Zamanaşımının Durması ve Zamanaşımının Kesilmesi
Doç. Dr. Serkan AYAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR CETVELİ 17
Birinci Bölüm
GENEL AÇIKLAMALAR
§ 1. ZAMANIN HAKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, ZAMANAŞIMI KAVRAMI, ZAMANAŞIMININ KABUL EDİLME NEDENLERİ VE KOŞULLARI 21
I. ZAMANIN HAKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 21
II. ZAMANAŞIMI KAVRAMI 22
III. ZAMANAŞIMININ KABUL EDİLME NEDENLERİ 25
IV. ZAMANAŞIMININ KOŞULLARI 26
A. Hukuken Geçerli Bir Alacağın Mevcudiyeti 26
B. Borcun Muaccel Olması 30
1. Zamanaşımının borcun muaccel olmasıyla birlikte
işlemeye başlaması 30
2. İstisnalar 31
a. Zamanaşımının, borcun muaccel olmasından önce
işlemeye başlaması 31
b. Borcun muaccel olmasına rağmen zamanaşımının
işlemeye başlamaması 34
C. Kanunlarda Belirtilen Sürenin Geçmiş Olması 35
§ 2. GENEL OLARAK ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİ İLE ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN EMREDİCİ OLUP OLMADIĞI 37
I. GENEL OLARAK ZAMANAŞIMININ DURMASI ve KESİLMESİ 37
II. ZAMANAŞIMININ DURMASI VE KESİLMESİNE İLİŞKİN
HÜKÜMLERİN EMREDİCİ OLUP OLMADIĞI 38
A. Sorunun Belirlenmesi 38
B. Sorun Hakkındaki Değerlendirmeler 40
İkinci Bölüm
ZAMANAŞIMININ DURMASI
§ 3. ZAMANAŞIMININ DURMA SEBEPLERİ 45
I. TBK 153’TE DÜZENLENEN ZAMANAŞIMININ DURMA SEBEPLERİ 46
A. Velayet Süresince, Çocukların Ana-Babalarından Olan
Alacakları İçin 46
B. Vesayet Süresince, Vesayet Altında Bulunanların, Vasiden veya
Vesayet İşlemleri Nedeniyle Devletten Olan Alacakları İçin 47
C. Evlilik Devam Ettiği Sürece, Eşlerin Birbirinden Olan Alacakları
İçin 49
Ç. Hizmet İlişkisi Süresince, Ev Hizmetlilerinin Onları
Çalıştıranlardan Olan Alacakları İçin 50
D. Borçlu, Alacak Üzerinde İntifa Hakkına Sahip Olduğu Sürece 51
E. Alacağı Türk Mahkemelerinde İleri Sürme İmkânının
Bulunmadığı Sürece 52
F. Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Aynı Kişide Birleşmesinde, Birleşmenin İleride Geçmişe Etkili Olarak Ortadan Kalkması Durumunda,
Bu Durumun Ortaya Çıkmasına Kadar Geçecek Sürece 55
II. DİĞER SEBEPLER 56
A. Alacağın Bazı Rehinlerle Teminat Altına Alınmış Olması
Halinde Zamanaşımının Durması 57
B. Alacağın İcra Takibine Konu Edilmesini Önleyen İhtiyati
Tedbir Kararı Verilmesi Halinde Zamanaşımının Durması 59
C. Arabuluculuk Sürecinin Başlatılması Halinde Zamanaşımının
Durması 60
Ç. Terekenin Resmi Defterinin Tutulması Süresince
Zamanaşımının Durması 61
D. İcra ve İflas Kanunu Hükümleri Gereğince Zamanaşımının
Durması 63
1. Borçlu hakkında iflas kararı verilmesinde 63
2. Konkordatoda 63
3. Sermaye şirketleri ile kooperatiflerin borçlarının uzlaşma
yoluyla yeniden yapılandırılmasında 64
E. Bazı Davalarda Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvuru
Zorunluluğunun Bulunması Nedeniyle Zamanaşımının Durması 65
F. Zamanaşımının İşlediği Dönemde, Borçlunun Zamanaşımının İlerlemesinden Belli Bir Süre Vazgeçmesi 65
§ 4. ZAMANAŞIMININ DURMASININ HÜKÜMLERİ 70
I. GENEL OLARAK 70
II. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE 71
Üçüncü Bölüm
ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ
§ 5. BORÇLUNUN BORCUNU İKRARIYLA 76
I. GENEL OLARAK 76
II. İKRARIN ZAMANAŞIMINI KESMESİ İÇİN ARANAN KOŞULLAR 79
A. Borcun Varlığının Açıklanması 79
B. Beyanın, Alacaklı veya Yetkili Temsilcisine Yöneltilmiş Olması 83
C. Beyanın Borçluya Bağlanabilir Olması 83
Ç. İkrarın Bağlayıcı Olması 84
III. BEYANIN ŞEKLİ VE İSPATI 85
IV. ÖRTÜLÜ / DOLAYLI İKRAR NİTELİĞİ TAŞIYAN BORÇLU FİİLLERİ 86
§ 6. ALACAKLININ FİİLLERİYLE. 93
I. DAVA AÇMAK 93
