FİKRİ MÜLKİYET HUKUKUNDA ESASLI UNSUR DOKTRİNİ Yrd. Doç. Dr. Özge KARAEGE ÖNSÖZ 5 VORWORT 6 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM REKABET DÜZENLEMELERİNDEN BEKLENEN YARAR, ESASLI UNSUR KAVRAMI VE PAZAR GÜCÜ İLE İLİŞKİSİ I. Rekabet Kurallarının Amacı 17 A. Ekonomik Amacı 18 B. Sosyal Amacı 19 C. Siyasi Amacı 19 II. Rekabet Hukukunda Esaslı Unsur Kavramı 20 A. Genel Olarak 20 B. Esaslı Unsur Kavramı 21 C. Sözleşme Özgürlüğü İlkesi ve Esaslı Unsur Doktrini 25 D. Esaslı Unsur Doktrini ve Pazar Gücü 30 1. Tekelleşme Kavramı 32 a. İlgili Pazarda Tekel Gücüne Sahip Olmak 33 b. Tekel Gücünü Haklı Görülmeyecek Yollarla Kasten Elde Etmiş Olmak veya Devam Ettirmek 34 2. Tekelleşmeye Teşebbüs Kavramı 36 3. Hâkim Durum Kavramı 39 a. İlgili Pazarın Tanımlanması 41 aa. İlgili Ürün Pazarı 42 bb. İlgili Coğrafi Pazar 47 b. Pazar Gücünün Tespiti 49 aa. Pazar Payı 49 bb. Pazara Giriş Engelleri 50 aaa. Hukuki Giriş Engelleri 50 bbb. Üstün Teknoloji 51 ccc. Dikey Bütünleşme ve Gelişmiş Bir Dağıtım Ağı 51 ddd. Ölçek Ekonomileri ve Ağ Etkileri 52 eee. Teşebbüsün Finansal ve Ekonomik Gücü 52 fff. Tanınmış Markaların Mevcudiyeti 53 4. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması 54 E. Esaslı Unsur Doktrini ve İlgili Rekabet Düzenlemeleri ile İlişkisi 57 III. Amerikan ve Topluluk Rekabet Hukukunun Esaslı Unsur Doktrinine Yönelik Yaklaşımları 62 IV. Esaslı Unsur Doktrininin Uygulanmasında Göz Önünde Bulundurulması Gereken Koşullar 63 A. Unsurun Varlığı 64 B. Unsurun Esaslılık Teşkil Etmesi 64 C. Rekabetin Etkilenmesi 67 D. İki Pazarın Gerekliliği 69 E. Objektif Haklı Neden 73 F. Giriş Ücreti 75 V. Esaslı Unsur Doktrininin Farklı Alanlar Açısından Uygulanması 76 A. Esaslı Unsur Olarak Hammadde 77 1. Commercial Solvents Kararı 77 2. Eti Holding Kararı 78 B. Esaslı Unsur Olarak Havalimanı ve Havayolu Alt yapısı 80 1. London European-Sabena Kararı 80 2. Flughafen Frankfurt/Main AG Kararı 81 C. Esaslı Unsur Olarak Limanlar 82 1. B&I Line v.Sealink Kararı 82 2. Sea Containers v. Stena Sealink Kararı 83 3. Port of Rødby Kararı 84 4. Port of Roscoff Kararı 84 5. Eken – TDİ Kararı 85 D. Esaslı Unsur Olarak Demiryolu Alt yapısı 87 1. United States v. Terminal Railroad Ass’n Kararı 87 2. European Night Services Kararı 88 E. Esaslı Unsur Olarak Enerji Sektörüne İlişkin Alt yapı 90 1. Otter Tail Power Co. v. United States Kararı 90 2. ÇEAŞ Kararı 91 F. Esaslı Unsur Olarak Telekomünikasyon Sektörüyle İlgili Alt yapı 92 1. MCI v. AT&T Kararı 92 2. İŞ – TİM – Turkcell/Telsim Kararı 93 G. Esaslı Unsur Olarak Dağıtım