İşletme Hukuku Bilgisi

6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU'NA GÖRE



İŞLETME HUKUKU BİLGİSİ



Prof. Dr. Savaş TAŞKENT



GİRİŞ

§ 1. HUKUK KAVRAMI............................................................................................1

§ 2. HUKUKUN ZORLAYICI NİTELİĞİ...............................................................2

I. Ceza................................................................................................................2

II. Tazminat (Giderim).....................................................................................3

III. Zorla Yaptırma (İcra)..................................................................................4

IV. Geçersizlik (Hükümsüzlük, Butlan)............................................................5

§ 3. HUKUKUN BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI.............7

I. Hak ve Hukuk ...............................................................................................7

II. Ahlak ve Hukuk ............................................................................................7

III. Din ve Hukuk ................................................................................................8

IV. Adalet ve Hukuk .........................................................................................10

§ 4. HUKUKUN ÖNEMİ VE İŞLEVİ ....................................................................11

I. Hukuk Toplumda Barış Sağlar..................................................................11

II. Hukuk Toplumda Güven Sağlar ...............................................................12

III. Hukuk Toplumda Eşitlik Sağlar................................................................12

İkinci Bölüm

HUKUKUN BÖLÜMLERİ

§ 5. ÖZEL HUKUK..................................................................................................23

I. Medeni Hukuk ............................................................................................24

1. Türk Medeni Kanunu'nun Yapısı............................................................24

a) Başlangıç ..........................................................................................24

b) Kişiler hukuku...................................................................................24

c) Aile hukuku .....................................................................................25

d) Miras hukuku ...................................................................................25

e) Eşya hukuku ....................................................................................25

2. Türk Borçlar Kanunu'nun Yapısı............................................................25VI

a) Genel hükümler .....................................................................................25

b) Özel Borç İlişkileri..................................................................................26

3. Türk Medeni Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu'nun Tarihsel

Gelişimi ve Özelliği......................................................................................26

II. Ticaret Hukuku...........................................................................................27

1. Ticari İşletme ........................................................................................28

a) Tacir (Tüccar)....................................................................................29

b) Esnaf..................................................................................................30

c) Haksız rekabet...................................................................................30

2. Ticaret Şirketleri (Ortaklıkları)..............................................................31

a) Kollektif şirket...................................................................................32

b) Komandit şirket.................................................................................34

c) Anonim şirket....................................................................................35

d) Limited şirket ....................................................................................39

e) Kooperatif ortaklık ............................................................................41

3. Kıymetli Evrak .......................................................................................41

a) Nama (ad'a) yazılı senetler ...............................................................42

b) Hamile (taşıyana) yazılı senetler.......................................................42

c) Emre yazılı senetler...........................................................................42

d) Kambiyo senetleri .............................................................................43

4. Deniz Ticareti..........................................................................................44

5. Sigorta ....................................................................................................44

III. Devletler Özel Hukuku ..............................................................................45

§ 6. KAMU HUKUKU..............................................................................................46

I. Anayasa Hukuku.........................................................................................46

1. Genel İlkeler............................................................................................47

2. Cumhuriyetin Nitelikleri .........................................................................47

a) Demokratik devlet.............................................................................48

b) Laik devlet.........................................................................................50

c) Sosyal devlet .....................................................................................51

d) Hukuk devleti....................................................................................52

II. İdare Hukuku .............................................................................................55

1. Belirli Kavramlar ....................................................................................55

a) Kamu hizmeti....................................................................................55

b) Kamu yararı.......................................................................................56

2. İdarenin İlkeleri.......................................................................................56VII

a) Merkezden yönetim...........................................................................57

b) Yerinden yönetim..............................................................................57

3. İdarenin Yargısal Denetimi .....................................................................59

a) Danıştay.............................................................................................59

b) Sayıştay .............................................................................................60

III. Ceza Hukuku...............................................................................................60

1. Ana İlkeler...............................................................................................61

a) Suçta ve cezada kanunilik .................................................................61

b) Ceza hukukunda kıyas yasağı ...........................................................62

c) Kişisellik ilkesi..................................................................................62

d) Yasanın zaman bakımından uygulanması .........................................62

e) Lehe olan yasanın geçmişe etkili olarak uygulanması......................62

2. İşletme ve Ticarete İlişkin Suçlar............................................................62

a) İş ve çalışma özgürlüğünün ihlali......................................................63

b) Çalışma koşullarını değiştirmeye ve işi bırakmaya zorlama.............63

c) Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi...............................63

d) İşe almada ayrım yapma....................................................................63

e) Hileli iflas..........................................................................................64

f) Çevrenin kirletilmesi.........................................................................64

g) Belgede sahtecilik .............................................................................64

h) Ekonomi, sanayi ve ticarete ilişkin suçlar.........................................64

