Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 3 ( İfa İfa Engelleri Haksız Zenginleşme- Ek: Uygulama Çalışmaları )

BORÇLAR HUKUKU GENEL HÜKÜMLER CİLT 3 ( İFA İFA ENGELLERİ HAKSIZ ZENGİNLEŞME )

 

Prof. Dr. Necip KOCAYUSUFPAŞAOĞLU

Prof. Dr. Hüseyin HATEMİ

Prof. Dr. Rona SEROZAN

Prof. Dr. Abdülkadir ARPACI

 

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ 1

§ 1 Borçlar Hukukunun Konusu ve Borçlar Kanunu

I Genel Olarak 1

II Borçlar Kanununun Sistematiği 3

§ 2 Borç Kavramı

1 Genel Olarak 5

II Borç Menfaati 14

III Borç İlişkisinin Nisbî Karakteri 15

Genel Olarak 15

Üçüncü Kişilerin Borç İlişkisine, Borç İlişkisinin Üçüncü Kişilere

Etkili Olduğu Bazı Durumlar 18

a  Üçüncü Bir Kişi Borç İlişkisi Üzerinde Etkili Olabilir 18

b Borç İlişkisi Üçüncü Kişiler Üzerinde Etkili Olabilir 18

aa Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme 18

bb Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme 20

3  Borç İlişkisinden Doğan (Nisbî) Hakların Kuvvetlendirilmesi 25

a  Tapu Kütüğüne Şerh Edilebilen Kişisel Haklar 25

b Zilyetlik Vasıtası ile Kişisel Hak Sahibinin Durumunun Kuvvetlenmesi25

IV  Borç ve Sorumluluk 26

Genel Olarak 26

Sorumluluğun Çeşitleri 29

a  Kişi ile Sorumluluk, Malvarlığı ile Sorumluluk 29

b Malvarlığı ile Sorumluluğun Çeşitleri (Sınırsız Sorumluluk ve Sınırlı
Sorumluluk) 29

aa Sınırsız Sorumluluk 29

bb Sınırlı Sorumluluk 29

aaa Konu Bakımından Sınırlı Sorumluluk 30

bbb Eşya ile Sorumluluk (Aynî Sorumluluk) 30

ccc Miktar İtibar! ile Sınırlı Sorumluluk 31

V Borç \e Külfet 32

§ 3 Edim
1 Genel Olarak 33

II Edime İlişkin Çeşitli Ayrımlar 35

1  Olumlu ve Olumsuz Edimler 35

a  Olumlu (Müspet) Edimler 35

aa Kişisel Edimler 35

bb Maddî (Şeye İlişkin) Edimler 35

b  Olumsuz Edimler 37

aa Yapmama Edimleri 37

bb Katlanma Edimleri 37

2  Ani, Sürekli ve Dönemli Edimler 37

a  Ani Edimler 37

b  Sürekli Edimler 37

c  Dönemli Edimler 38

III Edimin Belirli (Muayyen) veya Belirlenebilir (Kabili Tayin) Olması

Zorunluluğu 38

§ 4 Talep Hakkı ve Alacak Hakkı Kavramları

I Talep Hakkı Kavramı 39

II Talep Hakkına İlişkin Ayrımlar 41

Talep Hakkının Kaynağına Göre 41

Talep Hakkının Bağımsız Bir Nitelik Taşıyıp Taşımamasına Göre 41

III Alacak Hakkı Kavramının Talep Hakkı Kavramı Karşısındaki Durumu 42

§ 5 Doğal (Tabiî) veya Eksik Borçlar

I Genel Olarak 44

II   Doğal (Eksik) Borçlara Örnek Olarak Gösterilen Bazı Durumlar 46

1   Zamanaşımına Uğramış Alacaklar 46

a  Genel Olarak 46

aa Zamanaşımının Gerçekleşmesinden Fakat Borçlunun Defi

Hakkını Kullanmasından Önceki Aşama 47

bb Zamanaşımının Gerçekleşmesinden ve Borçlunun Defi Hakkını

Kullanmasından Sonraki Aşama 48

b  Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süre 50

Kumar ve Bahis Borçları 53

Evlenme Tellâllığından Doğan Borç 56

Ahlâkî Bir Ödevin Yerine Getirilmesi 57

III  Sonuç 57

§ 6 Çeşit ve Parça Borçları

I Genel Olarak 58

Kavram 58

Bu Ayrımın Mislî Eşya ve Mislî Olmayan Eşya Ayrımı ile İlgisi 59

II Çeşit Borcu ve Parça Borcu Ayrımının Pratik Önemi 60

 

§ 7 Seçimlik Borçlar

I Genel Olarak 64

II Seçimlik Borç ile Çeşit Borcunun Karşılaştırılması 65

III Seçimlik Yetki 67

Seçim Yetkisi Borçluda ise 67

Seçim Yetkisi Alacaklıda ise 69

§ 8 Borç Kaynakları

I Genel Olarak 69

Borç Kaynağı Olarak Sözleşme, Haksız Fiil ve Sebepsiz İktisap 70

Borçlar Hukuku Dışındaki Borç Kaynaklan 71

Borç Kaynaklarına İlişkin Üçlü Ayrımın Sınırlayıcı (= Tahdidî)
Olmaması 71

II Kanundan Doğan Borçlar Kavramı ve Bunun Eleştirilmesi 73

III Fiilî Sözleşme İlişkileri 76

BİRİNCİ BOLUM

BORÇ KAYNAĞI OLARAK HUKUKÎ İŞLEM (= MUAMELE), ÖZELLİKLE SÖZLEŞME

BİRİNCİ ALT BÖLÜM HUKUKÎ İŞLEM KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ

