İdare Hukuku Dersleri

Ramazan ÇAĞLAYAN

GENEL PLAN
Giriş: Devlet ve Kamu Tüzel Kişiliği
1. Birlikte Yaşama Zorunluluğu, Otorite İhtiyacı ve Devlet
2. Tüzel Kişilik Kavramı ve Devlet
3. Kamu Tüzel Kişileri
Birinci Bölüm: İdare Hukukunun Genel Kavramları ve İlkeleri
1. İdare Hukukunun Genel Kavramları
2. İdare Hukukunu Etkileyen Anayasal İlkeler
İkinci Bölüm: Türk İdare Teşkilâtının Genel Görünümü
1. Merkezden Yönetim
2. Yerinden Yönetim
Üçüncü Bölüm: İdarenin Görevleri
1. Kamu Hizmeti
2. Kolluk Faaliyeti
Dördüncü Bölüm: İdarenin Yetkileri
1. İdarî İşlemler
2. İdarî Eylemler
3. İdarî Sözleşmeler
Beşinci Bölüm: İdarenin Görevlileri
1. Kamu Görevlisi Kavramı ve Memurluk Mesleği
2. Yükümlülükler, Yasaklar ve Haklar
3. Disiplin, Ceza ve Hukukî Sorumluluklar
4. Memurluğun Sona Ermesi ve Emeklilik
Altıncı Bölüm: İdarenin Sorumluluğu
1. İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri
2. İdarenin Sorumluluğunun Şartları
3. İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller
4. Zararın Tazmini
Yedinci Bölüm: İdarenin Malları, Kamulaştırma ve Bütçe
1. İdarenin Malları
2. Kamulaştırma
3. Kamu Tüzel Kişilerinin Bütçesi
Sekizinci Bölüm: Yeni İdarî Usûller
1. Yönetimde Demokrasi ve İdarî Usûl
2. Bilgi Edinme Usûlü
3. Kamu Denetçiliğine Başvuru Usûlü

İÇİNDEKİLER
YEDİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ 5
GENEL PLAN 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 25
GİRİŞ
DEVLET VE KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ
I. BİRLİKTE YAŞAMA ZORUNLULUĞU, OTORİTE İHTİYACI VE DEVLET 27
1. Toplum Halinde Yaşama Zorunluluğu 27
2. Otorite İhtiyacı ve Devlet 28
3. Devletin Ortaya Çıkışını Açıklayan Teoriler 29
II. TÜZEL KİŞİLİK KAVRAMI VE DEVLET 33
1. Anayasa ve Tüzel Kişilik Kavramı 33
2. Tüzel Kişilik Kavramının Kabulünü Doğuran İhtiyaçlar 34
3. Tarihsel Süreç İçinde Devlet Tüzel Kişiliği 37
4. Kişi Kavramı 50
III. KAMU TÜZEL KİŞİLERİ 53
1. Anayasada Düzenlenen Kamu Tüzel Kişileri 54
a. Devlet Tüzel Kişiliği 54
b. Anayasada Düzenlenen Diğer Kamu Tüzel Kişileri. 55
2. Kanunla Düzenlenen Kamu Tüzel Kişileri 56
3. İdarî Kararla Kurulan Kamu Tüzel Kişileri 58
4. Kanunla Nitelendirilmeyen Kurumlar 59
5. Niteliği Tartışmalı Kurumlar 61
6. Tamamlayıcı Açıklamalar 65
7. Kamu Tüzel Kişiliği Niteliğine Bağlanan Sonuçlar 69
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARE HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI VE İLKELERİ
I. İDARE HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI 71
A. İDARE KAVRAMI 71
1. Kelime ve Kavram Olarak İdare 71
2. Kamu İdaresi - Özel İdare Ayrımı 72
3. İdarenin Diğer Devlet Organlarından Ayrımı 74
a. Organik Anlamda İdare 74
b. İşlevsel Anlamda İdare 75
aa. İdarî İşlev Dışında Olan Faaliyetler 76
bb. İşlevsel Anlamda İdare İçinde Yer Alan Kuruluşlar 77

