Mülteci Hukuku_{Ders Kitabı}

Doç. Dr. Sibel SAFİ

“Mülteci Hukuku Ders Kitabı” adlı bu eser ile öğrencilere daha anlaşılabilir, doktrin tartışmalarından uzak ve sistematik bir kategorilendirme ile daha kolay öğrenilebilir bir kaynak sunulması amaçlanmıştır. Çalışmada, mülteci davalarında uluslararası içtihat ve aynı zamanda içtihadın bozuk olduğu konularda Yeni Zelanda, ABD, İngiltere, Fransa, Avustralya'da görülmüş davalar incelenmiş ve aynı zamanda Türkiye'de mevcut yargı kararlarının özetleri uluslararası mülteci hukuku sistemi üzerinden değerlendirilmiştir. Mülteci Hukukunun Uluslararası temel prensipleri ve yaklaşımının Türk Hukukuna kazandırılması hedeflenmiştir.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V
1.BÖLÜM
VATANDAŞLIK

1.1. Vatandaşlık 1
1.2. Vatandaşlığın Gerçekliği İlkesi ve Nottebohm Kararı 6
1.2.1. Vatandaşlığın gerçekliği ilkesi ve Nottebohm Kararı 6
1.2.2. Nottebohm kararına göre 'gerçek tabiiyetin' unsurları 10
1.2.3. Nottebohm kararı ve Kanuna karşı Hile 10
1.2.4. Telsik yoluyla kazanılan tabiiyette 'nisbi' ve 'mutlak' ölçüler 11

2.BÖLÜM
DEVLETİN VATANDAŞINI KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ve
ULUSLARARASI MÜLTECİ KORUMA SİSTEMİ
2.1.Devletin Negatif ve Pozitif Koruma Yükümlülüğü 16

3.BÖLÜM
MÜLTECİ KORUMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ
3.1. Değişen Koşulların Değerlendirilmesi 31
3.2. Koruma hakkından yararlanamayanların durumu 32
3.3. Kitlesel sığınma ve sığınma arasındaki ilişki: 33
3.4. 1951 Cenevre Sözleşmesi ve Uluslararası Koruma Sistemi 34
3.5. Filistinliler’in Özel Durumu 37
3.6. Vatansız kişiler 38
3.7. Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler (Internally displaced persons-IDP) 39
3.8. İklim Mültecileri 40
3.9. Ekonomik nedenlerle göç edenlerle mültecilerin ayrımı 42

4. BÖLÜM
YABANCILIK UNSURU
4.1. Vatandaşlığını/Tabiiyetini taşıdığı ülkenin dışında bulunma 45
4.2. Birden fazla vatandaşlığa sahip olan kişilerin durumu 46
4.3. Yerinde mülteciler (Refugees sur place) 49
4.4. Yabancılık Unsuru 50
4.5. Korumaya ulaşım 54
4.5.a. Büyükelçilik binalarında iltica başvurusu 54
4.5.b.Gemi ve uçakta iltica başvurusu 55
4.6. Bir taraf ülkenin yetki sınırlarına ulaşma 57
4.7. Başka bir ülkeye Yasadışı Erişim 59
4.8. İltica başvurusu yapılacak ülkenin seçilmesi 60
4.9. Koruma sorumluluğunu bölüştüren hukuki temel 62
4.10. Geri göndermeden (non-refoulement) kaçınma ödevi 65
4.11. Elde Edilmiş hakların mevcudiyetini koruma ve bunu garanti altına alma 67
4.12.Referans alınacak aidiyet durumuna karar verme 74

5. BÖLÜM
DEVLETİN VATANDAŞINI KORUMADA BAŞARISIZ OLMASI
5.1.Devlet Korumasının Başarısızlığı 77
5.1.1.Korunma, Devlet Kaynaklı Korunmadır 78
5.1.2. “Zulüm Görmenin” Bir Parçası Olarak Devlet Korumasının
Başarısızlığı 81
5.2. Devletin vatandaşını Korumayı İstememesi 83
5.3. Koruma Gücüne Sahip Olmamak 90

