TMS ve VUK KapsamındaStoklar
Metin AYTULUN (Yeminli Mali Müşavir Bağımsız Denetçisi)
M. Vefa TOROSLU (Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Denetçisi)
Ana Başlıklar;
- Genel Olarak Stoklar
- Stoklar ile ilgili Mali Olayların Muhasebeleştirilmesi
- Stoklarda Envanter
- Stoklarda Değerleme
- Vergi Usul Kanunu Kapsamında Stoklar
- Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Stoklar
- Kobi TFRS Kapsamında Stoklar
- Kaynakça
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ III
KISALTMALAR %
İÇİNDEKİLER VO
BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK STOKLAR
GENEL OLARAK STOK KAVRAMI 1
Stok Kavramı 1
Stokların Sınıflandırılması 1
Hammaddeler 1
Yarı Mamuller 2
Mamuller 2
Ticari Mallar 2
Hazır Parçalar 2
Yardımcı Malzemeler 2
Yan Ürünler 3
Atık 3
Hurda 3
Konsinye Mallar 3
Stokların Fonksiyonları 3
YÖNETİM AÇISINDAN STOKLAR 4
İşletmelerde Stok Bulundurma Nedenleri 4
Belirsizliklere Karşı Hazırlıklı Olma 4
Ölçek Ekonomilerinden Yararlanma 5
Spekülatif Amaçlı Nedenler 5
İşletme Faaliyetlerinin Sürekliliğini Sağlama 6
Stok Yönetimi 6
Stok Kontrolünü Etkileyen Faktörler 7
Miktar İskontoları 7
Sipariş Maliyetleri 7
Direkt Malzeme Maliyetleri 7
Stok Kontrol Yöntemleri 7
Gözle Kontrol Yöntemi 7
ABC Yöntemi 7
Tek Kutu Yöntemi 9
Çift Kutu Yöntemi 9
Sabit Sipariş Periyodu Yöntemi 10
Sabit Sipariş Miktarı Yöntemi 10
Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP) Sistemi 10
Stok Maliyetleri 11
Sipariş Maliyeti 11
Üretime Hazırlık (Kurulum) Maliyeti 12
Satın Alma Maliyeti 12
Üretim Maliyeti 12
Stok Bulundurma Maliyeti 13
Stok Bulundurmama (Stoksuzluk) Maliyeti 13
1.3. MUHASEBE AÇISINDAN STOKLAR 14
Tekdüzen Hesap Planında Stoklar 14
Genel Olarak Tekdüzen Hesap Planı 14
Stoklar ile İlgili Hesaplar 15
İlk Madde ve Malzeme 15
Yarı Mamuller-Üretim 15
Mamuller 16
Ticari Mallar 16
Tamamlanmamış Hizmet Maliyetleri 16
Tamamlanmış Hizmet Maliyetleri 16
Diğer Stoklar 17
Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı 17
Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar 18
1.3.1.2.10. Elden Çıkarılacak Stoklar 18
Stoklarda Üretim Maliyetleri 18
İlk Madde ve Malzeme Giderleri 18
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 18
Endirekt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 19
İşçilik Giderleri 20
Direkt İşçilik Giderleri 21
Endirekt İşçilik Giderleri 21
1.3.2.3. Genel Üretim Giderleri 22
Sabit Genel Üretim Giderleri t 22
Değişken Genel Üretim Giderleri 22
Maliyet Yöntemleri 23
Tam Maliyet Yöntemi 23
Değişken Maliyet Yöntemi 24
Normal Maliyet Yöntemi 25
Direkt Maliyet Yöntemi 27
Kapsamına Göre Maliyet Yöntemleri ile İlgili Örnek 27
TMS 2’de Normal Maliyet Uygulaması 29
Ortak Ürünler ve Yan Ürünler 33
Ortak Ürünler 33
Birleşik Maliyetleri Dağıtım Yöntemleri 34
Üretim Miktarı Esasına Göre Dağıtım 35
Satış Fiyatı Esasına Göre Dağıtım 38
Ortak Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi 41
Yan Ürünler 42
Genel Açıklama 42
Yan Ürünlerin Muhasebeleştirilmesi 43
Yan Ürünlerin Stoklara Alınarak Muhasebeleştirilmesi 43
Yan Ürünlerin Stoklara Alınmadan Muhasebeleştirilmesi 44
Stoklar ile İlgili Muhasebe Belgeleri 45
Genel Açıklama 45
Ticari Belgeler 46
Fatura 46
Sevk İrsaliyesi 48
İrsaliyeli Fatura 48
Müstahsil Makbuzu 49
Perakende Satış Vesikaları 49
Gider Pusulası 50
1.3.5.2.7. Ambar Tesellüm Fişi . 50
1.3.6. Stoklar ile İlgili Muhasebe Defterleri 51
Genel Açıklama 51
Ticari Defterler 51
İmalat Defteri 51
Kombine İmalatta İmalat Defteri 52
Bitim İşleri Defteri 52
Ambar Defteri 52