B. İDARE HUKUKUNUN TANIMI, DOĞUŞU VE ÖZELLİKLERİ 80
1. İdare Hukukunun Tanımı ve İdare Hukuku Sistemleri 80
a. İdare Hukukunun Tanımı 80
b. İdare Hukuku Sistemleri 81
2. İdare Hukukunun Doğuşu ve Gelişimi 82
a. Fransa’da İdare Hukukunun Doğuşu 83
b. Türkiye’de İdare Hukukunun Gelişimi 87
3. İdare Hukukunun Özellikleri 91
C. İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI 93
1. Asıl Kaynaklar 93
a. Yazılı Kaynaklar 93
b. Yazılı Olmayan Kaynaklar. 95
2. Yardımcı Kaynaklar 95
D. İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI 96
1. Kamu Gücü Kıstası 96
2. Kamu Hizmeti Kıstası 98
3. İdarî İşlev Kıstası 99
II. İDARE HUKUKUNU ETKİLEYEN ANAYASAL İLKELER 100
A. HUKUK DEVLETİ İLKESİ 100
1. Hukuk Devleti İlkesinin Anlamı ve Özellikleri 100
2. Hukuk Devleti-İdare Hukuku İlişkisi 104
B. SOSYAL DEVLET İLKESİ 105
1. Sosyal Devlet İlkesinin Anlamı ve Özellikleri 105
2. Sosyal Devlet-İdare Hukuku İlişkisi 107
C. EŞİTLİK İLKESİ 107
1. Eşitlik İlkesinin Anlamı ve Özellikleri 107
2. Eşitlik İlkesi-İdare Hukuku İlişkisi 109
D. İDARENİN KANUNÎLİĞİ İLKESİ 110
E. MERKEZDEN YÖNETİM-YERİNDEN YÖNETİM İLKESİ 111
1. Merkezden Yönetim 112
a. Merkezden Yönetimin Özellikleri 112
b. Merkezden Yönetimin Yararları ve Sakıncaları 113
c. Yetki Genişliği İlkesi 115
2. Yerinden Yönetim 116
a. Yerinden Yönetimin Özellikleri 116
b. Yerinden Yönetimin Yararları ve Sakıncaları 117
F. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ 118
1. Hiyerarşi 119
a. Hiyerarşinin Özellikleri 120
b. Hiyerarşi Yetkisinin Kapsamı 120

2. İdarî Vesayet 122
a. İdarî Vesayet Denetiminin Anlamı ve Amacı 122
b. İdarî Vesayetin Özellikleri 125
c. İdarî Vesayet Yetkisinin Kapsamı 126
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK İDARE TEŞKİLÂTININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. MERKEZDEN YÖNETİM 130
A. MERKEZ (BAŞKENT) TEŞKİLÂTI 130
1. Cumhurbaşkanı 130
a. Yürütme ve İdareye İlişkin Görev ve Yetkileri 131
b. Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 134
c. Cumhurbaşkanlığı Teşkilâtı 136
2. Bakanlıklar ve Bakanlar 139
a. Bakanlıklar ve Bakanların Mevcut Durumu 140
b. Bakanların Görevleri 143
c. Bakanlık Teşkilâtı 144
3. Merkeze Yardımcı Kuruluşlar 145
a. Danıştay 145
b. Sayıştay 145
c. Millî Güvenlik Kurulu 146
d. Ekonomik ve Sosyal Konsey 147
B. MERKEZİN TAŞRA TEŞKİLÂTI 147
1. İl İdaresi 149
a. Vali 149
b. Bakanlıkların İl Teşkilâtları. 151
c. İl İdare Kurulu 152
2. İlçe İdaresi 152
a. Kaymakam. 153
b. Bakanlıkların İlçe Teşkilatları 155
c. İlçe İdare Kurulu 155
3. Bölge İdareleri 156
II. YERİNDEN YÖNETİM 157
A. YER BAKIMINDAN YERİNDEN YÖNETİM İDARELERİ 157
1. İL ÖZEL İDARESİ 158
a. İl Özel İdaresinin Görev ve Yetkileri 160
aa. İl Özel İdaresinin Görevleri 160
bb. İl Özel İdaresinin Yetkileri 161
b. İl Özel İdaresinin Organları 163
aa. İl Genel Meclisi 163
(1) İl Genel Meclisinin Oluşumu 163

