İşçinin Sır Saklama Yükümlülüğü

Dr. Sema Deniz ÖZKAN KOÇ

 

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR 5

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR . 19

KAYNAKÇA  25

GİRİŞ .65

 

BİRİNCİ BÖLÜM

 

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU

 

SIR KAVRAMI 71

GENEL OLARAK 71

SIRRIN KORUNMASININ TARİHİ GELİŞİMİ . 74

Anglo-Sakson Hukuk Sisteminde 74

İngiliz Hukukunda 74

Amerikan Hukukunda 75

Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde. 82

Alman Hukukunda . 82

İsviçre Hukukunda . 84

Uluslararası Sözleşmeler Çerçevesinde 84

Türk Hukukunda . 85

TERMİNOLOJİ SORUNU. 86

Mevzuat Bakımından 86

Doktrinde . 89

Değerlendirmemiz 92

SIRRIN TANIMLANMASI 95

SIR ÜZERİNDEKİ MENFAATİN HUKUKİ NİTELİĞİ 99

Sırrın Gayri Maddi Bir Mal Olarak Değerlendirilmesi . 99

Sırrın Hak Olduğunu Savunan Görüşler 101

Eksik Münhasır Hak Görüşü 104

SIR KAVRAMININ UNSURLARI 105

GİZLİLİK (BİLİNMEME) . 105

HAKLI MENFAATİN VARLIĞI 113

GİZLİ TUTMA İRADESİ 117

 

12 İçindekiler

UYGUN KORUMA TEDBİRLERİNİN ALINMIŞ OLMASI .119

SIRRIN ÇALIŞILAN İŞ İLE İLGİLİ OLMASI 125

EKONOMİK DEĞERE SAHİP OLMA VE KULLANILMA 126

III. SIR TÜRLERİ VE SIR İLE BAĞLANTILI KAVRAMLAR .128

SIR KAVRAMININ SINIFLANDIRILMASI .128

Genel Olarak .128

Devlet Sırrı-Özel Sır (Private Secret, privates Geheimnis) Ayrımı 129

Mutlak Sır-Nispi Sır Ayrımı 130

SIR TÜRLERİ132

İş Sırrı Kavramı 132

Meslek Sırrı Kavramı .134

Üretim (İmalat) Sırrı Kavramı 137

Ticari Sır Kavramı.138

Şirket (Ortaklık) Sırrı Kavramı143

Banka ve Müşteri Sırrı Kavramları.144

SIR KAVRAMIYLA BAĞLANTILI KAVRAMLAR 147

Know-How Kavramı.147

İşçinin Mesleki Bilgi ve Tecrübesi150

Kişisel Veriler.155

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI

 

İŞ İLİŞKİSİNİN KURULMASI AŞAMASINDA SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ159

GENEL OLARAK 159

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN DOĞMA ANI159

SÖZLEŞME ÖNCESİ GÖRÜŞMELERDEKİ SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ .162

Culpa in Contrahendo Sorumluluğuna Konu Olma .162

Culpa in Contrahendo Sorumluluğu .162

Sır Saklama Yükümlülüğü Bakımından Değerlendirme 165

Haksız Fiil ve Haksız Rekabet Hükümlerine İşlerlik Tanınması 167

İŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇERSİZLİĞİNİN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE

ETKİSİ .168

İş Sözleşmeleri Bakımından Geçersizlik Yaptırımı .168

Geçersizliğin Sır Saklama Yükümlülüğüne Etkisi .172

 

İçindekiler 13

İŞ İLİŞKİSİNİN DEVAMINDA SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ. 173

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DİĞER

BORÇLARLA İLİŞKİSİ. 173

İş Sözleşmesinden Doğan Bir Yan Yükümlülük Olma 173

Sır Saklama Yükümlülüğünün Diğer Borçlar ile İlişkisi 176

Sır Saklama Yükümlülüğü-Sadakat Borcu İlişkisi 176

Sır Saklama Yükümlülüğü-Özen Borcu İlişkisi 179

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN YASAL DAYANAKLARI . 181

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KAPSAMI 183

Kendi Yararına Kullanmama . 183

Başkalarına Açıklamama (İfşa Etmeme) . 184

Bilgi Verme Yükümlülüğü . 187

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KABULÜ İÇİN ARANAN UNSURLAR. 188