3. Kabahatler Kanunu..................................................................................65

IV. Yargılama Hukuku .....................................................................................65

1. Medeni Yargılama Hukuku .....................................................................65

2. Ceza Yargılama Hukuku .........................................................................66

§ 7. KARMA NİTELİKTEKİ HUKUK DALLARI .............................................66

I. İş Hukuku ...................................................................................................66

1. Bireysel İş Hukuku..................................................................................67

2. Toplu (Kolektif) İş Hukuku.....................................................................67

3. Sosyal Güvenlik Hukuku ........................................................................68

II. Fikir Hukuku ..............................................................................................68

III. Çevre Hukuku.............................................................................................69

IV. Bankacılık Hukuku.....................................................................................69

V. İşletme Hukuku...........................................................................................70VIII

Üçüncü Bölüm

HUKUKUN KAYNAKLARI

§ 8. HUKUNUN ANA KAYNAKLARI...................................................................95

I. Anayasa .........................................................................................................95

1. Anayasanın Bağlayıcılığı ve Üstünlüğü İlkesi.........................................95

2. Anayasaya Aykırılık ..............................................................................96

a) Dava yolu ...........................................................................................96

b) İtiraz yolu...........................................................................................97

3. Anayasanın Değiştirilmesi ...................................................................98

II. Yasa (Kanun)..............................................................................................98

III. Kanun Hükmünde Kararname ..............................................................100

IV. Tüzük .........................................................................................................102

V. Yönetmelik.................................................................................................103

§ 9. HUKUKUN TAMAMLAYICI KAYNAĞI:

ÖRF VE ÂDET HUKUKU (TÖRE, GELENEK HUKUKU).......................103

§ 10. HUKUKUN YARDIMCI KAYNAKLARI...................................................104

I. Bilimsel Görüşler (İlmi İçtihatlar)...........................................................104

II. Yargı Kararları (Kazai İçtihatlar) ..........................................................105

Dördüncü Bölüm

YASALARIN UYGULANMASI

§ 11. YASANIN BELİRLİ BAKIMLARDAN UYGULANMASI.......................113

I. Yasanın, Kuralın Niteliği Bakımından Uygulanması............................113

1. Emredici Kurallar ................................................................................113

2. Tamamlayıcı Kurallar...........................................................................114

3. Yorumlayıcı Kurallar...........................................................................114

II. Yasanın Yer Bakımından Uygulanması..................................................115

III. Yasanın Zaman Bakımından Uygulanması............................................115

IV. Yasanın Anlam Bakımından Uygulanması............................................116

1. Yasanın Sözü ve Özü ............................................................................116

2. Yasanın Yorumu....................................................................................117

§ 12. YASANIN UYGULANMASINDA YARGICIN YETKİLERİ....................118

I. Yargıcın Hukuk Kuralı Koyma Yetkisi ..................................................118

II. Yargıcın Takdir Yetkisi ............................................................................118IX

Beşinci Bölüm

KİŞİLER

§ 13. KİŞİ KAVRAMI ve KİŞİLERİN TÜRLERİ................................................123

I. Kişi Kavramı ............................................................................................123

II. Kişilerin Türleri........................................................................................123

1. Gerçek Kişiler......................................................................................123

2. Tüzel Kişiler ........................................................................................124

a) Genel olarak ....................................................................................124

b) Nitelikleri ........................................................................................125

c) Türleri..............................................................................................125

§ 14. KİŞİLİĞİN KAZANILMASI........................................................................126

I. Gerçek Kişilerde.......................................................................................126

II. Tüzel Kişilerde .........................................................................................127

§ 15. GERÇEK KİŞİLERİN EHLİYETLERİ......................................................128

I. Haklardan Yararlanma Ehliyeti (Hak Ehliyeti)....................................129

II. Hakları Kullanma Ehliyeti (Fiil Ehliyeti)..............................................129

1. Genel Olarak .........................................................................................129

2. Hakları Kullanma Ehliyetinin Koşulları ...............................................130

a) Ayırt etme gücü (sezginlik, temyiz kudreti) ..................................130

b) Erginlik ...........................................................................................133

c) Kısıtlı olmamak...............................................................................134

§ 16. TÜZEL KİŞİLERİN EHLİYETLERİ..........................................................135

I. Haklardan Yararlanma Ehliyeti (Hak Ehliyeti) ...................................135

II. Hakları Kullanma Ehliyeti (Fiil Ehliyeti)..............................................135

1. Genel Olarak.........................................................................................135

2. Derneklerin Organları ...........................................................................136

3. Vakfın Kurulması ve Organları .............................................................137

a) Vakfın kurulması.............................................................................137

b) Vakfın organları...............................................................................138

§ 17. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ .........................................................................138

I. Gerçek Kişilerde ......................................................................................138

1. Kişiliğin Doğal Olarak Sona Ermesi: Ölüm........................................138

2. Kişiliğin Yargıç Kararı İle Sona Ermesi: Gaiplik................................139

II. Tüzel Kişilerde .........................................................................................139X

Altıncı Bölüm

HAKLAR

§ 18. HAKLARIN TÜRLERİ..................................................................................151

I. Kamu Hakları............................................................................................151

1. Kişisel Kamu Hakları ..........................................................................151

2. Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları .....................................................152

