kk. Direnişe Müdahale Edileceği Tehditleri ve Başvuru Süresinin Kaçırılmaması Uyarıları 315
ll. Umutların Danıştay Kararına Kalması 316
b. Türk-İş’e Göre Tekel Direnişi 318
c. Değerlendirme 321
ONBİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK-İŞ VE
ÖZELLEŞTİRME GEÇİCİ PERSONEL İSTİHDAMI
(1999-2011)
1. 18. Genel Kurul Sonrası (1999-2003) 333
a. Genel Kurul Kararı 333
b. Bülent Ecevit’e Sunulan Mektuplar ve Sonrası 334
c. 2001 TİS Protokolü ve İzleyen Mektuplar 337
d. İlk AKP Hükümetine Sunulan Talepler Listesi ve Sonrası 338
e. İkinci AKP Hükümetine Sunulan Talepler 341
f. 2003 TİS Protokolü 342
2. 19. Genel Kurul Sonrası (2003-2007) 343
a. Genel Kurul Kararı 343
b. 2004/7898 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararına Doğru 344
c. 2004/7898 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Sonrası: “Tek Tesellimiz…” 346
d. Özelleştirme Geçici Personel İstihdamının Uygulamaya Konulması 348
e. Tekelin Kapatılmasına Tepki Açıklaması 350
f. 4/C’nin Anayasa ve Yasaya Aykırılığının İleri Sürülmesi 351
g. Başbakanla Görüşme ve 5398 Sayılı Yasanın Değiştirilmesi İsteği 353
h.Geçici İşçilerin Sürekli Kadroya Geçirilmesi ve Başbakanın Ziyaret Edilmesi 354
3. 20. Genel Kurul Sonrası (2007-2011) 356
a. Genel Kurul Kararı 356
b. Sorun 4/C Değil, Özelleştirme 357
c. 4/C Konusunda Gecikmiş Bazı Saptamalar 359
4. Değerlendirme 360
ONİKİNCİ BÖLÜM
GEÇİCİ PERSONEL İSTİHDAMINDA
DÖRDÜNCÜ VE EN BÜYÜK SAPMA:
ÖZELLEŞTİRME İŞSİZLERİNİ ÇALIŞTIRMA UYGULAMASI
1. Özelleştirme İşsizlerinin 4/C’lileştirilmesi:
2004/7898 Sayılı Kararın Hukuksal Dayanağı Sorunu ve İçeriği 365
a. 2004/7898 Sayılı Kararın Yasal Dayanağı Sorunu 366
b. 2004/7898 Sayılı Kararın Anayasal Dayanağı Sorunu 371
2. 2004/7898 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararının İçeriği 373
a. Başvuru Koşulları ve Atama İşlemleri 374
b. Ücretler 380
3. Özelleştirme İşsizi 4/C’lilerin Çalışma Koşulları (2005-2012) 381
a. Genel Olarak 381
b. Sayısal ve Kurumsal Yönleriyle 391
4. Ataması Yapılan 4/C’lilerin Yıllara ve Kuruluşlara Göre Dağılımı 395
a. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın Verilerine Göre Durum 395
b. Devlet Personel Başkanlığı’nın Verilerine Göre Durum.. 401
5. Değerlendirme 406
DÖRDÜNCÜ KESİM: YARGI VE 4/C
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YARGI KARARLARI
VE GEÇİCİ PERSONEL ÇALIŞTIRMA UYGULAMALARI
1. Bakanlar Kurulu’nun 2004/7898 Sayılı Kararının İptali Davaları 414
a. Tekel İşçilerinin Davaları ve Onikinci Daire Kararları (2008, 2009) 414
b. Tüpraş İşçisinin Davası ve Onikinci Daire Kararı (2009) 416
2. Sendika Üyeliğine ve Üyelik Ödentisi Kesilmesine İlişkin Kararlar 418
a. İdare Mahkemeleri Kararları 419
aa. Ankara 11. İdare Mahkemesi (2003) 419
bb. Kocaeli İdare Mahkemesi Kararı (2008) 419
cc. Ankara 15. İdare Mahkemesi Kararı (2009) 420
dd. Ankara 9. İdare Mahkemesi Kararı (2009) 421
ee. Edirne İdare Mahkemesi Kararı (2009)… 421
ff. Ankara 8. İdare Mahkemesi Kararı (2009) 422
gg. Ankara 9. İdare Mahkemesi Kararı (2010) 423
b. Danıştay Kararları 424
aa. Onuncu Daire Kararı (2007) 424
bb. Beşinci Daire Kararı (2008) 426
cc. Beşinci Daire Kararı (2009) 427
dd. Beşinci Daire Kararı (2010) 427
ee. Beşinci Daire Kararı (2010) 428
ff. İkinci Daire Kararı (2011) 428
c. Adli Yargı ve Geçici Personelin Sendika Hakkı 428
aa. Ankara 3. İş Mahkemesi Kararı (2009) 428
bb. Yargıtay İlamı (2009) 430
3. İş Sonu Tazminatına İlişkin Danıştay Kararları 430
a. Onbirinci Daire Kararı (2003) 431
b. Onbirinci Daire Kararı (2007) 431
4. Görevin Niteliğine ve Statü Değişikliğine İlişkin Kararlar 435
a. Görevin Niteliğine İlişkin Karar (2007) 435
b. Statü Değişikliğine İlişkin Kararlar 436