§ 9 Hukukî İşlemin Hukukî Fiiller (Eylemler) İçindeki Yeri

I Hukukun Önemli Olan ve Olmayan Olgular 83

II Hukuken Önemli Olguların Hukukî Olaylar ve Hukukî Fiiller Diye İkiye

Ayrılması 83

Hukuka Aykırı Fiiller ve Hukuka Uygun Fiiller 84

Hukuka Uygun Fiillerin Çeşitleri 84

1 İrade Açığa Vurmaları 84

a  Hukukî İşlemler 84

b  Hukukî İşlem Benzeri Fiiller 84

c  Maddî Fiiller 85

Tasavvur (Görüş, Bilgi) Açığa Vurmaları 86

His (Duygu) Açığa Vurmaları 86

V Hukukî İşlemler ve Dar Anlamda Hukukî Fiiller 87

§ 10 Hukukî İşlem Kavram»

I İrade Beyanı ve Hukukî Sonuç İlişkileri 87

11 Hukukî İşlem Kavramının Bir Soyutlamadan İbaret Olması 89

III İrade Beyanı ve Hukukî İşlem Kavramları Arasındaki İlişkiler 90

1 Genel Olarak 90

Hukukî İşlem Olgusunda İrade Beyanı Dışında Kalan Başka (Dar
Anlamda) Olguların Yer Alabilmesi 91

Hukukî İşlemin Hükümlerini Doğurması İçin Gerçekleşmesi Gerekli

Diğer Şartlar 92

§ 11 Hukukî İşlemin Çeşitleri

I Genel Olarak 94

II   Hukukî İşlem Olgusu Açısından Hukukî İşlemin Çeşitleri 94

Bir Taraflı Hukukî İşlemler 94

İki veya Çok Taraflı Hukukî İşlemler 95

a  Sözleşme 95

aa Genel Olarak 95

bb Borç Sözleşmesinin Çeşitleri 98

aaa Birinci Ayrım: Bir Tarafa ve İki Tarafa Borç Yükleyen

Sözleşmeler 98

bbb İkinci Ayrım: Ön Sözleşme ve Asıl Sözleşme (BK m 22) 100

aaaa Ön Sözleşme Kavramı 100

bbbb Ön Sözleşmede Şekil 105

cccc Ön Sözleşmeden Doğan Borcun İfa Edilmemesi 105

dddd Ön Sözleşme ve Benzer Kavramlar 110

Opsiyon Hakkı Doğuran Sözleşme 110

Sözleşme Tasarısı (Projesi) 110

Niyet Mektubu 111

Centilmen Anlaşmaları 111

Çerçeve Sözleşme 112

b  Karar 113

III  Hukukî İşlemin Doğurduğu Hukukî Sonuçlara Göre Çeşitleri 114

1  Kazandırma Kavramı 114

a  Genel Olarak 114

b Bazı Kazandırma Çeşitleri 115

aa İvazlı (= Karşılıklı) ve İvazsız (= Karşılıksız) Kazandırmalar 115

bb İştirakli (Katılmalı) Kazandırmalar 116

2  Kazandırmanın Hukukî Sebebi (Causa) 116

a  Hukukî Sebep (Causa) Kavramı ve Çeşitleri 116

b  Sebebe bağlı (İ1IÎ) ve Sebepten Mücerret (Soyut) Kazandırmalar 119

aa Genel Olarak 119

bb Sebebe Bağlı ve Sebepten Mücerret (Soyut) Borçlanma İşlemleri

(Özellikle Soyut Borç İkrarı) (BK m 17) 119

cc Sebebe Bağlı ve Soyut Tasarruf İşlemleri 129

§ 12 Hukukî İşlemin Temel Unsuru Olarak İrade Beyanı Kavramı

I Genel Olarak ' 130

II Otomatiklcştirilmiş İrade Beyanları 132

 

§ 13 Güven İlkesi ve İrade Beyanının Unsurlarına İlişkin Eksikliklerin Bu İlke Karşısında Değerlendirilmesi

I Güven ilkesi ve Bunun İrade Nazariyesi Karşısındaki Yeri 132

II Hukukî Sonuç İradesinden Yoksun İrade Beyanları 135

Genel Olarak 135

BK m 1 ile BK m 23 vd Arasındaki İlişki 136

III Beyan İradesi veya Bilincinden Yoksun İrade Beyanları 140

§ 14 Açık (Sarih) ve Örtülü (Zımnî) İrade Beyanları

I Genel Olarak 143

II Açık (Sarih) İrade Beyanı 143

III Örtülü (Zımnî) İrade Beyanı 144

İradeyi Gösteren Hareketler (Facta Concludentia) 144

İrade Faaliyeti (İcraatı, Etkinliği) 144

Susma (Sükût) 146

a  Genel Olarak 146

b Teyit Mektubu 148

§ 15 Varması Gerekli İrade Beyanları

I Genel Olarak 153

II Beyanın Yapılması 153

III Beyanın Varması 155

Genel Olarak ' 155

Varma Ne Vakit Gerçekleşir? 156

a  Karşı Karşıya Bulunan Kişiler Arasında 156

b  Karşı Karşı Bulunmayan Kişiler Arasında 157

Varma Açısından Sözlü ve Yazılı Beyanlar Arasında Fark Var mıdır? 160

Süre 164

       İKİNCİ ALT BÖLÜM

SÖZLEŞMENİN KURULMASI

§ 16 Sözleşmenin Kurulmasına İlişkin Genel Bilgiler

I Sözleşme ve Sözleşme ile Kurulan Hukukî Düzenlemenin Birbirinden
Ayrılması 165

II Değişik Sözleşme Kurma Teknikleri 166

İcap ve Kabul Yolu ile Sözleşmenin Kurulması (Klasik Yöntem) 167

Sözleşmenin İcap ve Kabul Ayrımı Yapmak İmkânı Olmaksızın
Görüşmeler Sonucu Hazırlanan Metnin Birlikte Benimsenmesi Yolu ile
Kurulması 168

a  Genel Olarak : 168

b Sözleşme Görüşmelerine İlişkin Anlaşmalar 169

 

