Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesi

ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİ

Yrd.Doç.Dr.Öz SEÇER

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ V

ÖNSÖZ VII

KISALTMALAR XXI

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

I.    ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
TANIMI VE UNSURLARI 5

A.  Tanım. 5

B.  Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinin Unsurları. 7

1.  Komisyoncunun Kendi Adına Vekâlet Veren

Hesabına Üçüncü Kişilerle Hukuki İşlem Yapması 7

2. Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinin Konusunun
   Taşınır Mal veya Kıymetli Evrak Alım Satımı Olması 14

3. Ücret 16

4. Tarafların Anlaşması 17

II.   ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
HUKUKİ NİTELİĞİ VE UYGULANACAK HÜKÜMLERİN
TESPİTİ. 19

A.  Hukuki Niteliği. 19

B.  Uygulanacak Hükümlerin Tespiti. 23

III. ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
UYGULANMA ALANI 24

A.  Genel Olarak. 24

B.  Sermaye Piyasası Hukuku Açısından. 25

1. Genel Olarak. 25
2. Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzına Aracılık 27

a.  Genel Olarak. 27

b.  En İyi Gayret Aracılığı. 29

c.  Aracılık Yüklenimi. 31

aa. Tam Aracılık. 31

bb. Kesin Bağlantı Aracılığı 32

3.  Daha Önce İhraç Edilmiş Olan Sermaye Piyasası

Araçlarının Alım Satımına Aracılık 33

a.  Genel Olarak. 33

b.  Alım Satıma Aracılık Sözleşmesi ve Hukuki Niteliği. 34

c.  Alım ve Satıma Aracılık Faaliyetlerinde Uygulanacak
Bireysel Sözleşmeler ve Hukuki Nitelikleri. 38

4.  Türev Araçların Alım Satımına Aracılık. 40

IV. ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
KURULUŞU BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN
DURUMLAR. 41

A.  Komisyon Sözleşmesinde Zımni Kabul. 41

1. Genel Olarak. 41
2. Hukuki Niteliği. 42
3. Uygulanma Alanı ve Hukuki Sonuçları 43

B.  Sermaye Piyasası Hukuku'nda Aracı Kurumların Alım

Satıma Aracılık Faaliyetleri Açısından Değerlendirme. 45

1. Alım Satıma Aracılık Sözleşmesinin Şekli. 45
2. Alım Satıma Aracılık Sözleşmesinin Genel İşlem

Şartlan Açısından İncelenmesi 46

3.  Bireysel Sözleşmelerin Kurulması. 48

V.  ALIM SAIIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN

BENZER HUKUKİ KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI     50

A.   Satım Sözleşmesi ile Karşılaştırılması. 50

B.   Vekâlet Sözleşmesi ile Karşılaştırılması 52

C.   Simsarlık Sözleşmesi ile Karşılaştırılması 53

1). Satım İçin Bırakma Sözleşmesi ile Karşılaştırılması 56

E.  Acentelik Sözleşmesi ile Karşılaştırılması. 60

h   I ek Satıcılık Sözleşmesi ile Karşılaştırılması. 62

İKİNCİ BÖLÜM

ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ

I.    ALIM SATİM KOMİSYONCUSUNUN BORÇLARI. 65

A.  Komisyoncunun Satım Sözleşmesi Akdetme ve

Bu Sözleşme\i İfa Htme Borcu. 65

1. Komisyoncunun Satım Sözleşmesi Akdetmesi 65
2. Komisyoncunun Satım Sözleşmesini İfa Etmesi 70

B.   Komisyoncunun Vekâlet Verene Bilgi Verme Borcu 73

1. Genel Olarak. 73
2. Bilgi Verme Borcunun Kapsamı \e Koşulları 74
3. Sözleşme ile Bilgi Verme Yükümlülüğüne İlişkin

Düzenleme Yapılabilmesi. 78

4.  Yükümlülüğün İhlali Halinde Yaptırım. 78

C.   Komisyoncunun Sözleşme Konusu Malı Sigorta

Ettirme Borcu 80

1. Genel Olarak. 80
2. Alım Komisyonculuğunda Riskin Üstlenilmesi 81
3. Satım Konmyonculuğunda Riskin Üstlenilmesi. 82
4. Komisyoncunun Malı Sigorta Ettirmesi 83
5. Yükümlülüğe Aykırılığın Sonuçları. 85

a.  Alım Komisyonculuğu Sözleşmesinde 85

b.   Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinde. 85

D.  Komisyoncunun Eşyaya Özen Gösterme Borcu 86

1. Genel Olarak. 86
2. Vekâlet Verenin Haklarının Korunması. 88
3. Bozulabilir Mallar ve Zararın Azaltılması Yükümlülüğü. 91
4. Eşyaya Özen Borcunun İhlali Halinde Yaptırım 95