3. Siyasal Kamu Hakları .........................................................................152

II. Özel Haklar ..............................................................................................152

§ 19. ÖZEL HAKLARIN TÜRLERİ......................................................................153

I. Mutlak ve Nispi (Göreli) Haklar............................................................153

1. Mutlak Haklar .......................................................................................153

a) Mallar üzerindeki mutlak haklar.....................................................153

b) Kişiler üzerindeki mutlak haklar.....................................................156

2. Nispi (Göreli) Haklar ............................................................................157

3. Mutlak Haklar ile Nispi Hakların Karşılaştırılması ..............................158

II. Malvarlığı Hakları ve Kişivarlığı Hakları..............................................158

III. Kişiye Bağlı Olan Haklar ve Kişiye Bağlı Olmayan Haklar ................159

IV. Yalın Haklar ve Yenilik Doğuran Haklar ...............................................159

§ 20. HAKKIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ......................................160

I. Hakkın Kazanılması .................................................................................161

1. Hakkın Kazanılması Yolları..................................................................161

2. Hakkın Kazanılmasında İyiniyet Kuralı ............................................161

II. Hakkın Kaybedilmesi .............................................................................162

§ 21. HAKKIN KULLANILMASI VE KORUNMASI ......................................163

I. Hakkın Kullanılması ...............................................................................163

1. Dürüstlük Kuralı ...................................................................................163

2. Hakkın Kötüye Kullanılması ................................................................164

II. Hakkın Korunması..................................................................................164

1. Talep .....................................................................................................164

2. Dava .....................................................................................................165

a) Eda davaları....................................................................................165

b) Tespit davaları ................................................................................165

c) Yenilik doğuran davalar ..................................................................166

3. Davaya Karşı Savunma Yolları.............................................................166XI

a) İnkâr ................................................................................................166

b) İtiraz ................................................................................................167

c) Def'i ................................................................................................167

4. Dava ve Savunmanın İspatı ..................................................................168

Yedinci Bölüm

HUKUKİ FİİLLER

§ 22. HUKUKA UYGUN FİİLLER ........................................................................177

I. Hukuki İşlemler.........................................................................................177

1. İrade Açıklaması (İrade Beyanı)..........................................................178

2. Hukuki Sonuç ......................................................................................178

II. Hukuki İşlemlerde Uyumsuzluk..............................................................178

1. İsteğe Bağlı Uyumsuzluk......................................................................179

a) Zihni Kayıt ......................................................................................179

b) Şaka (lâtife) beyanı .........................................................................179

c) Muvazaa (danışıklık).......................................................................179

2. İsteğe Bağlı Olmayan Uyumsuzluk (İrade Bozukluğu) .....................179

a) Yanılma (hata).................................................................................179

b) Aldatma (hile).................................................................................180

c) Korkutma........................................................................................180

3. İrade Bozukluğunun Giderilmesi..........................................................181

III. Hukuki İşlemin Türleri ............................................................................181

1. Bir Taraflı Hukuki İşlemler .................................................................181

2. Çok Taraflı Hukuki İşlemler................................................................181

a) Kararlar ...........................................................................................182

b) Sözleşmeler.....................................................................................182

§ 23. HUKUKA AYKIRI FİİLLER ........................................................................184

I. Haksız Fiiller .............................................................................................184

II. Borca Aykırı Davranışlar.........................................................................185

Sekizinci Bölüm

ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİ

§ 24. SATIŞ SÖZLEŞMESİ ....................................................................................195

I. Tanımı ........................................................................................................195

II. Satış Sözleşmesinin Unsurları..................................................................196

1. Tarafların anlaşması ..............................................................................196XII

2. Satılan Şey.............................................................................................196

3. Satış Bedeli ..........................................................................................196

III. Yarar ve Hasarın Geçişi ...........................................................................197

IV. Satış Sözleşmesinin Türleri......................................................................197

1. Taşınır ve Taşınmaz Satışı.....................................................................197

2. Örnek Üzerine Satış..............................................................................198

3. Beğenme Koşuluyla Satış......................................................................198

4. Taksitle Satış.........................................................................................198

V. Tarafların Borçları ...................................................................................200

1. Satıcının Borç ve Sorumluluğu .............................................................200

a) Zilyetliği devretme borcu................................................................200

b) Satıcının zapttan sorumlu olması ....................................................200

c) Satıcının ayıptan sorumlu olması....................................................201

2. Alıcının Borçları....................................................................................203

a) Satış bedelini ödeme borcu .............................................................203

b) Satılanı teslim alma borcu...............................................................203

§ 25. KİRA SÖZLEŞMESİ......................................................................................203

I. Tanımı ........................................................................................................203

II. İlgili Mevzuat ............................................................................................204

III. Kira Sözleşmesinin Unsurları..................................................................205

1. Tarafların Anlaşması ............................................................................205

2. Kira Konusu ........................................................................................205

3. Kira Bedeli...........................................................................................205

IV. Tarafların Borçları .................................................................................206

1. Kiraya Verenin Borç ve Sorumluluğu...................................................206

a) Kiralananı teslim