Korunması Gereken Gizli Bilginin Varlığı 188

Gizlilik Unsuru 188

Üretim ve İş Sırrı Gibi Bilgilerden Olma . 190

İş Görme Borcunun Konusu ile Bağlantılı Olma. 195

Mesleki Bilgi ve Tecrübenin Sır Saklama Yükümlülüğü

Doğurmaması  198

Bilginin Yeni veya Orijinal Olması Yönünden Değerlendirme 201

İşçinin Sübjektif Özelliklerinin Borcun Kapsamına Etkisi . 202

İşverenin Menfaati . 205

İşverenin Gizli Tutma İradesi ve Uygun Koruma Tedbirlerinin

Alınmış Olması 208

Borcun Sınırı . 211

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İKİNCİL KAYNAKLARI. 212

İş Sözleşmelerinde Gizlilik Kaydı ve Sır Saklama Sözleşmeleri 212

Sır Saklama Sözleşmesi 212

Sır Saklama Sözleşmesinin Kapsamı 215

Sır Saklama Yükümlülüğünün Toplu İş Sözleşmesine Konu Olması 218

İşverenin Yönetim Hakkı ve Sırrın Tek Taraflı Talimatlarla

Korunması  221

İç Yönetmeliklerde Sır Saklama Yükümlülüğü Öngörülmesi 221

İşverenin Emir ve Talimatları ile Borcun Kapsamının Tespiti. 224

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN BAZI İSTİHDAM İÇİMLERİNDE

GÖRÜNÜMÜ . 225

Geçici İş İlişkilerinde Sır Saklama Yükümlülüğü 225

 

14 İçindekiler

Uzaktan Çalışmada Sır Saklama Yükümlülüğü.229

Genel Olarak.229

Uzaktan Çalışmada İşçinin Verileri Koruma Yükümlülüğü232

İşverenin Gizliliği Korumak İçin Alabileceği Önlemler 235

IIII. SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ .238

YÜKÜMLÜLÜĞÜN HUKUKİ TEMELİ 238

Genel Olarak .238

Sözleşme ile Sır Saklama Yükümlülüğü Getirilebileceğini Kabul

Eden Sistemler 240

Kanunda Açıkça Yükümlülüğün Art Etkisini Düzenleyen Sistemler.246

SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KONUSU.251

SIR SAKLAMA SÖZLEŞMESİ.254

Sır Saklama Yükümlülüğünün Sözleşme ile Düzenlenmesi .254

Sözleşme Sonrası Sır Saklama Yükümlülüğünün Kapsamı ve

Sınırları 256

Sözleşmenin Kapsamına Alınabilecek Bilgiler.256

Genel Yaklaşım .256

İşçinin Sübjektif Özelliklerinin Borcun Kapsamına Etkisi 258

Özel Nitelikli Bilgiler Bakımından Değerlendirme.259

Sır Saklama Klozunun Kurgulanması.260

Sınır: İşçinin Mesleki Bilgi ve Tecrübesi 261

Sözleşmenin Şartları262

İşverenin Haklı Menfaatinin Bulunması .262

İşverence Gerekli Önlemlerin Alınmış Olması 264

Dürüstlük Kuralına Uygun ve Ölçülü Bir Sınırlama Getirmesi

(Açıklamama Yasağı).265

Yeni İşverene Karşı Yükümlülüklerine Aykırılık Teşkil

Etmemesi267

Sözleşmenin Şekli ve Süresi.267

Şekil 267

Sır Saklama Yükümlülüğünün Süresi 268

Sır Saklama Yükümlülüğünün Sona Ermesi .271

Genel Olarak.271

İşverenin Haklı Menfaatinin Ortadan Kalkması272

Sırrın Aleniyet Kazanması.273

İş Sözleşmesinin Sona Erme Şeklinin Sözleşme Sonrası Sır

Saklama Yükümlülüğüne Etkisi.273

 

