Adli Para Cezası

Suç karşılığı uygulanacak yaptırım olarak para cezası, hürriyeti bağlayıcı cezadan sonra kendisine en çok başvurulan bir cezalandırma yöntemidir. Kapitalizmin etkisinin artması ile birlikte para cezalarının daha büyük bir öneme sahip olduğunu söylemek gerekir. Çünkü eski söylem ile hırs ve tama, günümüz söylemi ile çıkar amaçlı işlenen suçların sayısı her geçen gün daha da artmaktadır. Çıkar amaçlı veya ekonomik kazanç elde etme amacının güdüldüğü suç olarak isimlendirilecek bir kısım suçlara karşı para cezası yaptırımına başvurulması kaçınılmaz bir gereklilik gibi görünmektedir.



5237 sayılı TCK bu nedenle, hapis cezasının yanı sıra para cezasını da bir yaptırım olarak düzenlemekte ve gün para cezası olarak isimlendirilen sistemi, adlî para cezası olarak Türk Ceza Hukukuna yerleştirmiş bulunmaktadır.



Adli para cezası, bir cezalandırma biçimi olmasının yanı sıra, birçok ülke hukukunda olduğu gibi, Türk Ceza Hukukunda da, hapis cezasının çevrildiği bir seçenek yaptırım olarak kendisini göstermektedir. Bu nedenle, bu çalışmada adli para cezası her iki boyutu ile yani hem doğrudan doğruya hükmolunan bir ceza (TCK m. 52) ve hem de bir seçenek yaptırım olarak (TCK m. 50/1a) ele alınmaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Soner Hamza ÇETİN



BİRİNCİ BÖLÜM

YAPTIRIM, CEZA VE PARA CEZASI KAVRAMI, PARA CEZASININ TARİHİ, PARA CEZASI LEYHİNDE VEALEYHİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER İLE PARACEZASININ HESAPLANMASI SİSTEMLERİ VE TÜRLERİ

1. -YAPTIRIM, CEZA VE PARA CEZASI KAVRAMI-7

I. -YAPTIRIM KAVRAMI-7

II. -CEZA KAVRAMI-11

III. -PARA CEZASI KAVRAMI-16

2. -PARA CEZASININ TARİHİ-19

I. -GENEL OLARAK-19

II. -HAMURABİ KANUNLARINDA-22

III. -SÜMER KANUNLARINDA-23

IV. -ASURLU KANUNLARINDA-23

V. -HİND-MANU KANUNLARINDA-23

VI. -ESKİ YUNAN HUKUKUNDA-24

VII. -HİTİT KANUNLARINDA-24

VIII. -ETİ KANUNLARINDA-25

IX. -ROMA HUKUKUNDA-25

X. -GERMEN HUKUKUNDA-28

XI. -KANONİK HUKUKTA-29

XII. -TÜRK HUKUKUNDA-29

A. -İslamiyet'in Kabulünden Önceki Dönemde-29

B. -İslam Hukukunda-31

C. -İslamiyet'in Kabulünden Sonraki Dönemde-34

1. -Osmanlı Devleti Dönemi-34

a. -Tanzimat Öncesi Dönem-34

b. -Tanzimat Sonrası Dönem-37

aa. -1840 (1256) Tarihli Ceza Kanunu-38

bb. -1851 (1267) Tarihli Ceza Kanunu-39

cc. -1858 (1274) Tarihli Ceza Kanunu-40

2. -Türkiye Cumhuriyeti Döneminde-43

a. -765 sayılı TCK-43

b. -5237 sayılı TCK-45

3. -PARA CEZASI LEYHİNDE ve ALEYHİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER-47