E.   Komisyoncunun Vekâlet Verenin İradesine ve Özellikle
Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü 96

1.  Vekâlet Verenin Talimat Verme Hakkı, Kullanılması

Şekilleri ve Sınırları 96

2. Talimat Türleri ve Talimattan Amaca Elverişli Olmama
   Sebebiyle Ayrılma 101

3. Komisyoncunun Vekâlet Verenin Talimatına

Uymaması ve Sonuçlan 104

4.  Komisyoncunun Özellikle Vekâlet Verenin Bedele İlişkin
Talimatına Uyma Borcu. 106

a.  Genel Olarak. 106

b.  Belirlenen Fiyata Uyma Yükümlülüğü. 108

c.  Bedele İlişkin Talimata Uyulmamasının Sonuçları. 111

aa. Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinde. 111

bb. Alım Komisyonculuğu Sözleşmesinde 112

d.  Diğer Kazançların Hesaba Katılması Yükümlülüğü 112

F.   Komisyoncunun Veresiye Mal Satmama ve Malı Teslim
Almadan Peşin Ödemede Bulunmama Borcu. 114

1. Genel Olarak. 114
2. Aynı Anda İfa. 114
3. Borcu İfa Etmemenin Sonuçları 116
4. Satım Bedeline İlişkin Alacağın Teminat

Altına Alınması 117

G. Komisyoncunun Vekâlet Veren Hesabına Kazandığı

Alacaklar Nedeniyle Garanti Borcu. 118

1. Komisyoncunun Sonuç Sorumluluğunun Olmaması 118
2. Delcredere Ücreti 122
3. Garanti Borcunun Hukuki Niteliği 124

H. Komisyoncunun İşi Sadakat ve Özenle Yapma Borcu. 126

1. Sadakat Borcu. 126
2. Komisyoncunun İşi Özenle Yapma Borcu 129

a.  Genel Olarak. 129

b.  Özen Borcunun Konusu ve Gösterilecek

Özenin Derecesi 131

c.  Özen Borcunun Yerine Getirildiğim İspat Külfeti 133

d.  Sorumluluğu Sınırlayan veya Kaldıran Şartların
Geçerliliği 134

e.  Özen Borcuna Aykırılığın Sonuçlan. 136

3.  Komisyoncunun Sır Saklama Yükümlülüğü 137

a.  Yükümlülüğün Konusu. 137

b.  Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı

Davranışın Sonuçları 138

I.   Komisyoncunun İşi Bizzat Yapma Borcu. 139

1.  Kural ve İstisnaları. 139

a.  Vekâlet Veren Tarafından Komisyoncunun İşi Başkasına
Yaptırmasına Açıkça veya Örtülü Olarak Rıza Gösterilmiş
Olması 143

b.  Komisyoncunun İşi Başkasına Yaptırmasının Teamül
Gereğince Mümkün Olması 145

c.  Zorunlu Durumlarda Komisyoncunun İşi Başkasına
Yaptırmaya Mecbur Olması. 145

2. Komisyoncunun Sözleşmenin İfasında Yerine Başkasını
Koyması Halinde Sorumluluğu. 146

a. Yetkisi Olmadığı Halde Başkasını Koyması

Durumunda Sorumluluk. 146

b. Yetkisi Olduğu Halde Başkasını Koyması Durumunda

Sorumluluk 148

3.  Vekâlet Verenin Alt Komisyoncuya Karşı Sahip Olduğu
Doğrudan Doğruya Talep Haklarının Hukuki Niteliği

ve Kapsamı. 153

a.  Doğrudan Doğruya Talep Haklarının Hukuki Niteliği 154

b.  Doğrudan Doğruya Talep Haklarının İçeriği ve Kapsamı. 156

4.  Alt Komisyoncunun Vekâlet Verene Karşı Talepte
Bulunabilmesi Sorunu. 159

J.   Komisyoncunun Hesap Verme Borcu. 160

1. Genel Olarak. 160
2. Hesap Verme Borcunun Hukuki Niteliği ve Kapsamı. 160
3. Hesap Verme Borcunun Yerine Getirilmemesinin