 

3 Sözleşmenin Taraflardan Biri Tarafından Hazırlanmış Genel işlem
Şartlarına Diğer Tarafın Katılması ile Kurulması 170

§ 17 Sözleşmenin Esaslı Noktaları-İkinci Derecede (Yan) Noktaları Ayrımı Açısından Uyuşma ve Uyuşmazlık

I Uyuşma ve Uyuşmazlık Kavramları 171

1  Uyuşma 171

a  Normal (fiilî) uyuşma 171

b  Normatif (farazî, varsayımsal) uyuşma 171

2  Uyuşmazlık 172

II Uyuşmanın Kapsamı ■ 172

Genel Olarak 172

Esaslı Noktalar ve Yan (İkinci Derecede) Noktalar 174

a  Esaslı noktalar 174

aa Objektif açıdan esaslı noktalar 174

bb Sübjektif açıdan esaslı noktalar 175

b Yan (İkinci Derecede) Noktalar 176

3 BK m 2/1 Uyarınca Sözleşmenin Ne Vakit kurulmuş Sayılabileceği 176

a  Hükmün Niteliği 176

b  Hükmün Uygulama Alanı 176

Sözleşmedeki Boşluğun Doldurulması 178

Şekil Hükümlerinin Saklı Olması (BK m 2/III) 179

§ 18 İcap

I Genel Olarak 179

Kavram 179

İcaba Davet (İnvitatio ad offerandum) 182

a  Genel Olarak 182

b Artırma ve eksiltmelerdeki durum 183

c  Tarife, fiyat listesi, katalog vs göndermenin kural olarak icap
sayılmaması (BK m 7/II) 183

d Bağlamayan İcaplar (BK m 7/1) 188

3  Semenini Göstererek Emtia Teşhirinin Kural Olarak İcap Sayılması

(BK m 7/III) _:, 189

Ismarlanmamış (Sipariş Edilmemiş) Bir Malın Gönderilmesinin İcap
Sayılmaması 191

İcabın Hukukî Niteliği 193

§ 19 İcabın Bağlayıcılığı

I Kavram 194

II Bir Süre Kaydı İçermeyen (Süresiz) İcaplar 195

Hazır Olan Kişiler (Karşı Karşıya veya Yüz Yüze olanlar) arasında icap
(BK m 4) ' 195

Gaipler (Karşı Karşıya veya Yüz Yüze Olmayanlar) Arasında kap

(BK m 5) ' ' 198

a  Genel Kural 198

b İcabın karşı tarafa geç varması 199

c  Zamanında ve düzenli biçimde gönderilen kabul beyanının icapçıya

geç ulaşması 200

aa Genel Olarak 200

bb BK m 5/Hl hükmünün kıyas yolu ile uygulanabileceği durumlar 201

III Bir Süre Kaydı İçeren (Süreli) İcaplar 202

§ 20 Kabul

I Hukukî Niteliği 203

II Kabulde Bulunması Gerekli Nitelikler 204

İH Örtülü (Zımnî) Kabul 205

İrade Faaliyeti Yolu İle Kabul 205

Susma ile Kabul (BK m 6) 205

§ 21 İcabın ve Kabulün Geri Alınması veya Hükümden Düşmesi

I İcabın Geri Alınması 208

II Kabulün Geri Alınması 209

III İcabın veya Kabulün Hükümden Düşmesi 210

§ 22 Sözleşmenin Kurulması ve Hükümlerini Doğurmaya Başlaması

I Sözleşmenin Kurulması 210

II Karşı Karşıya (Hazır) Olmayan Kişiler Arasında Sözleşmenin

Hükümlerini Doğurduğu An 211

Genel Olarak 211

Satış Sözleşmesinde Hasarın Ne Vakit Alıcıya Geçtiğini (BK m 183)
Tespit Etme Açısından BK m 10'dan Yararlanmak tmkânı Var mıdır? 212

