Dr. Ömer Faruk SAÇAR
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ..........................................................................................................5
İÇİNDEKİLER .............................................................................................7
KISALTMALAR ........................................................................................13
GİRİŞ ...........................................................................................................17
I. Konunun Takdimi ve Önemi ...................................................17
II. Konunun Sınırlandırılması ve Çalışma Planı...........................20
BİRİNCİ BÖLÜM
İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞINA İLİŞKİN
GENEL BİLGİLER
§ 1. (İHTİYARİ) DAVA ARKADAŞLIĞI VE AMAÇLARI..................23
I. Genel Olarak Dava Arkadaşlığı...............................................23
A. Taraf Çokluğu Olarak Dava Arkadaşlığı ...........................23
B. Terim Sorunu .....................................................................30
II. İhtiyari Dava Arkadaşlığı Kavramı..........................................34
III. İhtiyari Dava Arkadaşlığının Amaçları ...................................38
A. Usul Ekonomisini Sağlama ................................................38
B. Çelişkili Kararları Önleme .................................................40
C. Gerçeğe Ulaşma .................................................................41
§ 2. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ DÜZENLENME VE
GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ....................................................................45
I. İhtiyari Dava Arkadaşlığının Düzenlenme Şekli.....................45
II. İhtiyari Dava Arkadaşlığının Görünüm Şekilleri.....................49
A. Aktif ve Pasif İhtiyari Dava Arkadaşlığı............................49
B. Gerçek (Maddi) ve Gerçek Olmayan (Şekli) İhtiyari Dava
Arkadaşlığı .........................................................................49
C. Terditli İhtiyari Dava Arkadaşlığı......................................50
D. Alternatif İhtiyari Dava Arkadaşlığı ..................................55
§ 3. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ BENZER USUL
HUKUKU KURUMLARIYLA İLİŞKİSİ..........................................57
I. Mecburi Dava Arkadaşlığı.......................................................57
A. Maddi Mecburi Dava Arkadaşlığı......................................57
B. Şekli Mecburi Dava Arkadaşlığı........................................59
8
II. Fer’i Müdahale.........................................................................62
A. İhtiyari Dava Arkadaşlığı ve Fer’i Müdahale ....................62
B. Dava Arkadaşlarından Birinin Fer’i Müdahalesi ...............63
C. Dava Arkadaşlığı Şeklinde Fer’i Müdahale.......................66
III. Asli Müdahale .........................................................................68
IV.Davaların Birleştirilmesi..........................................................70
V. Davaların Yığılması.................................................................73
İKİNCİ BÖLÜM
İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ MEYDANA
GELMESİ VE USULİ ŞARTLARI
§ 4. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ MEYDANA GELMESİ..77
I. Davanın Açılması Sırasında.....................................................77
II. Davanın Görülmesi Sırasında ..................................................79
A. Davaların Birleştirilmesi ....................................................79
B. Taraf Değişikliği ................................................................81
1. Kanuni Taraf Değişikliği.............................................81
a. Mirasçıların Davaya Devam Etmesi......................82
b. Şirketlerin Bölünmesi ............................................84
c. Dava Konusunun Devri ve İlgililerin Davaya
Devam Etmesi........................................................87
2. Taraf Değişikliği Olarak İradi Taraf Katılımı ...............87
a. Genel Olarak ..........................................................87
b. İradi Taraf Katılımı ile İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Gelmesi ..................................................88
aa. Davacı Tarafta İradi Taraf Katılımı .................93
bb. Davalı Tarafta İradi Taraf Katılımı..................95
C. Karşı Dava..........................................................................96
§ 5. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ USULÎ ŞARTLARI ........99