I. -LEYHİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER-47

A. -Hapis Cezasına İyi Bir Alternatif Olması-47

B. -Bölünebilir Olması-47

C. -Etkili Olması-48

D. -Devlet İçin Ekonomik Öneminin Bulunması-48

E. -Adlî Hatanın Düzeltilmesine İmkân Tanıması-48

F. -Ferdin Sosyal Durumunu ve Ekonomik Faaliyetlerini Sarsmaması-49

II. -ALEYHİNDE İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLER-49

A. -Eşitlik İlkesine Aykırı Olması-49

B. -Cezaların Kişiselliği İlkesine Aykırı Olması-50

C. -Cezanın Etkisinin Daha Az Olması-51

D. -İnfazının Güç Olması-51

4. -PARA CEZASININ HESAPLANMASI SİSTEMLERİ VE TÜRLERİ-53

I. -PARA CEZASININ HESAPLANMASI SİSTEMLERİ-53

A. -Klasik Para Cezası Sistemleri-53

1. -Para Cezasının Sabit Olarak Belirlenmesi (Maktu Para Cezası)-53

2. -Para Cezasının Alt ve Üst Sınırının Kanunla Belirlenmesi-53

3. -Para Cezasının Bir Orana Göre Belirlenmesi (Nispî Para Cezası)-54

B. -Gün Para Cezası Sistemi-55

II. -PARA CEZASI TÜRLERİ-56

A. -Adlî Para Cezası-57

B. -İdarî Para Cezası-58

C. -Tazminat Türü Para Cezası-60

D. -Disiplin Para Cezaları-61

1. -Yargılama Usulüne İlişkin Olarak Verilen Disiplin Para Cezası-61

2. -Kurum Düzenine Aykırı Davranışlar Nedeniyle Verilen Disiplin Para Cezası-62

İKİNCİ BÖLÜM

ADLÎ PARA CEZASININ DÜZENLENMESİ, HESAPLANMASI VE TÜRLERİ

1. -ADLÎ PARA CEZASININ DÜZENLENMESİ-65

I. -TÜRK CEZA HUKUKUNDA-65

A. -765 sayılı TCK Döneminde Para Cezalarının Düzenlenmesi-65

1. -Genel Olarak-65

2. -Para Cezalarının Artırılması-67

3. -Para Cezalarının Dönüştürülmesi-70

a. -Ağır Para Cezalarının Adlî Para Cezasına Dönüştürülmesi-70

b. -Hafif Para Cezalarının İdarî Para Cezasına Dönüştürülmesi-70

B. -5237 sayılı TCK'da Para Cezalarının Düzenlenmesi-71

1. -Doğrudan Hükmolunacak Adlî Para Cezası-71

2. -Seçenek Yaptırım Niteliğindeki Adlî Para Cezası-72

II. -YABANCI HUKUKLARDA-72

A. -Finlandiya-73

B. -İsveç-74

C. -Almanya-74

D. -İspanya-76

E. -Avusturya-76

F. -Polonya-76

G. -Fransa-77

H. -İngiltere-77

2. -ADLÎ PARA CEZASININ HESAPLANMASI-83

I. -KLASİK SİSTEM-83

II. -GÜN PARA CEZASI SİSTEMİ-84

A. -Tam Gün Sayısının Saptanması-84

1. -Doğrudan Hükmolunan Adlî Para Cezası Bakımından-84

2. -Seçenek Yaptırım Niteliğindeki Adlî Para Cezası Bakımından-88

B. -Gün Karşılığı Takdir Edilen Miktar-89

1. -Gün Karşılığı Takdir Edilen Miktarın Sınırları-89

2. -Gün Karşılığı Takdir Edilen Miktarın Belirlenmesinde Esas Alınacak Ölçütler-91

a. -Doğrudan Hükmolunan Adlî Para Cezası Bakımından-91

aa. -Kişinin Ekonomik Durumu-92

bb. -Diğer Şahsi Halleri-93

b. -Seçenek Yaptırım Niteliğindeki Adlî Para Cezası Bakımından-93

aa. -Suçlunun Kişiliği-98

bb. -Suçlunun Sosyal ve Ekonomik Durumu-101

cc. -Suçlunun Yargılama Sürecinde Duyduğu Pişmanlık-103

dd. -Suçun İşlenilmesindeki Özellikler-104

C. -Belirlenen Gün Sayısı ile Bir Gün İçin Takdir Edilen Miktarın Çarpılması-108

3. -ADLÎ PARA CEZASININ TÜRLERİ-111

I. -DOĞRUDAN HÜKMOLUNAN ADLÎ PARA CEZASI-111

II. -SEÇENEK YAPTIRIM NİTELİĞİNDEKİ ADLÎ PARA CEZASI-112

A. -Yabancı Hukuklarda ve TCK'da Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımının Düzenlenmesi-112

1. -Yabancı Hukuklarda Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımı-112

