Kıymetli Evrak Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 6
2. Baskıya Önsöz 7
3. Baskıya Önsöz 8
4. Baskıya Önsöz 9
5. Baskıya Önsöz 10
6. Baskıya Önsöz 11
7. Baskıya Önsöz 12
Kısaltmalar 25
§ 1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. GENEL OLARAK SENET VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI 27
II. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI 32
A. Tanımı 32
B. Unsurları 34
1. Senet (Kıymetli Evrak Senettir) 34
2. Hak 38
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması (Kıymetli Evrakta Hak ve Senet Birbirine Sıkı Sıkıya Bağlıdır) 38
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar 39
III. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ 44
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir 44
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır 45
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır 45
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır 46
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir 46
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir 46
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır 47
IV. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu) 48
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi 49
B. Sözleşme (Akit) Teorisi 51
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi 52
V. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ 54
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden) 54
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri) 54
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri) 54
3. Emtia Senetleri 55
4. Diğer Eşya Hukuku Senetleri 56
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden) 56
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak 56
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari, İhbari) Kıymetli Evrak 56
C. Devir Şekilleri Bakımından (Hak Sahibinin Belirlenme Şekli Bakımından) 57
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments) 57
a. Tanımı 57
b. Eksik Nam Yazılı Senetler 58
c. Nama Yazılı Kıymetli Evrakın Devri 59
aa. Genel Kural 59
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri 60
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak 61
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order) 61
a. Tanımı 61
b. Devri 61
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer) 63
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından 65
1. Sebep Kavramı 65
2. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak 65
3. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak 66
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak 66
1. Genel Olarak 66
2. Kamu Güvenine Sahip Olan Senet 66
3. Kamu Güvenine Sahip olmayan Senet 68
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak 68
VI. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ/DÖNÜŞTÜRÜLMESİ) 68
A. Kavram 68
B. Tür Değiştirme Çeşitleri 69
1. Kanun Gereği Tür Değişimi 69
2. İradi Tür Değişimi 71
§ 2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
(Def’i ve İtirazlar)
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI 73
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ 75
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar 75
1. Senet Metninden Doğan Def’iler 75
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar 75
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar 76
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar 78
§ 3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER 83
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 85
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 86
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ 88
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI 90
§ 4. KAMBİYO SENETLERİ
(TİCARİ SENETLER–COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI 93
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme 93
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler 94
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması 94
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri 94
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil 95
a. Ehliyet 95
b. Temsil 96
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 99
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE) 100
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği 100
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları) 101
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları 102
a. Poliçe Kelimesi 102
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri 103
aa. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi 103
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği 105
aaa. Genel Olarak 105
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış 106
ccc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar 107
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı 108
ç. Lehtar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı) 110
d. Düzenlenme Tarihi 111
e. Düzenleyenin İmzası 111
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar 112
a. Düzenleme Yeri 112
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları 115
3. İsteğe Bağlı Unsur – Vade 116
a. Genel Olarak 116
b. Vade Türleri 116
aa. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler 117
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 118
cc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler 118
çç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler 118
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi 119
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi 120
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Senet 120
Ç. Poliçenin Cirosu 123
1. Cironun Hukuki Niteliği 123
2. Cironun Türleri 126
a. Biçim Yönünden 126
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı 128
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları 129
aaa. Temlik Cirosu 129
bbb. Fonksiyonları 129
bb. Rehin Cirosu 131
cc. Tahsil Cirosu 133
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre 135
a. Cironun Şartları 135
b. Cironun Yapılabileceği Süre 136
D. Poliçede Kabul 137
1. Kavram 137
2. Şekli 139
3. Kabule Arz 140
a. İsteğe Bağlılık Kuralı 140
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller 141
aa. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması 141
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması 141
aaa. Genel Olarak 141
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması 141
ccc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması 142
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller 142
aa. Genel Olarak 142
bb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller 142
aaa. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler 142
bbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler 143
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller 143
aaa. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması 143
bbb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması 144
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu 144
E. Poliçede Aval 146
1. Tanımı, Hukuki Niteliği ve Avalde Eşin Rızası Sorunu 146
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği 146
b. Avalde Eşin Rızası Sorunu 147
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi 148
3. Avalde Şekil 149
4. Avalde Kişiler 151
F. Poliçede Ödeme 152
1. Ödeme İçin İbraz 152
2. Ödeme 154
a. Vadeden Önce Ödeme 154
b. Vadede Ödeme 154
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii 155
a. Kısmi Ödeme 155
b. Poliçe Bedelinin Tevdii 155
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları 156
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler 156