(2) İlk Toplantı ve Başkanlık Divanı 164
(3) Meclis Toplantıları 165
(4) Meclis Kararlarının Kesinleşmesi 166
(5) Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 168
bb. İl Encümeni 168
(1) İl Encümeninin Oluşumu 168
(2) Encümen Toplantısı 169
cc. Yürütme Organı: Vali 170
c. Diğer Hususlar 171
aa. Görevden Uzaklaştırma 171
bb. Komisyonlar 171
cc. İl özel İdaresi Teşkilâtı 172
2. BELEDİYE İDARESİ 172
a. Kuruluş, Görevler ve Yetkiler 173
aa. Belediyelerin Kurulacağı Yerler 173
bb. Belediyenin Görevleri 174
cc. Belediyenin Yetkileri 176
b. Belediyenin Organları 177
aa. Belediye Meclisi 177
(1) Belediye Meclisinin Oluşumu 177
(2) Toplantı ve Çalışma Usûlü 178
(3) Meclis Kararlarının Kesinleşmesi ve Yürürlüğü 179
(4) Meclisin Feshi 181
(5) Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 182
bb. Belediye Encümeni 183
(1) Belediye Encümenin Oluşumu 183
(2) Belediye Encümen Toplantısı 183
cc. Belediye Başkanı 184
(1) Belediye Başkanının Seçimi 184
(2) Belediye Başkanının Görevleri 185
(3) Belediye Başkanlığının Sona Ermesi 185
c. Diğer Hususlar 187
aa. Görevden Uzaklaştırma 187
bb. Komisyonlar 187
cc. Stratejik Plân ve Performans Plânı 187
dd. Belediye Teşkilâtı. 188
3. BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ 189
a. Büyükşehir Belediyesinin Kuruluşu 190
b. Büyükşehir Belediyesinin Görevleri 190
c. Büyükşehir Belediyesinin Organları 196
aa. Büyükşehir Belediye Meclisi 196

bb. Büyükşehir Belediye Encümeni 198
cc. Büyükşehir Belediye Başkanı 198
d. Diğer Hususlar 200
aa. İhtisas Komisyonları 200
bb. Büyükşehir Belediye Teşkilâtı 200
4. KÖY İDARESİ 200
a. Tanım, Kurulması ve Kaldırılması 201
b. Köy İdaresinin Görev ve Yetkileri 202
c. Köy İdaresinin Organları 203
aa. Köy Derneği 203
bb. Köy İhtiyar Meclisi 203
cc. Muhtar 204
d. Görevden Alınma 205
e. Köy Personeli 206
f. Köy Bütçesi 206
5. MAHALLE İDARESİ ve MAHALLÎ İDARE BİRLİKLERİ 207
a. Mahalle İdaresi 207
b. Mahallî İdare Birlikleri 207
B. KAMU KURUMLARI: HİZMET BAKIMINDAN YERİNDEN YÖNETİM İDARELERİ 209
1. Kamu Kurumlarının Ortak Özellikleri 210
2. Kamu Kurumlarının Çeşitleri 213
3. Kamu Kurumlarının Mevcut Durumu 215
C. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MESLEK KURULUŞLARI 220
1. Meslek Kuruluşu Tanımı ve Oluşumu 220
a. Odaların Oluşumu 222
b. Baroların Oluşumu 223
2. Meslek Kuruluşlarının Ortak Özellikleri 224
3. Meslek Kuruluşlarının Görevleri 225
D. DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR 226
1. Tanımı ve Ortaya Çıkış Sebepleri 226
2. Ortak Özellikleri 228
3. İdarî Teşkilât İçindeki Yeri 232
E. CUMHURBAŞKANLIĞI OFİSLERİ 235
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN GÖREVLERİ (KAMU HİZMETİ-KOLLUK)
I. KAMU HİZMETİ 239
A. KAMU HİZMETİ KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ 239
1. Kamu Hizmeti Kavramı 239
2. Kamu Hizmetine Hâkim Olan İlkeler 243
a. Devamlılık 244

b. Değişebilirlik ve Uyarlanma 245
c. Yararlanmada Eşitlik ve Tarafsızlık 246
d. Kamu Hizmetlerinin Bedavalığı 248
B. KAMU HİZMETİNİN YÜRÜTÜLÜŞ BİÇİMLERİ 249
1. Kamu Hizmetinin İdare Tarafından Yürütülmesi:Emanet Usûlü 250
2. Kamu Hizmetinin Özel Hukuk Kişilerince Yürütülmesi Usûlleri 250
a. Müşterek Emanet Usûlü 251
b. İltizam Usûlü 252
c. Ruhsat (İzin) Usûlü 253
d. İmtiyaz Usûlü 255
aa. İçeriği ve Özellikleri 255
bb. İmtiyazda Genel Kurallar 256
cc. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri 257
dd. İmtiyaz Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Malların Paylaşımı 258
3. Kamu Hizmetinin Sunumunda Vakıf Modeli 259
a. Vakfın Anlamı ve Tarihi Gelişimi 259
b. Osmanlı Döneminde Vakıfların Sunduğu Kamu Hizmetleri 264
II. KOLLUK FAALİYETİ 267
A. GÜVENLİK VE KOLLUK KAVRAMLARI 267
1. Güvenlik Kavramı. 267
a. Devletin Güvenliğinin Sağlanması 268
b. Kişilerin Güvenliğinin Sağlanması 271
2. Kolluk Kavramı 271
B. KAMU DÜZENİ KAVRAMI VE UNSURLARI 272
1. Kamu Düzeni Kavramı 272
2. Kamu Düzeninin Unsurları 273
C. KOLLUK TEŞKİLÂTI 277
1. İdarî Kolluk-Adlî Kolluk Ayırımı 277
2. Genel İdarî Kolluk- Özel İdari Kolluk Ayrımı ve Özel Güvenlik 282
a. Genel İdarî Kolluk 283
b. Özel İdarî Kolluk. 286
c. Özel Güvenlik 287
3. Görev Alanı, Görevliler, İşlemler ve Usûller 290
a. Görev Alanı 290
b. Kolluk Görevlileri 291
c. Kolluk İşlemleri 292
d. Kolluk Usûlleri 293
4. Kolluk Yetkilerinin Sınırları 295
5. Kolluk Yetkilerinin Yarışması 297