2. -TCK'da Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımının Düzenlenmesi-115

a. -Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımına Başvurulamayacak Hâller-116

aa. -Hapis Cezasına Alternatif Olarak Adlî Para Cezası Öngörülmüş Olması-117

bb. -Bazı Özel Kanunlar Gereğince Hükmolunan Hapis Cezalarının Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımına Çevrilememesi-122

aaa. -Askeri Mahkemelerce Verilen Hapis Cezaları-125

bbb. -İcra ve İflas Kanunu Gereğince Hükmolunan Disiplin Hapis Cezaları ve Tazyik Hapsi-125

ccc. -Terörle Mücadele Kanunu-126

ddd. -Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu-127

eee. -Kooperatifler Kanunu Gereğince Yönetim Kurulu Üyeleri ile Memurları Hakkında Verilen Hapis Cezaları-128

b. -Seçenek Yaptırım Olarak Adlî Para Cezasının Hesaplanması-129

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ADLÎ PARA CEZASINA HÜKMETMENİNSONUÇLARI

1. -ADLÎ PARA CEZASINA HÜKMETMENİN UYGULAMADA DOĞURDUĞU SONUÇLAR-133

I. -HAK YOKSUNLUĞU BAKIMINDAN-133

II. -TÜZEL KİŞİ HAKKINDA UYGULANACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ BAKIMINDAN-138

2. -ADLÎ PARA CEZASINA KARŞI KANUN YOLU-145

I. -GENEL OLARAK-145

II. -ADLÎ PARA CEZASI VE ADLÎ PARA CEZASI SEÇENEK YAPTIRIMI BAKIMINDAN KANUN YOLU-146

3. -ÖDEME İÇİN MEHİL VERİLMESİ, ADLÎ PARA CEZASININ TAKSİTLENDİRİLMESİ İLE CEZANIN ERTELENEMEZLİĞİVE İNFAZI-155

I. -ÖDEME İÇİN MEHİL VERİLMESİ VEYA ADLÎ PARA CEZASININ TAKSİTLENDİRİLMESİ-155

A. -Ödeme İçin Mehil Verilmesi veya Cezanın Mahkemece Taksitlendirilmesi-155

B. -Adlî Para Cezasının Cumhuriyet Başsavcılığı Tarafından Taksitlendirilmesi-159

1. -Adlî Para Cezasının Cumhuriyet Başsavcılığınca Takside Bağlanmasının Şartları-159

2. -Adlî Para Cezasının Cumhuriyet Başsavcılığınca Takside Bağlanmasının Sonuçları-159