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 157
a. Vadenin Gelmesi 157
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller 158
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları 159
a. Genel Olarak 159
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi 159
aa. Genel Olarak 159
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli 160
cc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği 160
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi 161
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu 163
d. Protestodan Muafiyet Halleri 164
aa. Kanuni Muafiyet Halleri 164
aaa. Poliçe Borçlusunun İflası 164
bbb. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan) 164
bb. İradi Muafiyet Halleri 165
aaa. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller 166
bbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller 166
e. İhbar Yükümlülüğü 167
f. Müracaat Hakkının Düşmesi 168
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı 169
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı 169
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı 170
H. Retret 171
I. Poliçede Araya Girme 171
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 173
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı 173
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller 174
a. Zamanaşımını Kesen Haller 174
b. Zamanaşımını Durduran Haller 175
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri 176
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası 176
2. Poliçede Karşılığın Devri 178
a. Genel Olarak 178
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası) 178
b. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri 179
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm 179
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE) 180
A. Genel Olarak 180
B. Bono ve Tanımı 182
C. Bononun Şekli Şartları 182
1. Genel Olarak 182
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları 183
a– Türkçe Olarak Veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi 184
b– Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi 184
c– Lehtar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı) 185
ç– Düzenleme (Keşide) Tarihi 186
d– Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası 186
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları 187
a– Düzenleme Yeri 187
b– Ödeme yeri 187
4 –Bononun İhtiyari Şekli Şartları 188
a)– Vade ve Özelliği 188
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar 189
aa. Yetki kaydı 189
bb. Muacceliyet kaydı 189
cc. Faiz kaydı 190
C. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı 190
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli 190
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu 191
1. Ehliyet 191
2. Temsil 191
3. Beyaz Bono ve Hatır Bonosu 192
D. Bononun Devri 192
1. Ciro 192
2. Bonoda Cironun Süresi 193
3. Cironun Şekli 193
a. Tam Ciro 194
b. Beyaz Ciro 194
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi 195
G. Bono Bedelinin Ödenmesi 196
1.Genel Olarak 196
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 197
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi 199
H. Bonoda Aval 199
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı 201
1. Genel Olarak 201
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması 202
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri 202
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı 203
5. Araya Girerek Ödeme 203
İ– Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası 204
1. Bonoda Zamanaşımı 204
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası 205
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış 205
V. ÇEK (CHECK) 207
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi 207
1. Çek Kavramı 207
2. Çekin Özellikleri 208
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği 208
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği 209
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması 209
ç. Çekin Havale Niteliği 210
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği 212
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi 214
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki 214
1. Genel olarak 214
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli 215
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı 218
1. Çek Düzenleme Koşulları 218
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı 220
a. Genel Olarak 220
b.Tacir Çekleri 220
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri 220
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler 220
aa. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri 220
bb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri 221
Ç. Çekte Şekil Şartları 221
1. Çek Kelimesi 222
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale 222
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı 222
4. Ödeme Yeri 223
5. Düzenlenme Tarihi 223
6. Düzenlenme Yeri 223
7. Düzenleyenin İmzası 224
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası 224
9. Karekodu 225
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri 227
1. Lehtarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması 227
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması 227
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri 228
a. Çekte Vade Sorunu 228
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek 228
c. İbraz Süreleri 231
E. Çekin Devri 233
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi 234
1. Çekte Ödeme 234
2. Çekin Ödenmesi İle İlgili Bazı Özel Durumlar 235
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi 235
aa. Genel Olarak 235
bb. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek 235
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi 236
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi 237
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi 238
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi 238
e. Garantili Çek ve Ödenmesi 239
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi 240
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları 240
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti 240
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı 242
aa. Hukuki Sorumluluk 242
bb. Çekte Zamanaşımı 243
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar 243
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi 245
1. ÇK.’nın Amacı 247
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri 247
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası 252
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü 256
5. Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı 256
6. 7226 Sayılı Torba Kanun ile Eklenen Çek Kanunu Geçici 5. Maddesinin İncelenmesi 259
7. Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması 262
8. Diğer Hükümler 264
§ 5. EMTİA SENETLERİ
(COMMODITY INSTRUMENTS)
I. KAVRAM 265
II. UMUMİ MAĞAZA 265
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT) 266
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları 266
B. Varantın Şekil Şartları 267
C. Defter 267
Ç. Kısmi Senet 267
D. Ciro 268
1. Şekli 268
2. Hükümleri 268
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar 269
1. Yapılamayacak İşlemler 269
2. Malın Geri Alınması 269
3. Sattırma Hakkı 269
a. Sattırma Şartları 269
b. Satış Bedeli 270
4. Müracaat Hakkı 270
5. Sigorta 270
F. Zamanaşımı 271
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali 271
EK 1: Kıymetli Evrak Hukuku Olay Soruları ve Çözümlü ve Çözülecek Örnekler 273
EK 2: Kıymetli Evrak Hukuku Test Soruları 305
Kıymetli Evrak Hukuku Sorularının Cevap Anahtarı 324
Yararlanılan Kaynaklar 325
Kavramlar Dizini 327