Avrupa Birliği Hukuku Genel Esaslar

Prof. Dr. Hacı CAN

 

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ .5

BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ .7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR .19

BİRİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TARİHSEL GELİŞİMİ

GİRİŞ AÇIKLAMALARI 21

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI .21

Avrupa Bütünleşmesine Giden Yol21

Avrupa Bütünleşmesine İlişkin Yaklaşımlar.22

Schuman Planı.22

Kurucu Antlaşmaların İmzalanması.23

III. AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN DERİNLEŞMESİ.24

Ekonomik Bütünleşme Adımları24

Ortak Pazarın Kurulması24

İç Pazarın Kurulması25

Ekonomik ve Parasal Birliğin Kurulması 33

Siyasal Bütünleşme Adımları.37

Geleceğe İlişkin Öncelikler 44

Avrupa’nın Geleceği Konferansı44

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN GENİŞLEMESİ VE DARALMASI 45

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN TEMEL METİNLERİ .48

Genel Olarak .48

Avrupa Topluluklarını Kuran Antlaşmalar .49

Füzyon Antlaşmaları50

Avrupa Birliği’ni Kuran Antlaşma (Maastricht Antlaşması) .51

Kurucu Antlaşmaları Değiştiren Antlaşmalar 51

Tek Avrupa Senedi 51

Genel Olarak .51

Getirilen Değişiklik ve Yenilikler 51

 

10 İçindekiler

Maastricht Antlaşması 52

Genel Olarak .52

Getirilen Değişiklik ve Yenilikler53

Amsterdam Antlaşması.54

Genel Olarak .54

Getirilen Değişiklik ve Yenilikler55

Nis Antlaşması 56

Genel Olarak .56

Getirilen Değişiklik ve Yenilikler57

Lizbon Antlaşması .58

Genel Olarak .58

Genel İçerik.59

Genel Karakteristik Özellikler60

Getirilen Değişiklik ve Yenilikler62

Avrupa Bütünleşmesine Katkılar.65

 

İKİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GENEL YAPISI

 

ÇOK DÜZEYLİ SİYASAL SİSTEM OLARAK AVRUPA BİRLİĞİ 67

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKÎ MAHİYETİ. 68

Genel Olarak .68

Avrupa Birliği’nin Hukukî Mahiyetine İlişkin Yaklaşımlar68

Devletler Birliği Olarak Avrupa Birliği69

Devletlerüstü Örgütlenme Olarak Avrupa Birliği 73

Sonuç 75

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ANA AKTÖRLERİ 76

III. AVRUPA BİRLİĞİ - ÜYE DEVLETLER İLİŞKİSİ  78

Avrupa Birliği’nin Üyeliğe (Üye Devletlere) Dayalı Yapısı .78

Antlaşmaların Efendileri Olarak Üye Devletler .79

Üye Devletlerin Ulusal Kimliğinin Tanınması 82

Üye Devlet Statüsü .84

Üyeliğe Katılım84

Üyelikten Çıkma85

Üyelikten Çıkarma.86

Üyelik Haklarının Askıya Alınması .86

Güçlendirilmiş İşbirliği 86

Yapısal İşbirliği 89

 

İçindekiler 11

Avrupa Birliği ile Üye Devletler Arasında Karşılıklı Hak ve Yükümlülükler 90

Avrupa Birliği İle Üye Devletler Arasında Yetki Paylaşımı .94

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEĞERLERİ .94

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN TEMEL İLKELERİ95

Birliktelik .95

Eşitlik.96

Barış 96

Serbest Dolaşım 96

Dayanışma 97

Ulusal Kimlik98

Güvenlik 99

Diğer İlkeler.99

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN AMAÇ VE GÖREVLERİ.99

Avrupa Birliği’nin Amaçları99

Avrupa Birliği’nin Görev Alanları.102

İktisadi Alandaki Görevler .102

İç Pazar102

Ekonomik ve Parasal Birlik 102

Ortak Ekonomi Politikası .104

Diğer Ekonomi Alanları104

Sosyal Politika Alanındaki Görevler.104

Siyasi Alandaki Görevler105

VII.AVRUPA BİRLİĞİ’NİN FAALİYET (POLİTİKA) ALANLARI.107

Faaliyet Alanı Türleri .107

Faaliyet Alanlarında Dikkate Alınacak Genel Yükümlülükler.108

VIII. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YETKİLERİ .110

Yetkilerin Niteliği.110

Yetkiye İlişkin İlkeler .111

Adalet Divanının Avrupa Birliği Yetkilerinin Yorumlanmasına İlişkin İçtihatları 112