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İDARENİN YETKİLERİ (İDARÎ İŞLEMLER-EYLEMLER VE SÖZLEŞMELER)
I. İDARÎ İŞLEMLER 299
A. İDARÎ İŞLEM KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ 299
1. İdarî İşlem Kavramı 299
2. İdari İşlemin Özellikleri 303
3. İcraî İşlem-İcraî Olmayan İşlem 306
4. İdarî İşlem- Diğer İşlemler Ayrımı 312
B. İDARÎ İŞLEMİN TÜRLERİ 315
1. Maddî Bakımdan İdarî İşlemler 315
a. Düzenleyici İşlemler 315
aa. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri. 317
bb. Yönetmelik 323
cc. Diğer Düzenleyici İşlemler 327
b. Birel (Bireysel) İşlemler 328
2. İrade Açıklayanların Sayısı Bakımından İdarî İşlemler 335
a. Basit (Tek) İradeli İşlemler 335
b. Kurul (Kolektif) İşlemler 336
c. Birleşme (Karma) İşlemler 336
d. Zincir (Aşamalı) İşlemler 336
3. Açıklanan İradenin Şekline Göre İdarî İşlemler 337
a. Sarih İdarî İşlemler 337
b. Zımnî İşlemler 338
4. Hukukî Etkisine Göre İdarî İşlemler 339
a. İnşai-İzhari İşlemler 339
b. Yararlandırıcı-Yükümlendirici İşlemler 339
c. Sürekli-Geçici Etkili İşlemler 340
d. İsteğe Bağlı Olan-Olmayan İşlemler 340
C. İDARÎ İŞLEMLERİN UNSURLARI 341
1. İdarî İşlemin Yetki Unsuru 341
a. Yetki Unsurunun Özellikleri 341
b. Yetkilerin Kullanımında İstisnalar 343
c. Yetki Çeşitleri 353
aa. Kişi Bakımından Yetki 353
bb. Konu Bakımından Yetki 355
cc. Yer Bakımından Yetki 356
dd. Zaman Bakımından Yetki. 357
2. İdarî İşlemin Biçim Unsuru 359
a. İdarî İşlemin Şekli 359
b. İdarî İşlemin Usûlü 364

3. İdarî İşlemin Sebep Unsuru 371
a. Sebep Unsurunda Hukuka Aykırılıklar 374
b. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi 377
4. İdarî İşlemin Konu Unsuru 380
a. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 380
b. Hukuka Aykırı İşlem Tesis Edilmesi 381
c. Sebep- Konu İlişkisinde Sakatlık 385
5. İdarî İşlemin Maksat Unsuru 387
a. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 388
b. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 391
c. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu 392
D. İDARÎ İŞLEMLERDE SAKATLIĞIN SONUÇLARI 393
1. İdarî İşlemin Yokluğu 394
a. Yokluk Müeyyidesine Yaklaşımlar 394
b. Yokluk Müeyyidesine Tabi Olabilecek Sakatlıklar 398
c. Yokluğun Tespiti 399
2. İdarî İşlemin İptal Edilebilirliği 401
E. İDARÎ İŞLEMLERLE İLGİLİ DİĞER HUSUSLAR 402
1. Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi 402
2. İdarî İşlemlerin Yürürlüğe Girmesi 407
3. İdarî İşlemlerin Kaldırılması ve Geri Alınması 409
a. İdarî İşlemlerin Kaldırılması 409
b. İdarî İşlemin Geri Alınması 411
II. İDARÎ EYLEMLER 422
A. İDARÎ EYLEM KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ 422
1. İdarî Eylem Kavramı 422
2. İdarî İşlem-Eylem (Fiil) Ayrımı 423
3. İdarî Eylem-İdarî Olmayan Eylem Ayrımı 424
a. İdarenin İdarî Eylemleri 425
b. İdarenin İdarî Olmayan Eylemleri 430
B. İDARÎ EYLEMİN UNSURLARI 433
1. Bir İdarenin Varlığı 433
2. Eylemin İdareye Bağlanabilmesi 433
3. Eylemin İdarî İşleve İlişkin Olması 435
C. İDARÎ EYLEMİN SONUÇLARI 437
1. İdarî İşleme Dayalı Eylemlerin Hukukî Sonucu 437
2. Saf İdarî Eylemlerin Hukukî Sonucu 438
3. İdarenin Haksız Fiilinin Hukukî Sonucu 438
III. İDARÎ SÖZLEŞMELER 439
A. İDARÎ SÖZLEŞME KAVRAMI VE TÜRLERİ 439