İKİNCİ BÖLÜM STOKLAR İLE İLGİLİ MALİ OLAYLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
TİCARİ MAL ALIMLARI 53
HAMMADDE ALIMLARI 54
YOLDAKİ MALLAR 55
TİCARİ MAL SATIŞI 55
Sürekli Envanter Yönteminde Ticari Mal Satışı 55
Aralıklı Envanter Yönteminde Ticari Mal Satışı 56
MAMUL MAL SATIŞI 57
Sürekli Envanter Yönteminde Mamul Mal Satışı 58
Aralıklı Envanter Yönteminde Mamul Mal Satışı 58
KONSİNYE MAL SATIŞI 60
Konsinye Gönderen (Konşinyatör) Açısından 60
Konsinye Alan (Konsinyi) Açısından 62
İADELER 64
Alış İadeleri 64
Satış İadeleri 64
İSKONTOLAR 65
Mal Alış İskontolan 66
Mal Satış İskontolan 66
HAMMADDELERİN ÜRETİME SEVK EDİLMESİ 67
ÜRETİLEN MAMULLERİN STOK HESABINA ALINMASI 67
STOK SAYIM FARKLARI 69
Stok Sayım Noksanlıkları 70
Stok Sayım Fazlalıkları 72
STOKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 73
5 MALLARDA SİGORTA TAZMİNATI 75
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM STOKLARDA ENVANTER
- 1. ENVANTERİN TANIMI 77
Z ENVANTER ZAMANI 78
. 5 ENVANTER İŞLEMLERİNİN YARARLARI 78
4 ENVANTER İŞLEMLERİNİN AMAÇLARI 79
ENVANTER ÇEŞİTLERİ 79
Yapılış Zamanına Göre Envanter Çeşitleri 80
Kuruluş Envanteri 80
Dönem Sonu Envanteri 80
Tasfiye Envanteri 80
Devir Envanteri 81
Yapılış Şekline Göre Envanter Çeşitleri 81
Muhasebe Dışı Envanter 81
Bilanço Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri 81
Maliyet Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri 82
Gelir Tablosu Hesapları ile İlgili Envanter İşlemleri 82
3.5.2.2. Muhasebe İçi Envanter 82
STOKLARDA ENVANTER YÖNTEMLERİ 83
Sürekli Envanter Yöntemi 83
Aralıklı Envanter Yöntemi 84
ENVANTER DEFTERİ VE LİSTELERİ 86
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM STOKLARDA DEĞERLEME
DEĞERLEMENİN TANIMI 89
TÜRK TİCARET KANUNU’NDA DEĞERLEME 89
SERMAYE PİYASASI MEVZUATINDA DEĞERLEME 91
TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARIMDA DEĞERLEME 92
Tarihi Maliyet 93
Cari Maliyet 93
Gerçekleşebilir Değer (Ödeme Değeri) 93
Bugünkü Değer 93
VERGİ USUL KANUNU’NDA DEĞERLEME 94
DEĞERLEMENİN FONKSİYONLARI 94
TAHAKKUK ESASI VE DÖNEMSELLİK İLKESİ 94
STOK DEĞERLEME ÇEŞİTLERİ 95
Girişte Değerleme 95
Çıkışta Değerleme 95
Envanterde Değerleme 95
STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ 96
Gerçek Maliyet Yöntemi 96
Ortalama Maliyet Yöntemi 98
Basit Ortalama Maliyet Yöntemi 98
Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi 99
Dönem Sonu Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi 100
Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi 101
İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO) 102
Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO) 104
Yeni Giren İlk Çıkar (NIFO) 106
Perakende Satış Yöntemi 107
Piyasa ve Maliyet Değerinden Küçük Olanı ile Değerleme 109
Emsal Bedel ile Değerleme 109
Temel Stok Değeri ile Değerleme 111
Standart Maliyet Yöntemi 111
Yerine Koyma Değeri ile Değerleme Yöntemi 113
BEŞİNCİ BÖLÜM VERGİ USUL KANUNU KAPSAMINDA STOKLAR
VERGİ USUL KANUNUNDA DEĞERLEME KURALLARI 115
Değerleme Günü 115
Değerlemenin Teklik İlkesi 115
Değerlemede Tek Ölçek Kullanma İlkesi 116
Gerçekleşmeyen Kâr ve Zararlar 116
VERGİ USUL KANUNUNDA DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ 116
Maliyet Bedeli 116
Borsa Rayici 118
Tasarruf Değeri 119
Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer) 119
İtibari Değer (Nominal Değer) 119
Vergi Değeri 120
Rayiç Bedel 120
Emsal Bedeli 121
5.3. VERGİ USUL KANUNUNDA STOKLARIN DEĞERLEMESİ.. 122
Genel Açıklama 122
Üretilen Malların Değerlemesi 123
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 123