A. Dava Açmanın Zamanaşımını Kesmesi 93
1. Genel olarak 93
2. Zamanaşımının kesilmesi etkisinin, dava türleri yönünden incelenmesi 96
a. Eda (ifa) davası 96
aa. Genel olarak 96
bb. Kısmi eda davası 97
cc. Belirsiz eda (alacak) davası 97
b. Tespit davası 99
aa. Olumlu tespit davası 99
bb. Olumsuz tespit davası. 100
c. Kambiyo senetlerine ilişkin TTK 750 bakımından borçlunun açtığı davaların zamanaşımını kesip
kesmeyeceği sorunu 101
ç. Genel mahkemelerde görülen diğer bazı dava
türlerinde zamanaşımının kesilmesi 105
3. Davadaki bazı özel durumların, zamanaşımının kesilmesi yönünden etkisi 110
a. Asli müdahalenin etkisi 110
b. Fer’i müdahalenin etkisi 110
c. Davanın ihbarının etkisi 111
ç. Davanın ıslahının etkisi. 113
d. İradi taraf değişikliğinin etkisi 114
4. Dava açmaya rağmen zamanaşımının kesilmemesi 117
B. Dava Sürecindeki Bazı İşlemlerin Zamanaşımını Kesmesi 119
C. Davanın Zamanaşımını Kesmesine Yönelik Etkisinin, Sadece
Davanın Tarafları Açısından Geçerli Olması 122
1. Genel olarak 122
2. Dava takip yetkisiyle yürütülen davalarda zamanaşımının kesilmesi etkisinin kişi yönünden kapsamının tespiti 125
D. Davanın “Açılmamış Sayılma”sına Karar Verilmesi ve Bu Kararın Kesinleşmesi Halinde, Zamanaşımının Kesilmesine
İlişkin Etkinin Geçmişe Yönelik Olarak Ortadan Kalkması 130
II. İCRA / İFLAS TAKİBİNDE BULUNMAK 133
A. Takibin Başlamasının Zamanaşımını Kesmesi 133
1. Genel olarak 133
2. İhtiyati haciz talebinin zamanaşımını kesip kesmediği 138
B. Takip Sırasındaki Takibe İlişkin İşlemlerle Zamanaşımının Kesilmesi 140
1. Borçlunun işlemleri yönünden 140
2. Alacaklının işlemleri yönünden 142
3. İcra müdürlüğünün işlemleri yönünden 145
C. İtiraz Üzerine Duran İlamsız Takipte Alacaklının, Süresi İçinde İtirazın Giderilmesi İçin Gerekli Yasal Yollara Başvurmamasının
Zamanaşımının Kesilmesi Yönünden Sonucu 145
Ç. İcra Takibinin Yapıldığı Yerin Yetkisiz Olmasının,
Zamanaşımının Kesilmiş Olması Üzerindeki Etkisi 148
1. Borçlu geçerli biçimde yetki itirazında bulunmamışsa 149
2. Borçlu geçerli biçimde yetki itirazında bulunmuşsa 149
a. Genel olarak 149
b. Borçlu sadece yetki itirazında bulunmuşsa 150
c. Borçlu yetki itirazının yanında borç ve / veya imza
itirazında da bulunmuşsa 152
D. Takibin İptalinin, Zamanaşımının Kesilmiş Olması Üzerindeki Etkisi 154
III. HAKEME BAŞVURMAK 155
IV. ALACAĞI DEF’İ YOLUYLA İLERİ SÜRMEK 156
A. Genel Olarak 156
B. Yargıtay’ın Uygulaması 160
V. ALACAĞIN YAZILMASI İÇİN İFLAS MASASINA BAŞVURMAK. 160
Dördüncü Bölüm
ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN HÜKÜMLERİ
§ 7. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN YENİDEN İŞLEMEYE BAŞLAMASI 163
I. YENİDEN İŞLEMEYE BAŞLAYACAK SÜRENİN UZUNLUĞU 163
A. Genel Olarak 163
B. Kesilme Üzerine Başlayan Sürenin Eskisiyle Aynı Olması
Kuralının İstisnaları 164
1. TBK 156 / II hükmünde düzenlenen istisnalar. 164
a. Borcun senetle ikrar edilmesinde 166
b. Alacağın mahkeme veya hakem kararına bağlanması 168
c. Bu hükümlerin kambiyo senetlerinde uygulanması 170
2. İİK 143 / VI hükmünde düzenlenen istisna 171
II. SÜRENİN HANGİ TARİHTEN İTİBAREN YENİDEN BAŞLAYACAĞI 171
III. ALACAĞIN İKİ AYRI ZAMANAŞIMI SÜRESİNE BAĞLI OLDUĞU
HALLERDE, ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN ETKİSİ 173
§ 8. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİ ETKİSİNİN KAPSAMI 175
§ 9. ZAMANAŞIMININ KESİLMESİNİN, BORCA BAĞLI SORUMLULUĞU
BULUNAN ÜÇÜNCÜ KİŞİLER YÖNÜNDEN SONUÇLARI 178
I. BİRDEN ÇOK BORÇLUNUN veya ALACAKLININ BULUNDUĞU BORÇ İLİŞKİLERİNDE 178
A. Bölünemeyen Borcun Birden Çok Borçlusunun Veya