1. İdarî Sözleşme Kavramı ve Kıstasları 439
2. Türk Hukukunda Sözleşme Türleri 443
B. SÖZLEŞMELERİN AKDEDİLMESİ: İHALE 445
1. Genel Bilgiler 445
2. Kamu İhalelerine Hâkim Olan İlkeler 450
3. İhale Usûlleri 454
a. Devlet İhale Kanununda İhale Usûlleri 454
b. Kamu İhale Kanununda İhale Usûlleri 456
4. İhalenin Aşamaları 458
5. İhale Sürecinin İdarî Denetimi 462
a. Başvuru Esasları 463
b. İdareye Şikâyet Başvurusu 463
c. Kamu İhale Kurumuna İtirazen Şikâyet Başvurusu 464
C. SÖZLEŞMELERDE TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI 466
1. İdarenin Yetkileri ve Yükümlülükleri 466
a. İdarenin Yetkileri 466
b. İdarenin Yükümlülükleri 469
2. Sözleşmecinin Hakları ve Borçları. 469
a. Sözleşmecinin Hakları 469
b. Sözleşmecinin Borçları 470
D. YENİ OLAYLARIN SÖZLEŞMEYE ETKİSİ 471
1. Fedüprens (Fait du Prince) Teorisi 472
2. Öngörülemezlik Teorisi 473
3. Mücbir Sebep 474
E. İDARÎ SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ 476
1. Genel Olarak Sözleşmelerin Sona Ermesi 476
2. Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunundaki Düzenlemeler 476
F. İDARÎ SÖZLEŞMELERDE YARGISAL DENETİM 478
1. İdarî Sözleşmeler Tam Yargı Davasına Konu Olur 479
2. Sözleşmeden Ayrılabilir İşlemlerde Yargısal Denetim 481
BEŞİNCİ BÖLÜM İDARENİN GÖREVLİLERİ
I. KAMU GÖREVLİSİ KAVRAMI VE MEMURLUK MESLEĞİ 485
A. KAMU GÖREVLİSİ VE MEMUR KAVRAMLARI 485
1. Genel Olarak Kamu Görevlisi Kavramı 485
2. İdare Hukukuna Göre Kamu Görevlisi Kavramı 488
3. Devlet Memurları Kanunundaki Düzenlemeler 490
B. MEMURLUK MESLEĞİ VE İLKELERİ 493
1. Memurluk Mesleği 493

2. Memurluk Mesleğinin İlkeleri. 494
a. Sınıflandırma İlkesi 494
b. Kariyer İlkesi 497
c. Liyakat İlkesi 498
3. Memurluğa Girişteki İlkeler 499
a. Serbestlik İlkesi 499
b. Eşitlik İlkesi 499
c. Görevin Gerektirdiği Niteliklerden Başka Bir Niteliğin
Aranmaması İlkesi 500
4. Memur Olabilmenin Genel Şartları 500
a. Vatandaşlık Şartı 500
b. Yaş Şartı 501
c. Öğrenim Şartı 501
d. Kamu Haklarından Mahrum Olmamak Şartı 501
e. Askerlik Şartı 502
f. Sağlık Şartı 502
g. Bazı Suçlardan Mahkûm Olmamak Şartı 502
C. ATAMA AŞAMALARI, İLERLEME VE ÇALIŞMA SAATLERİ 503
1. Atama Aşamaları 503
a. Kadroların Duyurulması 503
b. Sınav Aşaması 503
c. Atama ve Adaylık Aşaması 504
d. Aslî Memurluğa Atanma 504
e. Göreve Başlama 504
2. İstisnaî Memurluk 506
3. Memurların İlerlemesi 507
4. Çalışma Saatleri 509
5. Hizmet İçinde Yetiştirilme 509
II. YÜKÜMLÜLÜKLER, YASAKLAR VE HAKLAR 510
A. MEMURLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ: ÖDEVLER 510
1. Devlete ve Anayasaya Sadakat 510
2. Tarafsızlık 511
3. Emirlere İtaat 512
4. İş Başında Bizzat Bulunma 513
5. Mal Bildiriminde Bulunma 513
6. Kılık-Kıyafet Yükümlülüğüne Uyma 514
7. İşbirliği İçinde Çalışma 515
8. Resmi Belge, Araç ve Gereçleri Geri Verme 515
B. MEMURLAR İÇİN ÖNGÖRÜLEN YASAKLAR 515
1. İkinci Bir Görev Alma Yasağı 515