İçindekiler 15

SÖZLEŞME SONRASI SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN REKABET

YASAĞI İLE İLİŞKİSİ. 274

Genel Olarak Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı. 274

Sır Saklama Yükümlülüğünün Rekabet Yasağından Ayrılması 277

Sır Saklama Sözleşmesinin Rekabet Yasağı Sözleşmesine İlişkin

Sınırlamalara Tabi Olup Olmadığı. 281

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SINIRLARI

 

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLİŞKİSİ. 285

GENEL OLARAK 285

DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SIRRIN KORUNMASI

AMACIYLA SINIRLANDIRILMASI. 286

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ile ÇALIŞMA ve SÖZLEŞME YAPMA

ÖZGÜRLÜĞÜ İLİŞKİSİ . 289

Çalışma ve Sözleşme Yapma Özgürlüğü . 289

İş Sözleşmesi Devam Ederken Çalışma ve Sözleşme Yapma Özgürlüğü

ile Sır Saklama Yükümlülüğü İlişkisi (Yan İş Tutma Yasağı) . 291

Sözleşme Sonrası Sır Saklama Yükümlülüğünün Çalışma

Özgürlüğünü Sınırlayamayacağı . 294

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN KANUNDAN DOĞAN SINIRLARI . 296

YARGILAMA HUKUKUNDAN DOĞAN SINIRLAMALAR . 296

Tanıklıktan Çekinme Hakkı Bakımından . 296

Tanıklıktan Çekinme 296

İşçinin Tanıklıktan Çekinmesi. 301

Tanıklıktan Çekinme Usulü 303

YETKİLİ MERCİ TALEBİ . 305

III. İŞÇİNİN İHBAR VE İFŞA HAKKI (WHISTLEBLOWING) VE SIR SAKLAMA

YÜKÜMLÜLÜĞÜ  307

GENEL OLARAK 307

HUKUKA UYGUN BİR İFŞA EYLEMİNİN UNSURLARI. 311

İfşaya Konu Eylem 311

Bilginin Doğruluğu 313

İşçinin İyiniyetinin Bir Unsur Olarak Ele Alınması. 315

Kamu Yararı 316

Uygun Prosedürün İzlenmesi . 317

TÜRK HUKUKUNDA İŞÇİNİN İHBAR VE İFŞA HAKKI 321

 

16 İçindekiler

İŞÇİNİN MİSİLLEME NİTELİĞİNDEKİ EYLEMLERE KARŞI KORUNMASI.324

WHISTLEBLOWING İLE İŞÇİNİN SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLİŞKİSİ 325

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN HUKUKİ VE CEZAİ SONUÇLARI

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN HUKUKİ SONUÇLARI .331

İŞ İLİŞKİSİNİN SONA ERDİRİLMESİ 331

Sözleşme Öncesi Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali Sebebiyle İş

Sözleşmesinin İptali ve Feshi.331

İş İlişkisinin Devamında Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılık

Sebebiyle İşverenin Fesih Hakkı 332

Genel Olarak.332

Haklı Nedenle Fesih333

Genel Olarak.333

Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranış Kavramı .335

Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışın Tespiti

Açısından Zarar Unsuru 338

Yargı Kararlarında Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali.339

Sır Saklama Sözleşmesinin İşverenin Fesih Hakkına Etkisi343

Davranışın Suç Teşkil Etmesinin Gerekmemesi 347

Fesih Usulü .349

Geçerli Nedenle Fesih 352

İhlalin Geçerli Sebep Olarak Değerlendirilmesi 352

Fesih Usulü .356

Sır Saklama Yükümlülüğünü İhlalden Doğan Şüphe Feshi359

Şüphe Feshinin Hukuki Niteliği.359

Şüphe Feshinin Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlalinde

Uygulanması.362

İŞVERENİN ZARARIN TAZMİNİ TALEBİ368

Sözleşme Öncesi İhlal Halinde Zararın Tazmini: Culpa in

Contrahendo Sorumluluğu368

Culpa in Contrahendo Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 368

Sözleşme Öncesi Yükümlülüğünün İhlali Halinde Zararın

Tazmini .371

İş İlişkisinin Devamında İşverenin Zararın Tazminini Talep Hakkı .375

Sözleşme Sonrası Zararın Tazmini Talebi 379

Zararın Hukuki Temeli: Culpa Post Pactum Perfectum

Sorumluluğu .379

 

İçindekiler 17

Zararın Kapsamı ve Talep Edilme Koşulları 381

SIR SAKLAMA SÖZLEŞMESİNDE KARARLAŞTIRILAN CEZAİ ŞARTIN

TALEBİ . 382

Genel Olarak. 382

Cezai Şarta İlişkin Temel Esaslar. 383

İş Sözleşmelerinde Cezai Şartın Geçerliliği . 385

Genel Olarak 385

İşçi Aleyhine Tek Taraflı Cezai Şart Kararlaştırma Yasağı. 386

Sır Saklama Sözleşmeleri Bakımından Cezai Şartın Geçerliliği. 389

Cezai Şartın Miktarı . 392

İŞVERENİN FİİLİ İHLALİN SONA ERDİRİLMESİNİ TALEP EDEBİLMESİ 393

SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İHLALİN CEZAİ SONUÇLARI 398

TİCARİ SIR, BANKACILIK SIRRI VEYA MÜŞTERİ SIRRI NİTELİĞİNDEKİ

BİLGİ VEYA BELGELERİN AÇIKLANMASI SUÇU (TCK m. 239) . 398

Ekonomik Suçlardan Sırrın Açıklanması Suçu. 398

Ceza Hukukunda Sır Kavramı 400

Suçla Korunan Hukuki Yarar . 403

SUÇUN UNSURLARI . 405

Maddi Unsurlar 405

Fail . 405

Suçun Özgü Suç Olup Olmadığı 405

Sıfat veya Görevi, Meslek veya Sanatı Gereği Ticari Sır,

Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya

Belgelere Vakıf Olan Kişi  406

Ticari Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki

Bilgi veya Belgeleri Hukuka Aykırı Yolla Elde Eden Kişi  410

Cebir veya Tehdit Kullanarak Bir Kimseyi Ticari Sır,

Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya

Belgeleri Açıklamaya Mecbur Bırakan Kişi. 411

Mağdur 412

Eylem . 413

Genel Olarak 413

Sır Niteliğindeki Bilgi veya Belgeleri Yetkisiz Kişilere

Vermek  415

Sır Niteliğindeki Bilgi veya Belgeleri İfşa Etmek . 418

Cebir veya Tehdit Kullanarak Sır Niteliğindeki Bilgi veya

Belgeleri Açıklamaya Mecbur Kılmak. 419

Teşebbüsten Sorumluluk . 420

 

18 İçindekiler

Manevi Unsur421

Hukuka Aykırılık Unsuru ve Hukuka Uygunluk Nedenleri .424

Hukuka Aykırılık424

Hukuka Uygunluk Nedenleri.425

Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesi .425

Hakkın Kullanılması 425

İlgilinin Rızası 426

Suçu Etkileyen Nedenler .427

SUÇLARIN BİRLEŞMESİ VE İŞTİRAK.429

Suçların Birleşmesi 429

İştirak 431

YAPTIRIM VE YARGILAMA432

Yaptırım.432

Yargılama 433

DİĞER KANUNLARDA DÜZENLENEN CEZAİ SORUMLULUK 434

Türk Ticaret Kanununda Düzenlenen Haksız Rekabet Suçu434

Bankacılık Kanunu Çerçevesinde Sırrın Açıklanması Suçu.438

Sermaye Piyasası Kanunu Kapsamında Bilgi Suiistimali Suçu .441

SONUÇ.443