I. Görevli Mahkemenin Aynı Olması..........................................99
II. Diğer Dava Şartlarının Sağlanmış Olması.............................106
III. Yetkinin ve Yargılama Usulünün Aynı Olmasının Bir Şart
Olup Olmadığının Değerlendirilmesi ....................................107
A. Yetkinin Bir Şart Olup Olmadığının Değerlendirilmesi ..107
1. Genel Olarak..............................................................107
2. Davalının Birden Fazla Olması Halinde Yetki (HMK
m.7/1/c.1) ve Buna Karşı İtiraz İmkânı
(HMK m.7/2).............................................................107
9
3. Ortak Yetkili Mahkemenin Yetkisinin Bir Şart Olup
Olmadığı (HMK m.7/1/c.2).......................................109
a. Ortak Yetkili Mahkemenin Yetkisine İlişkin
Tartışmalar...........................................................109
b. Kesin Yetkinin Meydana Getirdiği Sorunlar.......110
c. Değerlendirme .....................................................113
B. Yargılama Usulünün Aynı Olmasının Bir Şart Olup
Olmadığının Değerlendirilmesi........................................115
IV. Şartların Eksik Olmasının Hüküm ve Sonuçları ...................119
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞI HALLERİ
§ 6. DAVA KONUSU OLAN HAK VEYA BORCUN, ELBİRLİĞİ
MÜLKİYET DIŞINDAKİ BİR SEBEPLE ORTAK OLUNMASI
(HMK m.57/1/a) VE ORTAK İŞLEM İLE TARAFLARIN
YARARINA HAK DOĞMUŞ OLMASI VEYA KENDİLERİNİN
BU ŞEKİLDE YÜKÜMLÜLÜK ALTINA GİRMİŞ OLMALARI
(HMK m.57/1/b)..................................................................................122
I. Hak veya Borcun Ortak Olması.............................................125
II. Maddi Hukuk Hükümlerinde Hak veya Borcun Ortak Olduğu
Haller ve İhtiyari Dava Arkadaşlığının Meydana Gelmesi ...131
A. Mülkiyet Hakkı Bakımından............................................131
1. Paylı Mülkiyet Halinde İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Geldiği Haller ............................................134
a. Genel Olarak ........................................................134
b. Pay Üzerinde Tasarruf ve Yönetim .....................136
c. Ortak Menfaatlerin Korunması............................141
d. Paydaşlıktan Çıkarma ..........................................143
e. Ortaklığın Giderilmesi .........................................144
2. Elbirliği Mülkiyetinde İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Geldiği Haller ............................................148
3. Kat Mülkiyetinde İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Geldiği Haller ............................................154
B. Alacak Hakkı Bakımından ........................................... 162
1. Bölünemeyen Alacaklılıkta İhtiyari Dava
Arkadaşlığının Meydana Geldiği Haller ...................163
2. Kısmi Alacaklılıkta İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Gelmesi......................................................165
10
3. Müteselsil Alacaklılıkta İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Gelmesi......................................................166
4. Elbirliği Halinde Alacaklılıkta Mecburi Dava
Arkadaşlığının Meydana Gelmesi .............................167
C. Borç Bakımından..........................................................168
1. Bölünemeyen Borçlulukta İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Geldiği Haller ............................................168
2. Kısmi Borçlulukta İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Gelmesi......................................................171
3. Elbirliği Halinde Borçlulukta Mecburi Dava
Arkadaşlığının Meydana Gelmesi .............................172
4. Müteselsil Borçlulukta İhtiyari Dava Arkadaşlığının
Meydana Geldiği Haller ............................................172
a. Genel Olarak ........................................................172
b. Elbirliği Mülkiyetin Öngörüldüğü Ortaklıklarda
İhtiyari Dava Arkadaşlığının Meydana Geldiği
Haller ...................................................................178
D. Fikri Mülkiyet Hakları Bakımından.................................182
1. Birlikte Eser Sahipliğinde İhtiyari Dava Arkadaşlığı..182
2. Sınai Haklarda Birden Fazla Kişinin Hak Sahipliğinde
İhtiyari Dava Arkadaşlığı ..........................................184
§ 7 DAVALARIN TEMELİNİ OLUŞTURAN VAKIALARIN VE
HUKUKİ SEBEPLERİN AYNI VEYA BENZER OLMASI .........191
I. Davaların Temelini Oluşturan Vakıalar ve Hukuki
Sebepler .................................................................................191
II. Vakıaların ve Hukuki Sebeplerin Aynı veya Benzer
Olması....................................................................................193