2. Ticari Faaliyette Bulunma Yasağı 516
3. Grev ve Toplu Çekilme Yasağı 516
4. Hediye ve Borç Alma, Menfaat Sağlama Yasağı 517
5. Siyasî Faaliyette Bulunma Yasağı. 518
6. Gizli Bilgileri Açıklama Yasağı 519
7. Dernek Kurma ve Üye Olma Yasağı 519
8. Ayrıldığı Kuruma Karşı Görev Alma Yasağı 519
C. MEMURLAR İÇİN ÖNGÖRÜLEN HAKLAR 519
1. Güvenlik Hakkı (Memurluk Teminatı) 519
2. Hizmet Hakkı 520
3. Şikâyet ve Dava Hakkı 520
4. Sendika Hakkı 520
5. İzin Hakkı 520
6. Aylık (Maaş) Hakkı 522
7. Yolluk Hakkı 522
8. Emeklilik Hakkı 523
9. İstifa Hakkı 523
10. Sosyal Haklar 523
III. DİSİPLİN, CEZA VE HUKUKÎ SORUMLULUKLAR 524
A. MEMURUN DİSİPLİN SORUMLULUĞU 524
1. Disiplin ve Disiplin Hukuku 524
2. Cezalar ve Disiplin Yaptırımları 526
3. Disiplin Hukukunun Temel İlkeleri 530
a. Kanunîlik İlkesi 530
b. Bir Fiil İçin Bir Yaptırım İlkesi 534
c. Geçmişe Yürümeme İlkesi 534
d. Ölçülülük İlkesi 535
e. Gizlilik İlkesi 536
f. Gerekçe İlkesi 536
g. Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi 537
h. Alt Ceza Uygulaması 537
ı. Başvuru Yollarının Gösterilmesi 538
i. Sendika Temsilcisinin Disiplin Kurulunda Bulunması 539
4. Disiplin Cezalarının Çeşitleri 539
a. Uyarma Cezası 540
b. Kınama Cezası 540
c. Aylıktan Kesme Cezası 541
d. Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası 541
e. Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası 542
5. Disiplin Soruşturması Usûlü 542
a. Disiplin Soruşturmasının Açılması 543

b. Disiplin Kararı ve Yetkili Makamlar 549
c. Disiplin Cezasında Zaman Aşımı 550
d. Tebliğ ve Uygulama 552
e. Disiplin Konusunda Diğer Hususlar 554
6. Disiplin Cezalarına Karşı Başvuru Yolları 557
a. İtiraz 557
b. Yargısal Başvuru 558
7. Disiplin Cezalarının Ortadan Kalkması 559
a. Geri Alınma 559
b. Silinme 561
c. Mahkeme Tarafından İptal Edilme 561
d. Af Kanunu İle Kaldırılma 561
8. Görevden Uzaklaştırma 561
B. MEMURUN CEZA SORUMLULUĞU 563
1. Memurların Korunması İhtiyacı ve İzin Sistemi 564
2. İzin Sisteminin Kapsamı 567
3. Suçun Öğrenilmesi ve Ön İnceleme 571
4. Soruşturma İzni ve Yetkili Merciler 574
5. İtiraz ve İtiraz Mercileri 576
C. MEMURLARIN HUKUKÎ SORUMLULUĞU 578
1. Memurun İdareye Karşı Sorumluluğu 579
2. Memurun Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu 583
IV. MEMURLUĞUN SONA ERMESİ VE EMEKLİLİK 593
A. MEMURLUĞU SONA ERDİREN HALLER 593
1. İstifa (Çekilme) 593
2. Mustafi (Çekilmiş) Sayılma 593
3. Memurluktan Çıkarılma (İhraç) 594
4. Koşullarda Eksiklik 594
5. Bağdaşmazlık 594
6. Ölüm 595
7. Emeklilik 595
B. MEMURLARDA EMEKLİLİK 595
1. Emeklilik Sebepleri 595
2. Emeklilik Hakları 596
ALTINCI BÖLÜM İDARENİN SORUMLULUĞU
I. İDARENİN SORUMLULUĞU VE TARİHİ GELİŞİMİ 597
A. SORUMLULUK VE İDARENİN SORUMLULUĞU KAVRAMLARI 597
1. Genel Olarak Sorumluluk Kavramı 597