Ağları 95 1. Oscar Bronner Kararı 95 2. Ulusal Basın Gazetecilik/Medya – BBD/Biryay/Yaysat Kararı 97 H. Diğer Sektörlere İlişkin Olaylar 100 1. Amerikan Hukukunda 100 2. Türk Hukukunda 101 İKİNCİ BÖLÜM ESASLI UNSUR DOKTRİNİNİN FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI ALANINDA UYGULANMASI VE HUKUKİ SONUÇLARI I. Fikri Mülkiyet Kavramı 103 II. Fikri Ürün Kavramı 105 A. Fikir ve Sanat Eserleri 106 1. Bilgisayar Programlarının Eser Olarak Kabul Edilmesi 106 2. Bilgisayar Programlarının Patent Hukukuna Konu Olması 108 B. Buluşlar ve Faydalı Modeller 109 C. Endüstriyel Tasarımlar 110 D. Entegre Devre Topografyaları 111 E. Yeni Bitki Çeşitleri 111 III. Rekabet Hukuku ile Fikri Mülkiyet Hukukunun Amaç Bakımından Karşılaştırılması 112 IV. Esaslı Unsur Doktrininin Fikri Mülkiyet Hakları Açısından Uygulanması 116 A. Fikri Mülkiyet Haklarının Kapsamı 116 1. Amerikan Hukuku Açısından Değerlendirme 116 2. Avrupa Topluluğu Hukuku Açısından Değerlendirme 119 B. Esaslı Unsur Doktrininin Uygulama Alanı Bulması: Tek Taraflı Olarak Lisans Vermeyi Reddetme 122 1. Genel Olarak 122 2. Amerikan Hukukunda Fikri Mülkiyet Hakları ve Esaslı Unsur Doktrini 122 a. Intergraph v. Intel Kararı 126 b. Aldridge v. Microsoft Kararı 127 c. United States v. Microsoft Kararı 128 3. Tek Taraflı Lisans Vermeyi Reddetmeye İlişkin Amerikan Mahkemelerinin Uygulamaları 132 a. Nitelik Gereği ( “Per se” ) Yasallık Yaklaşımı 133 b. Kesin Olmayan Yasal Karine Yaklaşımı 134 c. Niyet Yaklaşımı 135 4. Değerlendirme 136 5. Avrupa Topluluğu Hukukunda Fikri Mülkiyet Hakları ve Esaslı Unsur Doktrini 142 a. Yeni Ürün Kavramı 143 b. İstisnai Koşullar Yaklaşımı 145 aa. Volvo ve Renault Kararları 146 bb. Magill Kararı 148 aaa. Komisyonun Yaklaşımı 148 bbb. İlk Derece Mahkemesi ve ATAD’ın Yaklaşımı 149 cc. Ladbroke Kararı 156 dd. IMS Kararı 157 aaa. Komisyonun Yaklaşımı 159 bbb. İlk Derece Mahkemesi ve ATAD’ın Yaklaşımı 163 c. Komisyonun IMS Kararından Sonra Ortaya Çıkan Meseleler ve Çözüm Yolları 165 d. Microsoft Kararı 169 6. Türk Hukukunda Fikri Mülkiyet Hakları ve Esaslı Unsur Doktrini 172 7. Değerlendirme 173 V. Hâkim Teşebbüsün Lisans Vermeyi Reddetmesinin Hukuki Sonuçları 177 A. Genel Olarak 177 B. Kamu Hukukuna İlişkin Sonuçlar 178 1. Davranışa İlişkin Yaptırımlar 179 2. Yapısal Yaptırımlar 183 3. İdari Para Cezası 184 C. Rekabet Kurulu Kararlarının Yargısal Denetimi 187 D. Özel Hukuka İlişkin Sonuçlar 189 1. Genel Olarak 189 2. Tazminat Hakkı 190 a. Tazminat Davasının Tarafları 191 b.Tazminat Davasının Kapsamı 191 SONUÇ 195 KAYNAKLAR 199