6. BÖLÜM
ZULMÜN SEBEPLERİ
6.1. Zulme uğramaktan haklı nedenlerle korku 103
6.2. Zulüm 106
6.2.a. Adi suçların cezalandırılması-zulüm ayırımı 107
6.2.b. Zulmün sebepleri 108
6.3. Irk sebebiyle zulüm 111
6.4. Din 113
6.5. Milliyet 115
6.6. Politik görüş 117
6.7. Belirli bir sosyal gruba aidiyet 121
6.7.a. Belli bir sosyal gruba aidiyet kavramının genişletilmesi 123
6.7.b. Kurumsal kategorizasyon 125
6.7.c. Ortak mağduriyet 126
6.7.d. Kadınlar, toplumsal cinsiyet temelli ayrımcılık 128
6.7.e. ‘Sosyal gruba’ sosyal bir bakış 131
6.7.f. Töre cinayetleri sebebiyle potansiyel Türk Mağdurların İltica başvuruları ve belli bir sosyal gruba aidiyet kriterinin kullanılmasında içtihat bozukluğu 133

7. BÖLÜM
HAKLI NEDENLERE DAYANAN KORKU
7.1. Geleneksel Çift Taraflılık Standardının Sonuçları 151
7.2. Çift Taraflılık Standardını Uygulamanın Sonuçları 154
7.3. Sübjektif Korkunun Riskli Nesnelleştirilmesi 155
7.4. Güvenilirliğin 'sübjektif korku' kriteri ile dengelenmesi 159
7.5.Sorunlu istisnaların ortaya çıkışı 161
7.6. Sübjektif korkuyu iltizam etmek 162
7.7. Riskin objektif idrakı olarak algılanan korku 163
7.8. ‘’haklı sebeplere dayanan korku’’nun gerçek anlamı 163
7.9. ‘’Haklı sebeplere dayanan korku’’nun talebi ve amacı 165
7.10. Gerçeği bulmak 168
7.11. İlgili Kanıtın değerlendirilmesi 171
7.12. Kişinin ülkesine dair bilgiler 172
7.13. Uluslararası Hukuk alanında kabul edilmeyen ulusal ceza kanunları 177
7.14. İnsan hakları değerlerinin evrenselleştirilmesi çabası 180
7.15. Davacının kanıtı 183
7.16. Güvenilirlik değerlendirmesi 185
7.17. Ayrılma, seyahat veya varma şekillerinden güvenilirlik çıkarımları 190
7.18. Bireyselleştirilmiş eski ceza kanıtı 193
7.19. Aynı statüdeki kişilerle birlikte olma durumunda risk kanıtı 197
7.20. Genellenmiş risk bağlamında haklı sebeplere dayanan korkuyu
değerlendirmek 200
7.21. Genelleştirilmiş risk kavramı içerisinde haklı sebeplere dayalı korkunun
değerlendirilmesi 201

8. BÖLÜM
CİDDİ ZARAR
8.1 Cezalandırılma anlayışı 206
8.2 Ciddi zararı tanımlamak 207
8.2.1 Sübjektif yaklaşım ölçütü 208
8.2.2 Uluslararası Ceza Hukuku Ölçütü 209
8.2.3 İnsan Hakları Ölçütü 212
8.3 Fiziksel güvenlik 222
8.3.1 Hayat 222
8.3.2 İşkence veya zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı davranış ve ceza 224
8.3.3 Kölelik ve zorla evlendirmeden kaynaklanan kölelik 232
8.3.4 Fiziksel şiddet 236
8.3.5.İşkence ve zalimane, insanlık dışı veya küçültücü davranış veya
ceza yasağı 237
8.3.6. Yeterli yaşam standardı 239
8.3.7 Sağlık 246
8.4 Hürriyet ve özgürlük 248
8.4.1 Tutuklama ve alıkoyma 249
8.4.2 Kovuşturma 254
8.4.3. Hareket Özgürlüğü 257
8.4.4 Çalışma hakkı 262
8.5 Otonomi (öz aidiyetini çekinmeden gerçekleştirebilme) 268
8.5.1. Din 269
8.5.2 Askeri hizmete karşı direniş (vicdani red) dahil, vicdan ve inanç
özgürlüğü 273
8.5.3 Eğitim 277
8.5.4 İfade özgürlüğü 281
8.5.5 Aile ve evlilik 283
8.5.6 Mahremiyet 286
8.5.7 Aile Birliği İlkesi 288