2. İdarenin Hukukî Sorumluluğu Kavramı. 598
B. İDARÎ SORUMLULUĞUN GELİŞİMİ VE HUKUKÎ TEMELİ 600
1. İdarî Sorumluluğun Doğuşu 600
a. Fransız Hukukunda 601
b. Türk Hukukunda 602
2. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli 604
3. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı 606
II. İDARE HUKUKUNDA SORUMLULUK TÜRLERİ 607
A. KUSUR SORUMLULUĞU 607
1. İdare Hukukunda Kusur Kavramı 607
2. Hukuka Aykırılık-Kusur İlişkisi 611
3. Kusurun İspatı ve Kusur Karineleri 613
4. Kusurun Derecelendirilmesi 614
5. Hizmet Kusuru-Kişisel Kusur Ayırımı 617
6. Kişisel Kusurun Varlığında Davanın Açılması 620
B. KUSURSUZ SORUMLULUK 624
1. Kusursuz Sorumluluğun Özellikleri 624
2. Kusursuz Sorumluluk İlkeleri 626
a. Risk İlkesi Gereğince Sorumluluk 628
aa. Risk Sorumluluğunun Özellikleri 628
bb. Risk Sorumluluğuna Yol Açan Durumlar 629
b. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi Gereğince Sorumluluk 640
aa. Özellikleri 642
bb. Sorumluluğu Doğuran Haller 643
C. ÖZELLİK ARZEDEN BAZI SORUMLULUK HALLERİ 648
1. Yasama Faaliyetinden Dolayı Sorumluluk 648
2. Uluslararası Sözleşmelerden Dolayı Sorumluluk 651
3. Yargısal Faaliyetlerden Doğan Sorumluluk 652
III. İDARENİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 655
A. İDARÎ DAVRANIŞ 656
1. İdarî Davranışın Varlığı 656
2. Davranışın İdareye İsnadiyeti 656
B. ZARAR 658
1. Zararın Varlığı 658
2. Zararın Şartları 659
C. İLLİYET BAĞI 664
IV. İDARENİN SORUMLULUĞUNU ETKİLEYEN HALLER 664
A. MÜCBİR SEBEP 665
1. Mücbir Sebebin Şartları 665
2. Mücbir Sebebin Sonuçları 672

B. BEKLENİLMEYEN HÂL 673
1. Beklenilmeyen Hâlin Şartları 673
2. Beklenilmeyen Hâlin Sonuçları 675
C. ZARAR GÖRENİN DAVRANIŞI 675
1. Zarar Görenin Davranışının Şartları 675
2. Zarar Görenin Davranışının Sonuçları 680
D. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN DAVRANIŞI 681
1. Üçüncü Kişinin Davranışının Şartları 681
2. Üçüncü Kişinin Davranışının Sonuçları. 684
V. ZARARIN TAZMİNİ 684
A. SORUMLU İDARENİN TESPİTİ 684
1. Devlet Tüzel Kişiliği 685
2. Kamu Görevlisinin Birden Fazla Görev Üstlenmesi 685
3. Faaliyetin Birden Fazla İdare Tarafından Yürütülmesi 685
4. İdarî Vesayet ve Arızî Görevliler 686
B. ZARARIN TAZMİNİNE İLİŞKİN İLKELER 686
1. Nakden Tazmin İlkesi 686
2. Sorumluluk Nispetince Tazmin İlkesi 687
3. Taleple Bağlılık İlkesi 687
4. Tam Tazmin İlkesi 689
5. Denkleştirme İlkesi 690
6. Tazminat Talep Edebilecekler 691
C. ZARARIN MİKTARININ TESPİTİNDE İLKELER 692
1. Zararın Hesaplanma Tarihi 692
2. Tazminatın Türü 695
3. Tazminatta Faiz 695
YEDİNCİ BÖLÜM
İDARENİN MALLARI, KAMULAŞTIRMA VE BÜTÇE
I. İDARENİN MALLARI 699
A. TEMEL KAVRAMLAR 699
1. İdarenin Mal İhtiyacı 699
2. İdarenin Mal İhtiyacının Karşılanması 700
a. Olağan Usûller 700
b. Olağanüstü Usûller: İstimval 702
3. Kamu Malı-Kamusal Mal Kavramları 704
4. Kamusal Mal-Kamunun Özel Malı Ayrımı 705
5. Tahsis Kavramı 708
a. Tahsis İşlemi 708
b. Tahsis İşleminin Kaldırılması 710
6. Mülkiyet-Kamu Mülkiyeti Kavramları 711