Yetkilerin Türleri .113

Münhasır Yetki Alanları.113

Paylaşılan Yetki Alanları 114

Destekleyici, Koordine Edici ve Tamamlayıcı Yetki Alanları 114

Paralel Yetki Alanları .115

Ekonomi, İstihdam ve Sosyal Politika Alanlarında Koordinasyon Yetkileri115

Ortak Dış ve Güvenlik Politikası Yetki Alanı.115

 

12 İçindekiler

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DEMOKRATİK TEMELLERİ 117

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE TEMEL HAK KORUMASI 119

Temel Hakların Korunmasının Tarihi Gelişimi.119

Temel Hakların Uygulanma Alanı124

AVRUPA BİRLİĞİ VATANDAŞLIĞI . 124

Tanım124

Avrupa Birliği Vatandaşlarına Tanınan Hak ve Güvenceler.125

Genel Olarak .125

Serbest Dolaşım125

Genel Çerçeve.125

Schengen Sistemi128

Siyasi Faaliyetlere Katılım Hakları .129

Yerel Seçimlere Katılma Hakkı 129

Avrupa Parlamentosu Seçimleri130

Diplomatik Himaye İsteme Hakkı130

Eşit Muamele Hakkı 131

Kişilerin Avrupa Birliği Faaliyetlerine Katılım İmkânları 131

XII.AVRUPA BİRLİĞİ’NİN SEMBOLLERİ 132

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN KURUMSAL YAPISI

 

GENEL ESASLAR 133

Kurumsal Yapının Temelleri133

Avrupa Birliği Kurumları135

Avrupa Birliği’nin Kurumsal Yapısına İlişkin İlkeler .137

Kendine Özgü Güçler Ayrılığı İlkesi: Kurumsal İşlev Paylaşımı 137

Kurumsal Denge İlkesi.139

Kurumsal Özerklik İlkesi141

Dürüst İşbirliği İlkesi141

Diğer Kurumsal İlkeler 143

Avrupa Birliği Kurumlarının Merkezi.144

Avrupa Birliği Dilleri 145

İdari Personel148

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ORGANLARI. 149

Avrupa Parlamentosu .149

Genel Olarak .149

 

İçindekiler 13

Avrupa Parlamentosunun İşlevleri151

Avrupa Parlamentosunun Oluşumu ve İç Örgütlenmesi.152

Avrupa Parlamentosunun Oluşumu152

Avrupa Parlamentosunun İç Örgütlenmesi.158

Avrupa Parlamentosunun Görev ve Yetkileri160

Avrupa Parlamentosunun Çalışma Düzeni164

Avrupa Konseyi .165

Genel Olarak .165

Avrupa Konseyinin İşlevi .166

Avrupa Konseyinin Oluşumu ve İç Örgütlenmesi167

Avrupa Konseyinin Görev ve Yetkileri .168

Avrupa Konseyinin Çalışma Düzeni.169

Konsey.169

Genel Olarak .169

Konseyin İşlevleri 170

Konseyin Oluşumu ve İç Örgütlenmesi .170

Konsey Üyeleri 172

Konseyin Oluşum (Toplanma) Şekilleri174

Konsey Başkanlığı174

Daimi Temsilciler Komitesi ve Genel Sekreterlik.176

Konseyin Görev ve Yetkileri 177

Konseyin Çalışma Düzeni 179

Konsey Toplantılarının Hazırlanması.180

Konsey Müzakereleri.181

Konsey Oylamaları 182

1) Genel Olarak .182

2) Oylama Şekilleri.183

a) Nitelikli (Çifte) Çoğunluk .184

b) Basit (Salt) Çoğunluk .187

c) Oybirliği 187

3) Üye Devletlerin Karara Karşı Çıkmalarının Dikkate Alınması188

4) Acil Fren Mekanizması 190

Avrupa Komisyonu191

Genel Olarak .191

Komisyonun İşlevleri .191

Avrupa Komisyonunun Oluşumu ve Kurumsal Yapısı .192

 

14 İçindekiler

Komisyonun Oluşumu.192

Avrupa Komisyonu Başkanı.195

Avrupa Komisyonunun İdari Yapısı .195

Avrupa Komisyonunun Görev ve Yetkileri 197

Avrupa Komisyonunun Çalışma Düzeni 198

Avrupa Komisyonu Üyelerinin Görev Alanı, Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı200