II. -ADLÎ PARA CEZASININ ERTELENEMEZLİĞİ-159

III. -ADLÎ PARA CEZASININ İNFAZI-161

4. -ADLÎ PARA CEZALARININ TOPLANMASI SORUNU-167

I. -GENEL OLARAK-167

II. -ADLÎ PARA CEZASI SEÇENEK YAPTIRIMI İLE ADLÎ PARA CEZASININ TOPLANMASI SORUNU-169

A. -01. 03. 2008 tarihinden Önce İşlenen Suçlar Bakımından-169

B. -01. 03. 2008 tarihinden Sonra İşlenen Suçlar Bakımından-170

5. -ADLÎ PARA CEZASI BAKIMINDAN TEKERRÜR-173

I. -GENEL OLARAK TEKERRÜR-173

II. -ADLÎ PARA CEZASI ve ADLÎ PARA CEZASI SEÇENEK YAPTIRIMI BAKIMINDAN TEKERRÜR-176

III. -TEKERRÜR HALİNDE SONRAKİ SUÇ İÇİN HAPİS CEZASI SEÇME ZORUNLULUĞU-180

A. -Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımı Dışındaki Seçenek Yaptırımlar Bakımından-181

B. -Adlî Para Cezası Seçenek Yaptırımı Bakımından-182

6. -ADLÎ PARA CEZASINA KONU DAVA İLE ADLÎ PARA CEZASININ DÜŞMESİ-185

I. -GENEL OLARAK DAVA ve CEZANIN DÜŞMESİ-185

II. -SANIK VEYA HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ NEDENİYLE DAVANIN DÜŞÜRÜLMESİ VE CEZANIN ORTADAN KALDIRILMASI-185

A. -Sanığın Ölümü Nedeniyle Davanın Düşürülmesi-185

B. -Hükümlünün Ölümü Nedeniyle Adlî Para Cezasının Ortadan Kaldırılması-186

III. -ADLÎ PARA CEZASINDA DAVA VE CEZA ZAMANAŞIMI-187

A. -Ceza Hukukunda Zamanaşımı-187

B. -Adlî Para Cezası ve Dava Zamanaşımı-191

1. -Genel Olarak Dava Zamanaşımı-191

2. -Adlî Para Cezasına Konu Davanın Zamanaşımına Uğraması-192

C. -Adlî Para Cezası ve Ceza Zamanaşımı-193

1. -Genel Olarak Ceza Zamanaşımı-193

2. -Adlî Para Cezasının Zamanaşımına Uğraması-194

IV. -ADLÎ PARA CEZASI BAKIMINDAN AF-196

A. -Ceza Hukuku Bakımından Af-196

B. -TCK'da Af Kurumu-198

C. -Adlî Para Cezası Bakımından Genel Af-198

1. -Genel Affın Kamu Davasına Etkisi-199

2. -Genel Affın Adlî Para Cezasına Etkisi-199

D. -Adlî Para Cezası Bakımından Özel Af-200

1. -Özel Affın Kamu Davasına Etkisi-201

2. -Özel Affın Adlî Para Cezasına Etkisi-202

3. -Özel Af Bakımından Hapis Cezasının Adlî Para Cezasına Çevrilmesi-203

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ADLÎ PARA CEZASININ HAPSE TAHVİL EDİLMESİ VESEÇENEK YAPTIRIMLARA ÇEVRİLMESİ SORUNU

1. -ADLÎ PARA CEZASININ HAPSE TAHVİL EDİLMESİ-207

I. -GENEL OLARAK-207

II. -HAPSE TAHVİLİN ŞARTLARI-209

A. -Kararın Kesinleşmesi-210

B. -Ödeme İçin Hükümlüye Tebligat Yapılması-211

C. -Ödemenin Otuz gün İçinde Yerine Getirilmemesi-211

III. -HAPSE TAHVİL KARARI-213

IV. -HAPSE TAHVİL YASAĞI-216

A. -Çocuk Hükümlüler Bakımından-216

B. -Basın Kanunu'ndaki Bazı Suçlar Bakımından-220

V. -HAPSE TAHVİLİN SONUÇLARI-220

A. -5739 sayılı Kanun ile CGTİHK m. 106/9'de Değişiklik Yapılmadan Önceki Durum-221

B. -5739 sayılı Kanun ile CGTİHK m. 106/9'de Değişiklik Yapılmasından Sonraki Durum-223

2. -ADLÎ PARA CEZASININ SEÇENEK YAPTIRIMLARAÇEVRİLMESİ SORUNU-225

I. -DOĞRUDAN HÜKMOLANAN ADLÎ PARA CEZASININ SEÇENEK YAPTIRIMA ÇEVRİLMESİ-225

II. -SEÇENEK YAPTIRIM NİTELİĞİNDEKİ ADLÎ PARA CEZASININ BİR BAŞKA SEÇENEK YAPTIRIMA ÇEVRİLMESİ-227

SONUÇ-233

KAYNAKÇA-253

KAVRAM DİZİNİ-273