Sözleşmenin Susma ile Kurulmuş Olması 213

§ 22a Mesafeli Sözleşmelerin Kurulmasına İlişkin Özellikler

1 Mesafeli Sözleşme Kavramı 213

II Mesafeli Sözleşmelere İlişkin Düzenlemenin Temelinde Yatan

Değerlendirmeler 216

III Ön Bilgilerin Tüketiciye Verilip Bu Hususun Yazılı Olarak Teyit

Ettirilmesinin Sözleşmenin Kurulması veya Geçerliliği Üzerindeki Etkisi 217

Genel Olarak 217

Uygulanacak Yaptırımlar 222

a  Tüketiciyi Koruma mevzuatına dayalı yaptırımlar 222

b Borçlar Hukukuna dayalı yaptırımlar 225

§ 23 Genel İşlem Şartları

1 Genel Olarak 225

II Genel İşlem Şartlarının Yargısal Denetimi 232

1  Genel İşlem Şartlarının Tarafların Rızası ile Sözleşmenin İçeriğine

Girmesi " 232

a  Açık (Sarih) benimseme ile 232

b Örtülü (zımnî) benimseme ile 234

c  Global benimseme ile 236

Genel İşlem Şartlarının Yorumlanması 238

Genel İşlem Şartlarında İçerik Denetimi 239

a  İdarî ön denetim 239

b  Yargısal denetim 240

aa Karşı tarafta bir tüketicinin yer aldığı sözleşmelerde içerik

denetimi 240

bb Tüketici Sözleşmesi Niteliğini Taşımayan Standart Sözleşmelerde

İçerik Denetimi 254

§ 24 İlân Yolu ile Yapılan Vaatler

I Genel Olarak 257

II İlân Yolu ile Ödül Vaadi 258

1  Hukukî Niteliği 258

a  İcap görüşü 258

b  Bir taraflı irade beyanı ile borç altına girme (pollicitatio) görüşü 258

Şartlan 259

Sonuçları 261

III Ödüllü Yarışma Vaatleri 265

Hukukî Niteliği 265

Yarışmayı Düzenleyenin veya Jürinin Vereceği Karara İtiraz İmkânı

Olup Olmadığı 266

IV İlân Yolu ile Yapılan Vaadin Geri Alınması (BK m 8/II) 267

ÜÇÜNCÜ ALT BÖLÜM HUKUKÎ İŞLEMLERDE, ÖZELLİKLE SÖZLEŞMELERDE ŞEKİL

§ 25 Şekil Kavramı ve Çeşitleri

I Şekil Kavramı 270

Genel Olarak 270

Şeklin Yararlan ve Sakıncaları 271

a  Yararlan 271

b Sakıncaları 272

II Şeklin Çeşitleri  272

1 Şekil Zorunluluğunun Kaynağı Açısından 272

a  Kanuna Dayanan (kanunî, yasal) şekil 272

b Sözleşmeye dayanan (rızaî) şekil 273

2 Şeklin Fonksiyonlarına Göre 273

a Geçerlilik (sıhhat) şekli 273

b İspat şekli 273

   c Geçerlilik ve ispat şekilleri arasındaki farklar ve ilişkiler 274

aa Farklar 274

bb İlişkiler 275

aaa Birinci ilke 275

bbb İkinci ilke 275

3  Kullanılan Vasıtalara Göre 276

a  Sözlü şekil 276

b Adî yazılı şekil 276

c  Resmî yazılı şekil veya kısaca resmî şekil 276

4  Sözleşmelerde Şekle Bağlanması Gerekli İrade Beyanlarına Göre 277

§ 26 Kanundan Doğan Bir Şekil Olarak Adî Yazılı Şekil

I Metin 277

II İmza 279

1  Ana kural: El Yazısı ile İmza 279

a  Genel Olarak 279

b Âmâların imzası (BK m 14/111) 283

c  İmza atma iktidarından yoksun kişilerin durumu 285

2  Elektronik imza 290

III Teleks ve Telefaks Aracılığı ile Gönderilen Metinler Borçlar

Kanunundaki Yazılı Şekil Şartını Gerçekleştirir mi? 296

Genel Olarak 296

Teleks 297

Telefaks 298

§ 27 Resmî Şekil

I Genel Olarak 301

II Resmî Senedin Çeşitleri 302

III Resmî Şeklin Bazı Özellikleri 302

lİmza 303

2 Resmî Şekilde Yapılacak Sözleşmeler Gaipler (Karşı Karşıya veya

Yüz Yüze Olmayan Kişiler) Arasında Düzenlenebilir mi? 304

3 Unitas Actus (İşlemde Birlik) Kuralı 304

§ 28 Şekle Bağlı İşlemde Değişiklik Yapılması

I Ana Kural 305

II İstisna 306

§ 29 Şekle Uymamanın Sonuçları

I Şekil Eksikliği Kavramı 307

II Şekil Eksikliğinin Yaptırımına İlişkin Görüşler 307

1 Yokluk Görüsü 307

İptal Edilebilir Olma Görüşü 307

Kesin Hükümsüzlük (Butlan) Görüşü 308

Kendine Özgü (sui generis) Hükümsüzlük Görüşü 308

111 Görüşlerin Ana Hatları ile Değerlendirilmesi 308

§ 30 Şekil Eksikliği Sebebiyle Hükümsüzlüğün Hakkın Kötüye Kullanılmasını Yasaklayan MK m 2/II Hükmü ile Sınırlanması

I Genel Olarak 312

II  Hakkın Kötüye Kullanılması Sayılabilecek Durumları Belirlemede
Başvurulacak Yöntem 312

III Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı Yolu ile Şekil Eksikliğine Dayalı
Geçersizliğin Ortadan Kalkmış Sayılacağı Olguların Gruplandırılması 315

Genel Olarak 315

Her İki Tarafın da Şekle Uymayan Sözleşmeden Doğan Borçlarını

Tam Olarak veya Büyük Bölümü itibarıyla İfa Etmiş Olması 315

Tam İfa ile Bir Tutulamayacak Diğer İfa Halleri veya Tam İfanın Şekil
Eksikliği Bilinmeden Gerçekleşmiş Olması 317

Sözleşmenin Her İki Tarafça Hiç İfa Edilmemiş Olması 320

IV  Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Söz Konusu Olduğu Durumlarda

Kesin Hükümsüzlüğün (Butlanın) Etkisiz Kalması 324

Şekil Eksikliği Bulunan Sözleşmenin Geçerli Sayılması 324

MK m 2/II hükmün sadece mağdur (haksızlığa uğramış) taraf yararına
uygulanabilmesi 325

V Şekil Eksikliğine Yol Açan Tarafın Tazminat Yükümlülüğü 326

§ 31 Tarafların Anlaşması ile Kabul Edilen (Rızaî) Şekil

I Genel Olarak 328

II BK m 16'da Öngörülen Karineler 329

Birinci Karine (BK m 16/1) 329

İkinci Karine (BK m 16/II) 330

               DÖRDÜNCÜ ALT BÖLÜM

SÖZLEŞMELERİN YORUMU VE TAMAMLANMASI

§ 32 Sözleşmelerin Yorumlanması

I Genel Olarak 331

II Belli Başlı Yorum Araçları 333

III  Bazı Yorum tikeleri 335

IV Taraflarca Kararlaştırılmış Yorum İlkeleri (Yorum Anlaşmaları) 337

V Şekle Bağlı İşlemlerin Yorumlanması 337

VI Yorum ve Sözleşmenin Nitelenmesi 338

§ 33 Sözleşmenin Tamamlanması (Tamamlayıcı Yorum)

1 Ana Kural 338

 