Sonuçları. 166

4.  Hesabın Onaylanması, Bakiyenin Tanınması ve İbra. 167

K. Komisyoncunun Satım Sözleşmesinin İfası İçin veya İfa

Dolayısıyla Aldıklarını Vekâlet Verene Verme Borcu. 169

1. Alınanları Verme Borcunun Hukuki Niteliği. 169
2. Almanları Verme Borcunun Konusu 170
3. Alınanları Verme Borcunun Yerine Getirilmesi. 174
4. Almanları Verme Borcuna Karşı Komisyoncu Tarafından

İleri Sürülebilecek İtiraz ve Defıler 175

a.  Takas. 175

b.  Ödemezlik Defi. 176

c.  Zamanaşımı 177

5.  Hapis Hakkı 177

a.  Genel Olarak. 177

b.  Alım Komisyonculuğunda. 178

c.  Satım Komisyonculuğunda. 180

d.  Hapis Hakkının Konusu ve Kapsamı. 183

6. Alınanları Verme Borcunun Yerine Getirilmemesinin

Sonuçlan. 184

II.  VEKÂLET VERENİN BORÇLARI 186

A.  Ücret Ödeme Borcu. 186

1. Genel Olarak. 186
2. Komisyon Ücretinin Doğması İçin Gerekli Şartlar. 188
3. Başka Sebeplerden Dolayı İfa İmkânsızlığı Halinde

Tazminat Hakkı. 192

4.  Komisyoncunun Ücret İsteme Hakkının Düşmesi ve Vekâlet
Verenin Komisyoncuyu Bizzat Alıcı ya da Satıcı

Sayma Hakkı. 195

a.  Genel Olarak. 195

b.  Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışın Sonuçlan 198

B.  Komisyoncu Tarafından Yapılan Giderleri ve Verilen

Avansları Ödeme Borcu. 200

1. Genel Olarak. 200
2. Uygulanma Şartları 201

a.  Geçerli Bir Komisyon Sözleşmesinin Bulunması. 201

b.  Gider Yapılması veya Avans Verilmesi. 202

c.  Komisyon Sözleşmesinden Doğan İşgörme Borcunun
Gereği Gibi İfa Edilmiş Olması 204

3.  Borcun Muaccelliği, Kapsamı ve Bu Borca İlişkin

Alacaktan Önceden Vazgeçilememesi. 206

4.  Komisyoncuların Özellik Arzeden Harcama Talepleri. 207

C.  Vekâlet Verenin Komisyoncuyu Onun Hesabına

Yüklendiği Borçlardan Kurtarma Borcu. 209

1. Genel Olarak. 209
2. Borçtan Kurtarma Yükümlülüğünün Şartları. 210

a. Komisyoncunun Kendi Adına Vekalet Veren Hesabına

Bir Borç Altına Girmesi. 210

b.  Borç Altma Geçerli Bir Komisyon Sözleşmesinden Doğan
İş Görme Borcunun Gereği Gibi İfası İçin Girilmiş

Olması 211

c.  Yüklenilen Borcun Henüz Devam Etmekte Olması 211

3. Borçtan Kurtarma Yükümlülüğünün Muaccel Hale Gelmesi,
Yerine Getirilmesi ve Temliki 211

D.  Vekâlet Verenin Komisyoncuya Avans Verme ve

Karşılık Sağlama Borcu 214

1. Genel Olarak. 214
2. Avans veya Karşılığın Ölçüsü ve Mahsubu 215

E.   Komisyoncu Tarafından Uğranılan Zararı Tazmin Borcu. 216

1. Genel Olarak. 216
2. Tazminat Borcunun Koşulları 216

a.  Komisyoncunun Uğradığı Zararla İş Görme Borcunun

İfası Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunması 216

b.  Komisyoncunun İş Görme Borcunu Gereği Gibi İfa

Etmiş Olması. 217

c.  Vekalet Verenin Kusuru Bulunmadığını
Kanıtlayamaması. 217

3.  Tazminat Borcunun Kapsamı, Muaccel Olması ve
Zamanaşımı. 218

III. KOMİSYON SÖZLEŞMESİNDE ÖZELLİK

ARZEDEN DURUMLAR 219

A. Yasal Devir ve Vekâlet Verenin Ayırma Hakkı 219

1. Yasal Devir. 219

a.  Genel Olarak. 219

b.  Vekalet Verenin Komisyoncuya Karşı Doğrudan

Alacaklı Olmasının Şartlan. 225

aa. Komisyoncu Tarafından Kendi Adına Vekâlet
Veren Hesabına Satım Sözleşmesi Yapılmış
Olması 225