9. BÖLÜM
MÜLTECİ DURUMUNDA OLANLARI MÜLTECİ STATÜSÜ DIŞINDA BIRAKAN HÜKÜMLER

1-Birinci Grup (1(D).Madde) Zaten Birleşmiş Milletlerin Himaye ve Yardımından Yararlanmakta Olan Kişilerdir; 291
2- Uluslararası himayeye ihtiyacı olmadığı düşünülen kişiler; 292
3- Uluslararası himayeye layık olmadığı düşünülen kimseler ; 292
9.1 Özel olaylar 296
9.1.1 Savaş Mültecileri 296
9.1.2 Asker kaçakları 297
9.1.3 Zora başvurmuş ya da şiddet eylemlerinde bulunmuş kimseler 298
9.2. Korumayı Haketmeyen Kişiler 299
9.2.1 “Dikkate Alınması İçin Ciddi Sebepler” 306
9.2.2 Ciddi Normal Suçlar 310
9.2.3. Yargılanabilir, Sorguya Çekilebilir Suçlar 313
9.2.4.Yurtdışında İşlenmiş Olan Suçlar 314
9.2.5. Ciddi Suçlar 315
9.2.6. Siyasi Olmayan Suçlar (Adi suçlar) 321
9.2.7. Suçluluk ve Risk Arasında Denge Sağlamak 325
9.3. Uluslararası Korumaya Layık görülmeyen kişiler 327

10. BÖLÜM
MÜLTECİ STATÜSÜNÜN SONA ERMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
10.1.Vatandaşı olduğu ülkenin himayesinden kendi isteğiyle yeniden
yararlanma 332
10.2. Vatandaşlığı kendi isteğiyle yeniden kazanma 334
10.3.Yeni bir tabiiyetin ve himayenin kazanılması 335
10.4. Mültecinin zulme uğramaktan korktuğu ülkede kendi isteğiyle yeniden
iskanı 335
10.5.Mülteci statüsünün kazanılmasını gerektiren koşulların ortadan kalkması 335
10.6. Mülteci olmalarını gerektiren nedenlerin ortadan kalkması
(vatansız kişiler) 336

11. BÖLÜM
GEÇİCİ SIĞINMA VE ENTEGRASYON
11.1.Koruma 337
11.2. Kitlesel sığınma 338
11.3. Entegrasyon ve yasal göstergeleri 340
11.3.a-Entegrasyon çabalarının gerekliliği üzerine 342
11.4. Politika Üretilmesi gereken alanlar 345
11.5. Hukuki Göstergeler 346
11.6-Kültürel entegrasyon 349
11.6.1-Toplumsal kabul 350

12. BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA İLTİCA/SIĞINMA POLİTİKASI
12.1. Türk Hukukunda iltica/sığınma usulü 353
12.2. Uyum ve entegrasyon 363
12.3. Türk Hukukunda Uluslararası korumanın haricinde tutulma ve koruma
statüsünün sona ermesi 363
12.3.a.Uluslararası koruma statüsünün iptali 365
12.3.b.Gönüllü geri dönüş desteği 365
13.3.c. İdari gözetim kararı 366
12.3.d. İdari İtiraz ve Yargı Yolu 367
12.3.e. İstinaf Kanun yolu ve YUKK kapsamındaki idare mahkemesi
kararları üzerinde etkisi 368
12.4. Türk hukukunda geri gönderme yasağı 373
12.5. İkamet izni 374
12.6. Geri gönderme merkezleri 380
12.7. Uluslararası korumanın haricinde tutulma 381
12.8. Türkiye'de Uluslararası Koruma Usulü 382

13. BÖLÜM
TÜRKİYE YARGI KARARLARI 397
KAYNAKÇA 421
KANUNLAR 438
DAVALAR 454
WEB SİTELERİ 505