Prof. Dr. Özlem TÜZÜNER
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ . vii
TEŞEKKÜR xi
KISALTMALAR . xvi
KAYNAKÇA . xvii
I- HUKUK İLMİNDEN ESERLER . xvii
II- DİĞER ESERLER . xxxiv
III- DİĞER KAYNAKLAR . lvi
IV-YARARLANILAN WEB SİTELERİ . lxviii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
ÖJENİ VE KİŞİLER HUKUKU ARASINDA TERMİNOLOJİK
BAĞLANTI KURULMASI . 9
A- ÖJENİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER . 10
1- Öjeninin Tanımıyla Kısa Tarihi ve Türleri 10
2- Yeni veya Liberal Öjeni 25
3- Zihinsel Engelli Kadınlara Yönelik Öjenik Yaklaşımların
Canlanması 34
B- ÖJENİ VE KİŞİLER HUKUKU . 38
1- Hak Ehliyeti ve Kişilik Hakkıyla Öjeninin Sınanması
40
2- Öjeni ve Kişiler Hukuku Bağlamında Kavramsal Sonuçlara
Ulaşılması . 47
ii İçindekiler
C- TIBBÎ GENETİKTEKİ İLERLEMELERİN ÖJENİK
SPEKTRUMU . 49
1- Öğretide Tıbbî Genetikteki Gelişmelerin Öjeni Yönünden
Değerlendirilmesi . 49
a- Çekimserler 50
b- Öjeni Tehlikesi Sayanlar 54
c- Öjeni Rizikosu Görmeyenler . 59
2- Gen Terapilerinde Öjenik Riziko Üzerine Düşünceler . 63
İKİNCİ BÖLÜM
HAK EHLİYETİ VE KİŞİLİK İZDÜŞÜMÜNDE ÖJENİK
TEDBİRLERİN MUKAYESELİ İNCELENMESİ . 69
A- ULUSLARARASI HUKUKUN ÖJENİYİ İLGİLENDİREN
TEMEL METİNLERİ . 71
1- Evrensel Bildirge ve Oviedo Sözleşmesi . 71
2- Avrupa Birliği 76
B- MUKAYESELİ HUKUK . 80
1- İsviçre Konfederasyonu . 81
2- Fransız Cumhuriyeti 91
3- Almanya . 98
4- İspanya Krallığı ve Katalonya . 109
5- İsveç Krallığı 118
6- Belçika Krallığı 127
7- İtalyan Cumhuriyeti . 132
8- Amerika Birleşik Devletleri . 137
9- Birleşik Krallık . 150
İçindekiler iii
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MUKAYESELİ HUKUKTAN ÖJENİ HAKKINDA ELDE EDİ-
LEN VERİLERİN ANALİZİ . 157
A- MUKAYESELİ HUKUK TARİHİNDEKİ ÖJENİK UYGU-
LAMALARIN KİŞİLER HUKUKU EKSENİNDE VASIF-
LANDIRILMASI . 159
1- Hukuk Tarihinde Negatif Öjenik Tedbir Bulunan Ülkeler
160
a- Almanya . 160
b- İspanya Krallığı . 164
c- İsveç Krallığı 168
d- Amerika Birleşik Devletleri . 171
2- Pozitif Karakterli Öjenik Tedbirlerle Yetinmiş Ülkeler . 180
a- Fransız Cumhuriyeti 180
b- Birleşik Krallık . 183
3- Özel İncelenmesi Gereken Ülkeler . 187
a- Belçika Krallığı 187
b- İtalyan Cumhuriyeti . 189
c- İsviçre Konfederasyonu . 193
B- MUKAYESELİ HUKUKUN ÖJENİ HAKKINDA GÜNCEL
DURUMU 196
1- Menfî Öjeni Karşıtlığında Açıklık 199
a- Fransız Cumhuriyeti 199
b- İtalyan Cumhuriyeti . 204
c- Belçika Krallığı 206
2- Negatif Öjeniyi Dolaylı Reddeden Ülkeler . 209
a- İsviçre Konfederasyonu . 209
b- Almanya Federal Cumhuriyeti . 213