A. Genel Olarak ....................................................................193
B. Vakıaların ve Hukuki Sebeplerin Aynı Olması ...............196
C. Vakıaların ve Hukuki Sebeplerin Benzer Olması ............200
D. Vakıaların Aynı, Hukuki Sebeplerin Farklı Olması.........211
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ HÜKÜMLERİ
VE SONA ERMESİ
§ 8. BİRLİKTE YARGILAMANIN ETKİLERİ VE SONUÇLARI....217
I. Davaların Bağımsızlığı Prensibi ............................................217
II. Dava Arkadaşlarının Usuli İşlemleri .....................................220
11
A. İhtiyari Dava Arkadaşlığı Kapsamında Birlikte Dava
Açılması ...........................................................................221
B. Davanın Yürütülmesi .......................................................225
1. Duruşmaların Ortak Yapılması ...................................225
2. Dava Arkadaşlarının Temsili.......................................226
C. Davayı Sona Erdiren İşlemler ve Bu İşlemlerin Diğer
Dava Arkadaşlarının Davalarına Etkisi............................227
1. Davadan Feragatin Diğer Davalara Etkisi...................228
2. Davayı Kabulün Diğer Davalara Etkisi.......................233
3. Sulhun Diğer Davalara Etkisi......................................233
D. Dava Arkadaşlarının Ortak Vakıaları İkrarı ve Bu İkrarın
Diğer Dava Arkadaşlarının Davalarına Etkisi..................234
E. Ortak Vakıaların ve Delillerin Yargılamaya Getirilmesi
ve Etkisi............................................................................237
F. Dava Arkadaşlarının İleri Sürdüğü Savunma Sebeplerinin
Diğer Dava Arkadaşlarının Davalarına Etkisi..................243
1. Usul Hukukuna İlişkin Savunma Sebepleri.................243
2. Maddi Hukuka İlişkin Savunma Sebepleri..................245
a. İtiraz.......................................................................245
b. Def’i.......................................................................247
c. Takas......................................................................249
G. Dava Arkadaşlarının Diğer Usuli İşlemleri......................250
III. İhtiyari Dava Arkadaşlığında Deliller ve Değerlendirilmesi 251
§ 9. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞINDA KARAR, YARGILAMA
GİDERLERİ VE KANUN YOLLARINA BAŞVURU....................255
I. Karar ......................................................................................255
A. Kararın İçeriği ..................................................................255
B. Kısmi Karar......................................................................258
1. Genel Olarak................................................................258
2. Kısmi Karar Verilebilmesinin Şartları ........................259
II. Yargılama Giderleri ...............................................................261
A. Harçlar..............................................................................262
B. Masraflar ..........................................................................264
C. Vekalet Ücreti ..................................................................265
1. Genel Olarak..............................................................265
2. Genel Kural: Her Bir Dava Hakkında Ayrı Vekalet
Ücretine Hükmedilmesi.............................................265
12
3. Vekalet Ücretine Müteselsil Olarak
Hükmedilmesi............................................................269
4. Davanın Reddi Sebebinin Vekalet Ücretinin
Hükmedilmesine Etkisi .............................................270
III. Kanun Yollarına Başvuru......................................................274
§ 10. İHTİYARİ DAVA ARKADAŞLIĞININ SONA ERMESİ ..........284
I. Karar ......................................................................................284
II. Davaların Ayrılması...............................................................285
A. Dava Arkadaşlığı Hallerinin Olmaması Sebebiyle ..........285
B. Usuli Sebeplerle ...............................................................287
III. Diğer Sona Erme Sebepleri ...................................................288
A. Davayı Sona Erdiren İşlemler..........................................288
B. Taraf Değişikliği ..............................................................289
C. Davanın Açılmamış Sayılması.........................................289
SONUÇ ......................................................................................................291
KAYNAKÇA.............................................................................................305