II İstisnalar 339

III İlginç Bir Örnek 341

           BEŞİNCİ ALT BÖLÜM

İRADE BOZUKLUKLARI VE GABİN

i 34 İrade Bozuklukları Kavramı, Zihnî Kayıt ve Ciddi Olmayan Beyanlar

I trade Bozuklukları Kavramı 342

II Zihnî Kayıt (Reservatio Mentalis) 343

III Ciddi Olmayan Beyanlar 344

§ 35 Muvazaa veya Danışıklı İşlem (İnançlı İşlem ile Karşılaştırmalı Olarak)

I Muvazaa Kavramı ve Çeşitleri 345

Kavram 345

Çeşitleri 345

a  Basit (saf) muvazaa 345

b Nitelikli (vasıflı) muvazaa 346

Muvazaa Anlaşması ve Muvazaanın Uygulama Alanı 346

Nitelikli (Vasıflı) Muvazaanın Değişik Görünüm Biçimleri 348

a  Sözleşmenin niteliğinde muvazaa 348

b Kısmî muvazaa 349

c  Tarafta muvazaa 351

II Muvazaanın Yaptırımı 354

Taraflar Arasında 354

Üçüncü Kişilere Karşı 360

III  İnançlı İşlem 363

1  İnançlı İşlem Kavramı Çeşitleri, Hukuki Niteliği 363

a  Kavram 363

b Çeşitleri 366

c  Hukukî niteliği 366

2  Güvenenin Korunması 367

a  BK m 41/ü'ye dayanan koruma 367

b Vekâlet hükümlerine dayanan koruma 368

aa Güvenenin BK m 393/I'de öngörülen kanunî temlikten

yararlanması 368

bb Güvenilenin iflâs etmesi halinde, güvenenin, vekilin kendi adına
ve güvenen hesabına iktisap ettiği taşınır mallan iflâs
masasından ayırma hakkına sahip olması (BK m 393/III) 370

İnanç sözleşmesinin açık veya gizli olabilmesi 372

Araya Sokulan Kişi Aracılığıyla (per interpositam personam) Yapılan
İşlemler (Nam-ı müstear meselesi) 376

IV  Muvazaa ve Kanuna Karşı Hile 386

1 Kanuna Karşı Hile ("fraus legis") Kavramı 386

 

a  Gerçek anlamı ile kanuna karşı hile (veya kısaca, gerçek kanuna

karşı hile) '' " 386

b  Gerçek olmayan anlamda kanuna karşı hile (veya kısaca, gerçek
olmayan kanuna karş hile) 387

Kanuna Karşı Hile'nin Yaptırımı ve Modern Hukukta Bağımsız Bir
Kanuna Karşı Hile Kavramına Yer Olup Olmadığı 391

Sözleşmeye Karşı Hile 392

§36 Hata

I Kavram ve Uygulama Alam 393

Kavram 393

Uygulama Alanı 393

II  Borçlar Kanununda öngörülen Esaslı Hata Halleri ve Bazı Özel Durumlar 395

Genel Olarak 395

BK m 24'de Sayılan Esaslı Hatalar 396

a  Sözleşmenin Niteliğinde (mahiyetinde) hata (Error in negotio)

(BK m 24/1, b 1) 396

b Kişide (şahısta) hat (Error in persona) (BK m 24/1, b 2) 397

c  Şeyde hata (Error in corpore, error in objecto) (BK m 24/1, b 2) 397

d Miktarda hata (Error in quantitate) (BK m 24/1, b 3) 398

e  Temel Hatası (BK m 24/1, b 4) 400

aa Kavram ve unsurları 400

bb Konusu parça borcu olan satış sözleşmesinde alıcı, ayıp
hükümleri yanında temel hatasına da seçimlik olarak
dayanabilir mi? 408

3 Esaslı Hata Kavramının Tanımlanması (Tarifi) 416

a  Genel Olarak 416

b BK m 25 hükmü esaslı hata kavramına dahil midir? 416

4 Özel Bazı Durumlar 417

a  Vasıtanın hatası 417

b  Hukukî sonuçlarda hata 419

c  Okunmadan imzalanan belge 421

d  Beyaza (açığa) imza 423

aa Beyaza imza atan ile metni dolduran karşı taraf arasındaki ilişki 423

bb Beyaza imza atan ile üçüncü kişiler arasındaki ilişki 427

III  Esaslı Hatanın Yaptırımı 427

Sözleşmenin Yanılanca İptal Edilebilir Olması ve Bunun Anlamı 427

İptal Beyanı ve Sonuçlan 435

İptal Hakkının Düşmesi 442

Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Sözleşmelerde İptalin Etkisi 442

Kısmî iptal 443

Hatanın Dürüstlük Kuralına Aykırı Biçimde Öne Sürülememesi

{BK m 25) 443

7  Hataya Düşenin Tazminat Ödeme Yükümlülüğü (BK m 26) 444

a  Genel Olarak 444

b BK m 26'ya dayanarak olumsuz tazminat miktarını aşan bir

tazminat istenebilmesi 450

c  Tazminat talebinin söz konusu olamayacağı hal (BK m 26/1, c 2) 451

d BK m 26'dan doğan sorumluluğun hukukî niteliği 452

§37 Hile

I Hile Kavramı ve Çeşitleri 452

1 Hile Kavramı 452

a  Genel Olarak 452

b Birinci Unsur: Hile Eylemi 453

aa Aktif bir davranış sonucu gerçekleşen hile 453

aaa Genel Olarak 453

bbb Reklam Yolu ile Hile Yapılabilir mi? 455

bb Pasif bir davranış (susma) sonucu gerçekleşen hile 458

c  İkinci unsur: Hilenin sonuç doğurması 460

2 Belli başlı hile ayrımları 461

a  Aslî hile-fer'i (yan) hile 461

b Karşı tarafın hilesi-Üçüncü kişinin hilesi 462

II Hilenin Hükümleri 463

1 Hile ile Yapılan İşlemin İptali 463

a  Genel Olarak 463

b BK m 25/11 hile halinde uygulanabilir mi? 467

c  Hilenin defi yolu ile öne sürülmesi 468

2 Tazminat talebi 469

a  Sözleşmenin iptaline ek olarak tazminat istenmesi 469

b Sözleşmeyi iptal etmekten vazgeçmek suretiyle öne sürülen

tazminat talebi 470

§ 38 İkrah (Korkutma, Tehdit)