c- İspanya Krallığı ve Katalonya . 216
d- Birleşik Krallık . 219
iv İçindekiler
3- Hukukî Durumu Müphem Ülkeler 221
a- İsveç Krallığı 222
b- Amerika Birleşik Devletleri . 225
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDEKİ ÖJENİK SİYASETİN
HUKUKÎ YANSIMALARI . 231
A- KURULUŞ SÜRECİ ve 1960 ARASINDAKİ YASAL BİRİ-
KİM . 232
B- 1960’TAN SONRAKİ HUKUKÎ GELİŞMELER 240
C- YABANCILAR ALEYHİNE HUKUKÎ SINIRLAMALAR
248
1- Devlet Memurluğuna Girişte Türk Vatandaşlığı Şartı 249
2- Bazı Memuriyet Statülerinde Yabancılarla Evlenmenin Kısıt-
lanması . 250
3- Devlet Memurluğu Haricinde Yabancılar Aleyhine Sınırla-
malar . 257
BEŞİNCİ BÖLÜM
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE ÖJENİ SORUŞTURMASI
ÜZERİNE KARŞILAŞILAN YASAL GELİŞMELERİN KİŞİ-
LER HUKUKU YÖRÜNGESİNDE İNCELENMESİ . 259
A- 1923-1960 DÖNEMİNDEKİ YASALARIN TETKİKİ . 260
1- Mülga Anayasaya Ek Olarak Ceza Kanunu ve Medenî Ka-
nun 261
2- İstiklâl Mahkemelerinin Üçüncü Perdesi 264
3- Mülga İskân Kanunları 268
4- Umum Hıfzıssıhhası ve Beden Terbiyesi 275
5- Mülga Varlık Vergisi 279
B- 1960 SONRASI HUKUKÎ SÜRECİN TAHLİLİ . 283
İçindekiler v
1- Türkiye Cumhuriyeti’nin Son İki Anayasasında Kişi Doku-
nulmazlığı ve Öjeni 284
2- Nüfus Politikasıyla Pozitif Öjeni 287
a- İsteğe Bağlı Kürtaj Düzenlemesinin Geciktirilmesi . 288
b- Kısırlaştırmada İradenin ve/veya Tıbbî Zorunluluğun Önce-
lenmesi 291
c- Nüfus Politikası Hakkında Kısa Değerlendirmeler . 294
3- Tıbbî Yardımla Üreme ve Kalıtsal Hastalıklarla Mücadelede
Öjenik Saik Kontrolü 295
C- AŞILAMA ve ÖJENİ TARTIŞMASI 300
D- YABANCILAR ALEYHİNE HUKUKÎ SINIRLAMALARIN
ANALİZİ . 305
ALTINCI BÖLÜM
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE MENFÎ ÖJENİ ATILI OLAY
ve FAALİYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 311
A- KURULUŞ AKABİNDE SİYASET ve BİLİM ENTEGRAS-
YONU . 312
1- 1925-1939 Arasında Öjenik Karakterli Bilimsel Aktivitelerin
Sunulması 313
2- 1925-1939 Sürecindeki Akademik Faaliyetlerin Pozitif Öje-
niyle Nitelenmesi 321
3- 1940’larda Halkevleri Bünyesinde ve Bilim Çevrelerinde
Öjenik Gelişmeler . 330
B- BAZI OLAYLARIN KİŞİLER HUKUKU EKSENİNDE
ÖJENİK AÇIDAN TEST EDİLMESİ . 333
1- Dersim’e Askerî Harekâtlarda 1938’e Yoğunlaşma Denemesi
334
2- İkinci Dünya Savaşı Gölgesinde 1941-1942 İhtiyat ve Nafıa
Askerleri . 361
vi İçindekiler
3- Yargılama ve Yürütme Erklerinin Yakınlaşmasında 1944-
1945 Irkçılık Davası 370
4- Ayrımcılık ve 6-7 Eylül 1955 Olayları 377
C- ZİHİNSEL ENGELLİ KADINLARIN STERİLİZASYONU
ÖNERİLERİNİN ELEŞTİRİLMESİ 385
SONUÇ . 399