Alacaklısının Bulunmasında 178
B. Kümülatif Borçta / Alacakta 179
C. Kısmi Borçta / Alacakta 180
Ç. Müteselsil Borçta / Alacakta 180
D. İştirak Halinde Borçta / Alacakta 188
II. KEFALET SÖZLEŞMESİNDE 189
Beşinci Bölüm
DAVACININ TBK 158 HÜKMÜNE GÖRE EK SÜREDEN YARARLANMASI
§ 10. TBK 158 HÜKMÜNÜN UYGULAMA KOŞULLARI 194
I. GÖREVSİZLİK / YETKİSİZLİK KARARINA BAĞLI OLARAK DAVANIN
AÇILMAMIŞ SAYILMASINA KARAR VERİLMESİ HALİNDE 197
A. Genel Olarak 197
B. TBK 158 Hükmünün Tahkim Yargılamasıyla İlgili Olarak
Uygulanması 204
C. TBK 158 Hükmünün İdari Yargıyla İlgili Olarak Uygulanması 205
II. VAKTİNDEN ÖNCE AÇILMASI NEDENİYLE DAVANIN
REDDEDİLMESİ HALİNDE 207
III. DAVANIN AÇILMAMIŞ SAYILMASI VEYA RET KARARININ,
DAVACININ DÜZELTİLEBİLECEK BİR YANLIŞLIĞINA DAYANMASI 209
A. Genel Olarak 209
B. Davanın Açılmamış Sayılmasına Karar Verilmesinde 213
1. Görevsizlik, Yetkisizlik Nedeniyle (HMK 20/I) 214
2. Temsil ve İzin Belgelerinin Sunulmaması Nedeniyle (HMK 54) 214
3. Vekâletnamenin Mahkemeye Sunulmaması Nedeniyle
(HMK 77 / I) 216
4. Dava Dilekçesindeki Eksikliğin Tamamlanmaması
Nedeniyle (HMK 119 / II) 216
5. Davanın Geri Alınması Nedeniyle (HMK 123) 217
6. Davacının HMK 125 Gereğince Kararını Verilen Süre
İçinde Açıklamaması Nedeniyle 218
7. Davanın İşlemden Kaldırılması ve Süresi İçinde
Yenilenmemesi (HMK 150 / V) 218
C. Davanın Usulden Reddine Karar Verilmesinde 222
1. Genel olarak 222
2. Genel dava şartlarına aykırılık nedeniyle davanın usulden
reddi halinde 225
a. Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunmaması
nedeniyle 226
b. Yargı yolunun caiz olmaması, mahkemenin görevli olmaması ve yetkinin kesin olduğu hâllerde,
mahkemenin yetkili bulunmaması nedeniyle 227
c. Taraf ehliyetinin bulunmaması nedeniyle 227
aa. Genel olarak 227
bb. Gerçek kişiler yönünden 228
aaa. Ölü adına dava açılması 228
bbb. Ölü aleyhine dava açılması 229
ccc. Dava açıldıktan sonra taraflardan birinin
ölmesi 231
cc. Tüzel kişiler yönünden 231
çç. Tüzel kişiliği bulunmayan topluluklar yönünden 232
ç. Dava ehliyetinin bulunmaması nedeniyle 233
d. Kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunmaması
nedeniyle 235
e. Dava takip yetkisinin bulunmaması nedeniyle 236
f. Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olmaması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin
bulunmaması nedeniyle 238
g. Davacının yatırması gereken gider avansını
yatırmamış olması nedeniyle 239
h. Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin
yerine getirilmemesi nedeniyle 240
ı. Davacının, dava açmakta hukuki yararının
bulunmaması nedeniyle 241
i. Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen
görülmekte olması nedeniyle 243
j. Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmış
olması nedeniyle 244
3. Özel dava şartlarına aykırılık nedeniyle davanın usulden
reddi halinde 244
a. İİK 277 vd. hükümleri gereğince tasarrufun iptali
davasında aciz belgesinin alınmamış olması 245
b. Bazı davalar yönünden arabuluculuğun dava şartı sayılması 245
c. Anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu davasında genel kurul kararının
aranması 246
ç. TKHK hükümleri gereğince hakem heyetine başvuru zorunluluğu olan hallerde, doğrudan dava
açılmasında 248
d. İtirazın iptali davasının, takip talebinin iptali
nedeniyle reddi halinde 248
e. Belirsiz alacak davası açma imkanının
bulunmamasına rağmen bu davanın açılması 249
Ç. Davanın Taraf Sıfatı (Husumet) Eksikliği Nedeniyle (Esastan)
Reddi Halinde 251
§ 11. TBK 158 HÜKMÜNÜN UYGULANMASININ SONUÇLARI 255
SONUÇ. 259
KAYNAKLAR 263