I Genel Olarak  471

II Belli başlı İkrah (Korkutma) Ayrımları 476

Aslî İkrah-Fer'î (Yan) İkrah 476

Karşı Tarafın İkrahı-Üçüncü Kişinin İkrahı 476

III İkrahın Hükümleri 477

İptal hakkı 477

Tazminat isteme hakkı 478

§39 Gabin

I Kavram ' 478

II Hukukî Niteliği 479

III Şartlan 483

Karşılıklı Edimler Arasında Açık Nispetsizlik 483

Sömürülenin Zayıf Durumu 486

a  Hiffet (Hafiflik) 486

b Tecrübesizlik (Deneyimsizlik) 486

c  Müzayaka (Zor Durum, Sıkıntılı Durum) 487

d  BK m 21'deki üç hal sınırlayıcı olarak mı gösterilmiştir? 489

3  Sömürenin Bilerek Karşı Tarafın Zayıf Durumundan Yararlanmış

Olması 490

"Kum Yığını Teoremi" (Sandhaufentheorem) Türk Hukukunda
Uygulanabilir mi? 492

Tacir Sıfatını Taşıyan Sömürülen Ticari İşlerinde BK m 21 Hükmüne
Dayanabilir mi? 492

IV Sonuçları 492

V Gabin (BK m 21) ve Ahlâka Aykırılık (BK m 20/1) Arasındaki İlişki 498

ALTINCI ALT BÖLÜM

SÖZLEŞME SERBESTİSİ VE SINIRLARI

§ 40 Sözleşme Serbestisi Kavramı

I İrade Özerkliği, Sözleşme Serbestisi ve Anayasa Hükümleri 501

II Sözleşme Serbestisinin Çeşitli Anlamları 503

§ 41 Sözleşmeyi Yapıp Yapmama Özgürlüğü Açısından Sözleşme Serbestisinin Sınırları

1 Kural 505

II İstisnalar " 506

Kanunun Açık Hükmü ile Öngörülen Sözleşme Yapma Zorunluluğu 506

Kamu Hukukundan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 506

Özel Hukuktan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 507

4822 Sayılı Kanunla Değişik 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması
Hakkında Kanundan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu 521

a  Mal arzı 521

b  Hizmet arzı 524

§ 42 Sözleşmenin Konusunu (içeriğim) Serbestçe Düzenleme Özgürlüğü Açısından Sözleşme Serbestisinin Sınırları

I Sınırlı Sayı (Numerus Clausus) ve Tipe Bağlılık İlkelerinin Geçerli
Olmaması 525

II Sözleşme Serbestisinin Sınırları Açısından BK m 19 ve BK m 20

Arasındaki İlişki , 527

Genel Olarak 527

BK m 19/II'ye Verilecek Anlam ve Bu Açıdan Sözleşme Serbestisinin
Sınırlarının Belirlenmesi 528

III Hukuka Aykırılık 532

1 Genel Olarak 532

a  Hukuk düzeninin doğrudan doğruya böyle bir sözleşmenin

yapılmasını yasaklaması 533

b Hukuk düzenince kurulması yasaklanmamış olan sözleşmenin,
içeriğinde yer alan bazı hükümler (tarafların edimlerine ilişkin
düzenlemeler) açısından hukuka aykırı olması 533

c  Taraflara güdülen dolaylı ortak amacın hukuka aykın olması 534

d Kanuna karşı hile 534

2 Hukuka Aykırılık Halleri 534

a  Emredici Kanun hükümlerine aykırılık 534

b Kanunun yasaklayıcı hükümlerine (kanunî yasaklara) aykırılık 536

c  Kamu düzenine aykırılık 544

d Kişilik haklarına aykırılık 550

IV  Ahlâka Aykırılık 550

Ahlâka Aykırılık Kavramı 550

Ahlâka Aykırılığın Gerçekleşme Biçimleri 554

a  Doğrudan doğruya böyle bir sözleşme yapılmasının veya

sözleşmede vaat edilen edimin ahlâka aykın olması 555

b Sözleşme ile takip edilen (dolaylı) amacın ahlâka aykırı olması 556

c  Sözleşme içeriği ile doğrudan bağlantılı olarak sözleşmenin kurulma
tarzının ahlâka aykırı olması (Özellikle banka kredi sözleşmeleri
açısından) 557

3  Ahlâka Aykırılığın Tarafların Davranıştan ile Değil Hukuki

Düzenleme İle İlgili Bulunması 563

4  Kişilik Haklarına Aykın Sözleşmeleri Yasaklayan MK m 23 ile Ahlâka
Aykırılık Butlanını Düzenleyen BK m 20 Arasındaki İlişki 565

V   imkânsızlık 578

§ 43 Hukukî İşlemlerde Yokluk ve Hükümsüzlük

I Yokluk 578

II Hükümsüzlük 580

1 Klasik "Kesin Hükümsüzlük" ve "İptal Edilebilirlik" Ayrımı ve Bunun
Aşılması 580

a  Kesin Hükümsüzlük (Butlan) 580

b İptal Edilebilirlik 586

aa Gerçek anlamı ile bir iptal hakkı doğuran iptal edilebilirlik 586

bb Gerçek olmayan anlamda bir iptal hakkı doğuran iptal edilebilirlik 587

c  Klasik kesin hükümsüzlük ve iptal edilebilirlik ayrımının aşılmasında

ilk adım: Karma Hükümsüzlükler veya Ara Kademeler 588

d Klasik Kesin Hükümsüzlük ve İptal edilebilirlik ayrımının aşılmasında
ikinci adım: Esnek Hükümsüzlük (Esnek Butlan) 589