Direkt İşçilik Giderleri 124
Genel Üretim Giderleri 124
Genel Yönetim Giderleri 125
Ambalaj Giderleri 126
Satın Alınan Malların Değerlemesi 126
Yurt İçinde Satın Alınan Mallarda Maliyet Unsurları 127
İthal Edilen Mallarda Maliyet Unsurları 128
5.3.4. Diğer Stokların Değerlemesi 129
İmalat Artıkları 129
Defolu Ürünler 129
Kıymeti Düşen Mallar 130
Zirai Mahsullerin ve Hayvanların Değerlemesi 131
5.3.5.1 Zirai Mahsullerin Değerlemesi 131
5.3.5.2. Hayvanların Değerlemesi 132
Kıymeti Düşen Mallarda Değerleme 132
Emsal Bedelin Tespit Edilmesi 132
Değeri Düşen Mallarda Takdir Komisyonuna Başvurulmaması 133
Normal Firelerin Değerlemesi 133
İmalat Artıklarında Değerleme 134
Çalınan ve Kaybolan Mallarda Değerleme 134
Kıymeti Düşen, Çalınan ve Kaybolan Malların Sigortalı Olması Durumu 135
Defolu Ürünlerde Değerleme 135
Stokların Değerlemesinde Özellikli Konular 135
Kur Farklarının Durumu 135
Vade Farklarının Durumu 138
Kredi Faizlerinin Durumu 138
Manipülasyon Giderlerinin Durumu 140
Iskontoların Durumu 140
Ciro Primlerin Durumu 141
Firelerin Durumu 141
Zayi Olan Malların Durumu 142
Konsinye Malların Durumu 143
Stok Sayım Noksanlık ve Fazlalıklarının Durumu 144
ALTINCI BÖLÜM TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KAPSAMINDA
STOKLAR
GENEL AÇIKLAMA 147
STANDARDIN AMACI 149
STANDARDIN KAPSAMI 149
TANIMLAR 150
Stoklar 150
Net Gerçekleşebilir Değer 151
Gerçeğe Uygun Değer 152
STOKLARIN MALİYETİ 152
Satın Alma Maliyeti 154
Dönüştürme Maliyetleri 156
Diğer Maliyetler 156
Özel Siparişler 158
Normalin Üzerinde Gerçekleşen Üretim Maliyetleri 158
Depolama Giderleri 159
Stok Maliyeti ile İlgili Olmayan Yönetim Giderleri 160
Satış Giderleri 160
Maliyet Tespitinde Özellikli Durumlar 161
Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti 161
Canlı Varlıkların Haşatından Elde Edilen Tarımsal Ürünlerin Maliyeti 164
Borçlanma Maliyetleri ve Vade Farkları 164
MALİYET ÖLÇÜM TEKNİKLERİ 166
STOK MALİYETLERİNİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ 166
STOKLARIN ENVANTERDE DEĞERLEMESİ 167
Stokların Değerlemesi 167
Stoklarda Değer Düşüklüğü 169
Net Gerçekleşebilir Değerin Tahinini 171
Net Gerçekleşebilir Değerin Gözden Geçirilmesi 174
STOKLARIN GİDER OLARAK KAYDEDİLMESİ 176
RAPORLANACAK BİLGİLER 176
6.1 l.TMS 2 STOKLAR STANDARDININ TÜRK VERGİ
MEVZUATI (TVM) İLE KARŞILAŞTIRILMASI 178
Stokların Değerlemesi Açısından 178
Ticari Malların Maliyeti Açısından 180
Üretilen Mamullerin Maliyeti Açısından 180
Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Açısından 180
Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri Açısından 181
Kapsama Göre Maliyet Yöntemleri Açısından 182
Hizmet Maliyetlerinin Stoklanması Açısından 183
Mal Alışları ile İlgili Olan Vade Farkları Açısından 187
Mal Alışları ile İlgili Olan Kur Farkları Açısından 194
Mal Alışları ile İlgili Olan Kredi Faizleri Açısından 194
YEDİNCİ BÖLÜM KOBİ TFRS KAPSAMINDA STOKLAR
GENEL AÇIKLAMA 197
STOKLARIN TANIMI VE ÖLÇÜLMESİ 199
STOKLARIN MALİYETİ 200
Satın Alma Maliyetleri 200
Dönüştürme Maliyetleri 202
Genel Açıklama 202
Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımı 203
Ortak Ürünler ve Yan Ürünler 203
Ortak Ürünler 204
Yan Ürünler 205
Diğer Maliyetler 206
STOKLARA DÂHİL EDİLMEYEN MALİYETLER 207
HİZMET İŞLETMELERİNDE STOK MALİYETİ 208
MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ 208
STOKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 209
STOKLARIN GİDER OLARAK MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 209
DİPNOTTA AÇIKLANACAK BİLGİLER 210
KAYNAKÇA 211