bb. Kendi Adına Vekâlet Veren Hesabına Yaptığı
İşlemden Komisyoncu Lehine Bir Alacak Doğmuş
Olması 225

cc. Vekâlet Verenin Komisyoncuya Karşı Komisyon
Sözleşmesinden Doğan Bütün Borçlarım İfa Etmiş
Olması 227

dd. Komisyoncunun Kazandığı Alacakların Ortadan

Kalkmamış Bulunması. 228

c. Yasal Devrin Hükümleri. 229

aa. Taraflar ve Külli Halefleri Bakımından 229

bb. Üçüncü Kişilere Karşı 230

2. Vekâlet Verenin Ayırma Hakkı. 233

a.  Genel Olarak 233

b.  Ayırma Hakkının Şartları. 237

aa. Bir Taşınır Eşyanın Varlığı 237

bb. Ayırma Hakkı Konusunun Belirli Olması 237

cc. Komisyoncunun Taşınır Eşyanın veya Kıymetli

Evrakın Mülkiyetini Kazanmış Olması. 239

dd. Komisyoncunun İflas Etmiş Olması. 240

ee. Vekâlet Verenin Komisyoncuya Karşı Bütün

Borçlarını İfa Etmiş Olması 240

c.  Ayırma Hakkının Hukuki Niteliği 240

d.  Ayırma Hakkının Kullanılma Şekli ve Hükümleri 242

B.  Komisyon Malının Artırma ile Satılması. 243

1. Genel Olarak. 243
2. Şartları 246
3. Komisyon Sözleşmesi Konusu Malın Paraya Çevrilmesi 247

C.  Birlikte Komisyoncuların ve Birlikte Vekâlet Verenlerin
Müteselsil Sorumluluğu. 250

1. Birden Fazla Kişinin Komisyoncu Olması ve Hükümleri. 250

a. Genel Olarak. 250

II. KOMİSYON SÖZLEŞMESİNİN VEKÂLET SÖZLEŞMESİNE
ÖZGÜ SEBEPLERLE SONA ERMESİ 284

A.  Tek Taraflı Sona Erdirme. 284

1. Sona Erdirme Hakkının Hukuki Niteliği 284
2. Sona Erdirme Hakkının Kullanılması 286
3. Sona Erdirme Hakkından Feragat Edilmezlik 283
4. Tek Taraflı Sona Erdirmenin Sonuçları. 293

a.  Genel Olarak. 293

b.  Uygun Olmayan Zamanda Sona Erdirmenin Sonuçlan 296

aa. Genel Olarak. 296

bb. TBK m. 512/c. 2'de Öngörülen Tazminat

Talebinin Şartlan 297

cc. TBK m. 512/c. 2'de Öngörülen Tazminat Talebinin

Hukuki Niteliği Kapsamı 298

c.  Sona Erdirmenin Özel Sonuçları. 301

B.  Ölüm ve Benzeri Sebeplerle Sona Erme 302

1. Genel Olarak. 302
2. Ölüme Rağmen Vekâletin Sözleşme veya İşin Mahiyeti

Gereği Devam Etmesi 304

3.  Ölümün Komisyon Sözleşmesini Sona Erdirmesi Gereken
Hallerde Geçici Olarak İş Görmeye Devam Yükümlülüğü 305

a.  Genel olarak. 305

b.  İş Görmeye Geçici Olarak Devam Borcunun Şartları. 307

c.  İş Görmeye Geçici Olarak Devam Borcunun Hükümleri 308

4. Ölümün Komisyon Sözleşmesini Sona Erdirmesinin
   Hükümleri. 308

5. Ölüme Benzeyen Sona Erme Halleri. 309

a.  Gaiplik 309

b.  Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 310

C.  Komisyon Sözleşmesinin Taraflardan Birinin Ehliyetsizliği
Sebebiyle Sona Ermesi. 311

1. Vekâlet Verenin Ehliyetsizliği 311
2. Komisyoncunun Ehliyetsizliği 313

D.  Komisyon Sözleşmesinin Taraflardan Birinin İflası

Yüzünden Sona Ermesi. 314

1. Genel Olarak. 314
2. Vekalet Verenin İflası 316
3. Komisyoncunun İflası. 317

E.   TBK m. 512 ve m. 513'e Göre Komisyon Sözleşmesinin

Sona Ermesinin Hüküm ve Sonuç Doğurduğu An. 318

SONUÇ. 321

KAYNAKÇA 331