aa Sınırsız (mutlak) esneklik görüşü 589

bb Sınırlı esneklik görüşü 591

2 Diğer Hükümsüzlük Çeşitleri 594

a  Eksik İşlemler 594

b Sadece belirli kişilere karşı (nisbî) hükümsüzlük 596

c  Hâkimin takdirine bağlı (takdirî) hükümsüzlük 598

§ 44 Kısmî Hükümsüzlük ve Çevirme

I Kısmî Hükümsüzlük 598

Genel Olarak Borçlar Kanununun Sistemi 598

Kısmî Hükümsüzlük Çeşitleri 601

Bölünebilirlik ilkesi 605

a  Genel Olarak 605

b Sözleşmenin esaslı noktalan açısından 608

II Çevirme (Konversiyon, Tahvil) 609

Genel Olarak 609

Çevirmenin Dayandığı Hukukî Temel 611

a  Yorum görüşü 611

b  Kısmî hükümsüzlük görüşü 612

c Kanun boşluğu görüşü 613

3  Çevirmenin Şartları 614

a  Birinci şart: Kesin hükümsüz bir işlem bulunmalıdır 614

aa Eksik (askıda hükümsüz işlemlerde) çevirme 615

bb İptal edilebilir işlemlerde çevirme 615

b İkinci şart: İşlemin geçersiz olduğu taraflarca bilinmemelidir 616

c  Üçüncü şart: Çevirme hükümsüzlüğü öngören normun anlam ve

amacına ters düşmemelidir 617

d Dördüncü şart: Yedek işlemin geçerlilik şartları gerçekleşmiş
olmalıdır 617

e  Beşinci şart: Yedek işlem kesin hükümsüz işlem ile aynı veya
benzer sonuçlar doğuran, fakat ondan daha ileriye gitmeyen bir

nitelik taşımalıdır 618

f  Altıncı şart: Tarafların yaptıkları işlemin geçersiz olduğunu

bilselerdi yedek işlemi istemiş olacakları söylenebilmelidir 619

İKİNCİ BOLUM

   TEMSİL

§ 45 Temsil Kavramı ve Temsilin Çeşitleri

I Temsil Kavramı 620

Genel Olarak 620

Bilgide Temsil 622

Temsil ve Vekâlet 626

II Temsilin Çeşitleri 627

Kanunî (Yasal) Temsil ve İradî Temsil 627

Dolaylı (Dolayısı ile) Temsil ve Doğrudan Doğruya Temsil 630

a  Dolaylı Temsil 630

b  Doğrudan doğruya temsil (Dolaylı temsil ile karşılaştırmalı olarak) 631

3  Aktif Temsil-Pasif Temsil 632

§ 46 Temsil Yetkisi

I Hukukî Niteliği ve Özellikleri 635

II İç Temsil Yetkisi-Dış Temsil Yetkisi 638

Genel Olarak 638

Dış Temsilin Gerçekleşme Biçimleri 640

a  Açık irade beyanı 640

b Temsil Olunanın fiilî (eylemli) davranışları 641

aa Katlanma suretiyle yaratılan hukukî görünüşe dayalı temsil yetkisi 641

 

bb İhmal suretiyle yaratılan hukukî görünüşe dayalı temsil yetkisi 642

Dış Temsil yetkisinin verilmesinde İrade Bozuklukları 644

Kamu Hukuku Çerçevesinde Verilen Bir Yetkiye Dayalı Olarak Bir Özel
Hukuk İşleminin Yapılması 646

Temsil Yetkisinin Temel (İç) İlişkiden Bağımsızlığı 647

Ehliyet 653

Temsil Olunan Açısından 653

Temsilci Açısından 654

V Temsil Yetkisinin Kapsamı 654

Genel Olarak 654

Temsil Yetkisinin Konusuna Göre Kapsamının Belli Edilmesi 655

a  Özel Temsil Yetkisi 655

b Belirli bir türe (kategoriye) dahil işlemlerin yapılması için verilen yetki 655

c  Genel temsil yetkisi 655

aa İç (temel) ilişki açısından 655

bb Dış ilişki (temsil yetkisi) açısından 655

3 Konu Dışında Kalan Esaslara Göre Yetkinin Kapsamının Belli

Edilmesi 661

VI Birlikte Temsil Yetkisi ve Alt Temsil Yetkisi 661

1  Birlikte Temsil Yetkisi 661

a  Genel Olarak 661

b Çeşitleri 661

aa Müteselsil (Dayanışmalı, Zincirleme) temsil 661

bb Elbirliğiyle (Ortaklaşa) temsil 662

2  Alt Temsil Yetkisi 664

a  Gerçek alt temsil 664

b Gerçek olmayan alt temsil 666

VII Şekil 667

VIII Temsilcinin Kendi Kendisiyle veya Her İki Tarafın Temsilcisi Olarak

İşlem Yapması 669

§ 47 Doğrudan Doğruya Temsilin Hukukî Sonuçlarının Gerçekleşmesi İçin Aranan Şartlar

I Temsilci Temsil Yetkisine Sahip Olmalıdır 673

II Temsilci Temsil Olunan Adına Hareket Etmiş Olmalıdır 673

Açıklama ilkesi 673

Açıklama İlkesinin İstisnası: İlgili İçin İşlem 678

a  İlgili için açık işlem 678

b İlgili için örtülü işlem 682

§ 48 Temsil Yetkisinin Sona Ermesi

I Genel Olarak 685

II Temsil Yetkisinin Geri Alma Dışında Kalan Sebeplerle (Kanun Gereği) Sona
Ermesi 686