B. KAMUSAL MALLARIN TASNİFİ 714
1. Oluşumları Açısından Kamusal Mallar 714
a. Doğal Kamusal Mallar 714
b. Sun’i (Yapay) Kamusal Mallar 714
2. Tahsis Cihetine Göre Kamusal Mallar 715
a. Hizmet Malları 715
b. Orta Malları 716
c. Sahipsiz Mallar 716
C. KAMUSAL MALLARIN ÖZELLİKLERİ 717
1. Kamusal Malların Devir ve Ferağ Edilmezliği 717
2. Kamusal Malların Zaman Aşımı İle İktisap Edilmezliği 718
3. Kamusal Malların Özel Hukuk İşlemlerine Konu Olamaması 719
4. Kamusal Malların Kamulaştırılamazlığı 721
5. Kamusal Mallar Vergi Gibi Yükümlülüklerden Muaftır 723
6. Kamusal Mallar Özel Bir Korumaya Tabidir 723
D. KAMUSAL MALLARDAN YARARLANMA 723
1. Kamusal Mallardan Yararlanmanın Genel İlkeleri 723
2. Malların Türüne Göre Yararlanma Biçimleri 724
3. Özel ve Özel-İstisnaî Yararlanma 726
II. KAMULAŞTIRMA 729
A. KAMULAŞTIRMA VE İLKELERİ 729
1. Mevzuattaki Düzenlemeler 729
2. Kamulaştırmanın Temel İlkeleri 731
B. KAMULAŞTIRMANIN AŞAMALARI 736
1. Kamulaştırmada İdarî Aşamalar 736
2. Kamulaştırma İşleminde Adlî Aşama 739
C. KAMULAŞTIRMADAN VAZGEÇME VE MALİKİN GERİ ALMA HAKKI 742
1. Kamulaştırmadan Vazgeçme 742
2. Mâlikin Geri Alma Hakkı 742
D. ACELE KAMULAŞTIRMA 743
III. KAMU TÜZEL KİŞİLERİNİN BÜTÇESİ 743
A. TANIM, TEMEL İLKELER VE KAVRAMLAR 743
1. Bütçenin Tanımı 744
2. Bütçenin Temel İlkeleri 744
3. Temel Kavramlar 745
B. BÜTÇE TÜRLERİ 747
1. Merkezi Yönetim Bütçesi 747
2. Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi 748
3. Mahalli İdare Bütçesi. 748
4. Özerk Bütçe 748

SEKİZİNCİ BÖLÜM YENİ İDARÎ USÛLLER
I. YÖNETİMDE DEMOKRASİ VE İDARÎ USÛL 749
A. YÖNETİMDE DEMOKRASİNİN UNSURLARI 749
B. İDARÎ USÛLDE TEMEL İLKELER 752
II. BİLGİ EDİNME USÛLÜ 755
A. BİLGİ EDİNME USÛLÜNÜN KAPSAMI 755
1. Talep Edilebilecek Bilgi ve Belgeler 755
2. Başvuru Hakkı Olanlar 757
3. İdarelerin Bilgi Verme Yükümlülüğü 758
4. Bilgi Talep Edilebilecek İdareler 760
5. İdarelerin Bilgi Edinme Usûlüne İlişkin Yükümlülükleri 760
B. BİLGİ EDİNME HAKKININ SINIRLARI 761
C. BİLGİ EDİNMEDE BAŞVURU USÛLÜ 766
1. Başvuru Dilekçesi 766
2. Başvuruların Kabulü ve Değerlendirilmesi 767
3. Başvuruların Cevaplandırılması 769
4. Bilgi veya Belgelere Erişim Usûlü ve Süresi 769
D. İTİRAZ VE İTİRAZIN İNCELENMESİ 770
1. İtiraz Usûlü 770
2. İtirazı Değerlendirecek Merci 771
III. KAMU DENETÇİLİĞİNE BAŞVURU USÛLÜ 772
A. KURULUŞ VE GÖREVLER 775
1. Kamu Denetçiliği Kurumunun Kuruluşu 775
2. Kurumun Görevleri 777
3. Kurumun Görev Alanına Giren İdareler 778
B. BAŞVURU VE İNCELEME USÛLÜ 779
1. Şikâyet Hakkı Olanlar 779
2. Başvuru Usûlü 779
3. İnceleme ve Araştırma 782
4. İnceleme ve Araştırmaya Etki Eden Haller 783
5. İnceleme ve Araştırma Sonucunda Verilecek Kararlar 784
a. Karar Türleri 784
b. Karara İlişkin Diğer Hususlar 785
YARARLANILAN KAYNAKLAR 787
KAVRAM DİZİNİ 805