aa. Kırıkkale İdare Mahkemesi Kararı (2008) 436
bb. Hatay İdare Mahkemesi ve Onikinci Daire Kararları (2008 ve 2010) 438
cc. Onikinci Daire Kararı (2010) 439
dd. Onikinci Daire Kararı (2011) 440
5. Başka Çalışma Koşullarına İlişkin Kararlar 441
a. Geçici Personelin “Geçici İşçi”lik Ücretinin Korunması (2008) 441
b. Fazla Çalışma Ücretine ve Ücretli Hastalık İznine İlişkin Karar (2009) 443
aa. Fazla Çalışmada Ek Ücret Ödenmesini Yasaklayan
Kuralın Yürütmesinin Durdurulması 445
bb. Rapora Dayalı Ücretli Hastalık İzni Süresini
Sınırlandıran Kuralın Yürürlüğünün Durdurulması 447
cc. Karşıoy Yazısı: 448
dd. İdari Dava Daireleri Kurulu Kararı (2011) 450
ee. İdari Dava Daireleri Kurulu Kararı (2011) 452
6. Hizmet Sözleşmesi Kurallarının
Yönetsel Yargıya Taşınması Girişimi 453
7. Sözleşmenin Yenilenmemesine ve Feshine İlişkin Kararlar 454
a. Danıştay Kararları 455
aa. Beşinci Daire Kararı (2010) 455
bb. Onikinci Daire Kararı (2008) 456
cc. Onikinci Daire Kararı (2009) 456
dd. Onikinci Daire Kararı (2010) 457
ee. Onikinci Daire Kararı (2009) 457
b. İdare Mahkemeleri Kararları 458
aa. Manisa İdare Mahkemesi Kararı (3 Aralık 2009) 459
bb. Kastamonu İdare Mahkemesi Kararı (12 Mayıs 2011) 459
cc. Bursa İdare Mahkemesi Kararı (23 Haziran 2011) 462
dd. Erzurum İdare Mahkemesi Kararı (29 Eylül 2011) 464
ee. Ankara 11. İdare Mahkemesi Kararı (29 Eylül 2011) 465
ff. Antalya 1. İdare Mahkemesi Kararı (20 Ekim 2011) 467
8. Değerlendirme 468
ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TEKGIDA-İŞ DAVALARI
VE DANIŞTAY KARARLARI
1. 30 Günlük Başvuru Süresine İlişkin İlk Dava 479
2. Onikinci Daire’nin Yürütmeyi Durdurma Kararı (01.03.2010) 483
3. Danıştay İDDK’nin İtirazın Reddi Kararı (24.06.2010) 485
4. Üç Konuya İlişkin Reddedilen İkinci Dava (17.02.2010) 487
5. “Geçici” İbarelerine İlişkin Dava (24.02.2010) 487
6. Onikinci Daire’nin Ret Kararı (31.03.2010) 491
7. Ücretlere ve İş Sonu Tazminatına İlişkin Dava (24.02.2010) 493
8. “ve damga” İbaresine İlişkin Dava (24.02.2010) 496
9. Nakil İstemini İçerir Başvuruların Reddi İşlemlerine Karşı Açılan Dava 497
10. Değerlendirme 499
ONBEŞİNCİ BÖLÜM
4/C’NİN ANAYASA’YA AYKIRILIĞI SORUNU
VE ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
1. Dava Süreci 505
2. İDDK Kararı ve Değerlendirilmesi 506
3. Karşıoy Yazısı ve Değerlendirmesi 511
4. Anayasa Mahkemesi Kararı ve Değerlendirilmesi 517
a. Kararın Sayısal Boyutu 517
b. Kararın Hukuksal Değerlendirmesi 517
c. Karşıoy Yazısı ve Değerlendirilmesi 527
d. Kararın Değerlendirilmesi 529
SONUÇ 534
KAYNAKÇA 552
EKLER / BELGELER 564
Ek 1: Tekel Eylem Süreci (15 Aralık 2009-3 Mart 2010) 566
Ek 2: Bilgi Edinme Başvurularımdan Örnekler 571
1) Devlet Personel Başkanlığı’na Birinci ve İkinci Başvurularım 571
2) Devlet Personel Başkanlığı’na Üçüncü Başvurum 573
3) TBMM Başkanlığı’na Başvurum 574
Ek 3: Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na İtirazlarımdan Örnekler 575
1) TBMM 4/C’lileri Konusundaki İtirazım 575
2) İçişleri ve Öteki Bakanlıklar Konusundaki İtirazlarım 577
Ek 4: 4/C Kararnamelerinden Örnekler 578
1) İlk DİE / TÜİK Kararnamesi (Tarih: 20.05.1971, Sayı: 7/2468) 578
2) İkinci DİE / TÜİK Kararnamesi (Tarih: 24.04.1974, Sayı: 7/8188) 579
3) 2011 TÜİK Kararnamesi 580
4) Tekel Direnişi Öncesi Uygulanan Kararname 583
5) Tekel Direnişi Sonrası Uygulanan Kararname 587
5) “Canlı Model” Kararnamesi (Tarih: 09.03.2012, Sayı: 2946) 592
Ek 5: Hizmet Sözleşmesi Örnekleri 595
1) Milli Eğitim Bakanlığı Hizmet Sözleşmesi Örneği (1998) 595
2) TÜİK Hizmet Sözleşmesi Örneği (2004) 596
3) Sağlık Bakanlığı Hizmet Sözleşmesi Örneği (2005) 597
4) Yargıtay Başkanlığı Hizmet Sözleşmesi Örneği (2010) 598
5) Canlı Model Hizmet Sözleşmesi Örneği (2011) 599