1  Kanunda Açıkça Öngörülmemiş Sona Erme Sebepleri 686

a  Temsilcilikten çekilme (istifa) 686

b fşin görülmesi, sürenin geçmesi, bozucu şartın gerçekleşmesi 686

2  Kanunda Öngörülen Sona Erme Sebepleri (BK m 35) 686

a  Ölüm ve Gaiplik Karan 687

aa Temsil olunan ölmesi 687

bb Temsilcinin ölümü 693

cc Gaiplik kararı 693

b Tüzel Kişiliğin son bulması (BK m 35/11) 694

aa Temsil olunan açısından 694

bb Temsilci açısından 694

c  Fiil ehliyetinin kaybı 695

aa Temsil olunan açısından 695

bb Temsilci açısından 699

d İflâs 701

aa Temsil Olunanın iflâsı 701

bb Temsilcinin iflâsı 701

3  Temsil Yetkisinin Geri Alma Dışındaki Sebeplerle Sona Ermesinin
Sonuçları 702

a  Durumun özellikle BK m 37 hükmü açısından incelenmesi 702

b  Bir Yetki Belgesi (vekâletname) düzenlenmiş olması halinde

(BK m 36) 704

III Temsil Yetkisinin Geri Alınması (BK m 34) 706

Genel Olarak 706

Üçüncü Kişilerin İyiniyetinin Korunması 708

a  Genel Kural 708

b BK m 37 hükmü temsil yetkisinin geri alma suretiyle son bulması
halinde uygulanabilir mi? 710

c  BK m 34/111 çerçevesinde kendisine bildirim yapılan üçüncü kişi

hangi andan itibaren kötüniyetli sayılır? 711

d Temsil yetkisi verildiğine ilişkin bildirimin temsil olununca
düzenlenmiş bir yetki belgesinin (vekâletnamenin) üçüncü kişiye ibraz
edilmesi suretiyle gerçekleşmiş bulunması halinin özellikleri 711

e  Bir yetki belgesinin düzenlenip temsilciye verildiği hallerde,

BK m 33/11 ile BK m 34/111 arasındaki ilişki 713

3  Temsil Yetkisinin Geri Alınması Halinde Üçüncü Kişilerin İyiniyetini
Koruyan Hükümler Hangi Sıra İçinde Ele Alınıp İncelenmelidir? 718

§ 49 Yetkisiz Temsil

I Kavram ve Uygulama Alanı 719

II Temsil Olunan ile Üçüncü Kişi Arasındaki İlişki Açısından, Yetkisiz
Temsilcinin Üçüncü Kişi ile Temsil Olunan Adına Yaptığı
Sözleşmenin Durumu 721

Sözleşmenin Askıda Hükümsüz Olması 721

Temsil Olunanın İcazeti ile Sözleşmenin Geçerlilik Kazanması 721

Üçüncü Kişi Temsil Olunanın İcazet Vermesini Beklemeden Bir Taraflı

İrade Beyanı ile Sözleşmeden Dönebilir veya Sözleşmeyi Temel Hatası,

Hile Gibi İrade Bozukluklarına Dayanarak iptal Edebilir mi? 728

III  Üçüncü Kişinin Yetkisiz Temsilciden Talep Edebileceği Tazminat 733

1  Temsil Olunan Tarafından İcazet Verilmemesi Halinde Yetkisiz
Temsilciden Talep Edilecek Tazminat (BK m 39) 734

a  Kural: Yetkisiz temsilcinin kusuru aranmaksızın olumsuz zararlardan
sorumlu tutulması (BK m 39/1) 734

b İstisna: Yetkisiz temsilcinin kusurlu olması ve hakkaniyetin
gerektirmesi halinde hâkimin daha yüksek bir tazminata hükmedebilmesi
(BK m 39/11) 737

c  Yetki eksikliğini bilen veya bilmesi gereken üçüncü kişinin tazminat
isteme hakkından yoksun bırakılması 740

2 Temsil Olunanın İcazet Vererek Sözlşemenin Geçerliliğini Sağlaması
Halinde Yetkisiz Temsilciden İstenebilecek Geciktirme Tazminatı 743

IV  Üçüncü Kişinin temsil Olunana Karşı Öne Sürebileceği Tazminat

talepleri 745

1  Temsil Olunanın Kendi Culpa in Contrahendo'sundan Sorumlu

Tutulması " 745

2 Temsil Olunanın Yardımcı Kişi Konumundaki Yetkisiz Temsilcinin
Davranışından BK m 100 Hükmü Kıyas Yolu ile Uygulanmak Suretiyle
Sorumlu Tutulması 745

V   Temsil Olunan ile Yetkisiz Temsilci Arasındaki İlişki 749

VI İstihkak ve Sebepsiz İktisap Davalarının Saklı Kalması (BK m 39/111) 750

§ 50 Yetkisizlik ile İlgili Özel Durumlar: Temsil Yetkisinin Kötüye

Kullanılnıası-Temsil Olunan Tarafından Verilmiş Talimata

Uyulmaması-Başkasının Adı Altında İşlem Yapılması

I Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılması 750

Kavram 750

Yaptırım (Müeyyide) 758

II Temsilcinin Temsil Olunan Tarafından Verilmiş Talimata Uymaması 759

Talimat kavramı 759

Temsilcinin Talimata Uymadan İşlem Yapmasının Hukuki Sonucu 760

Talimata Aykırı İşlemler Temsil Yetkisinin Kötüye Kullanılmasının

Özel Bir Çeşidi Sayılabilir mi? 763

111 Temsilcinin Başkasının Adı Altında İşlem Yapması 766

1  Karşı Karşıya Olan Kişiler Arasında 767

a A'nın adını kullanan T'nin sözleşmeyi kendisi için istediği
durumlarda 767

b-A'nm adı altında hareket eden T'nin sözleşmeyi kendisi değil doğrudan
doğruya A için istediği durumlarda 768

2  Karşı karşıya olmayan kişiler arasında 769

§ 51 Temsile İlişkin Özel Hükümlerin Saklı Tutulması 771

EK: Mesafeli Sözleşmeler Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin İncelenip Değerlendirilmesi 773