Avrupa Komisyonunun Siyasi Sorumluluğu 201

Avrupa Birliği Dış ve Güvenlik Yüksek Temsilcisi.201

Avrupa Birliği Adalet Divanı 203

Genel Olarak .203

Avrupa Birliği Adalet Divanının İşlevleri ve Yargı Yetkisinin Özellikleri .203

Yargı Kolları ve Görevli Mahkemeler 205

Yargı Kolları.205

Görevli Mahkemeler .206

1) Adalet Divanı.206

2) Mahkeme207

3) İhtisas Mahkemeleri .209

Mahkemelerin İdarî Birimleri210

1) Mahkeme Başkanlığı.210

2) Yazı İşleri Müdürlüğü 210

3) İdarî Görevliler 210

4) Hizmet Birimleri 211

5) Mahkemenin Adalet Divanı İdari Hizmet Birimlerinden

Faydalanması 212

Avrupa Birliği Adalet Divanının Görev ve Yetkileri212

Avrupa Birliği Adalet Divanında Görülen Davalar .217

Yargılama Hukuku.219

Yargılamanın İşleyişi219

Yargılama Dili 222

Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları223

Özerk Hukuk Düzenine İlişkin İlkesel Kararlar.223

Önemli Kararlar.223

Mahkemenin Önemli Kararları .227

Sayıştay.232

Avrupa Merkez Bankası 234

 

İçindekiler 15

III. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DANIŞMA KURUMLARI 236

Ekonomik ve Sosyal Komite 237

Bölgeler Komitesi238

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN DİĞER KURUM VE KURULUŞLARI (BİRİMLERİ) 240

Avrupa Kamu Denetçisi (Ombudsman).240

Avrupa Veri Koruma Sorumlusu241

Avrupa Yatırım Bankası .241

Avrupa Yatırım Fonu .245

Kuruluşlar (Birimler)245

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKSAL YAPISI

 

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN HUKUKSAL YAPISININ KURAMSAL TEMELLERİ249

Avrupa Birliği Hukuk Düzenini Konumlandırma Sorunu .249

Anayasa Hukuku Olarak Avrupa Birliği Hukuku.254

Avrupa Birliği Hukukunun Dinamikliği.255

Avrupa Birliği Hukukunun Özellikleri 256

Avrupa Birliği Hukukunun Yapısal Prensipleri .260

Avrupa Birliği Hukukunun Yorumlanması .261

Avrupa Birliği Hukuku – Ulusal Hukuk İlişkisi 262

Genel Olarak .262

Avrupa Birliği Hukukunun İlkesel Üstünlüğü.263

Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal Hukuk ile İç İçe Geçmesi.270

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI.271

Genel Bakış .271

Birincil Hukuk Kaynakları.273

Kurucu Antlaşmalar, Değişiklikler, Ekler ve Protokoller 273

Avrupa Konseyi ve Konsey Kararları277

Hukukun Genel İlkeleri277

Örf ve Adet Hukuku.282

Uluslararası Hukuk 282

Avrupa Birliği’nin Taraf Olduğu Uluslararası Antlaşmalar .282

Uluslararası Örgüt Kararları 283

Uluslararası Örf ve Adet Hukuk Kuralları 283

İkincil Hukuk Kaynakları 283

Üye Devletlerin Kendi Aralarında ya da Üçüncü Kişiler ile Yaptıkları

Anlaşmalar 283

“Esnek” Hukuk 284

 

16 İçindekiler

III. AVRUPA BİRLİĞİ İKİNCİL HUKUKU. 285

Genel Olarak .285

İkincil Hukuk Kaynakları286

Genel Hususlar286

Tüzükler 288

Yönergeler 290

Genel Olarak .290

Yönergelerin Etkili Bir Şekilde Yürürlüğe Konulması Yükümlülüğü292

Yönergeye Uygun Yorum Yapma Yükümlülüğü 292

Yönergelerin Doğrudan Etkisi .296

Kararlar .299

Tavsiye ve Görüşler.300

Kurumlar Arası Sözleşmeler301

Delege Kurallar .302

Uygulama Kuralları .302

Adsız Hukukî Tasarruflar .304

Ortak Dış ve Güvenlik Politikası Alanındaki Hukukî Tasarruflar 305

Siyasi Kararlar, Açıklamalar ve Eylem Programları306

AVRUPA BİRLİĞİ`NİN KARAR ALMA (YASAMA) SİSTEMİ 307

Genel Çerçeve.307

Karar Alma Usulleri.312

Olağan Yasama Usulü .313

Özel Yasama Usulleri 315

Onay Usulü .316

Basit Usul 316

Yasa Karakteri Olmayan Hukukî Tasarruflarda Usul .316

Hukukî Temeller316

Komite Usulleri .320

(i) İstişari (Danışma) Usul 320

(ii) İdari Usul.321

(iii) Düzenleyici Usul321

(iv) Korunma Önlemleri Usulü 321

Kurucu Antlaşmaların Değiştirilmesi Usulleri322

Hukukî Tasarrufların Gerekçelendirilmesi, İmzalanması, Yayımlanması,

Yürürlüğe Girmesi.324

Hukukî Tasarrufların Geçerlilik Karinesi324

 

İçindekiler 17

AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN UYGULANMASI.325

Avrupa Birliği Kurumları Tarafından Doğrudan Uygulanma326

Kurumsal Özerklik .327

İdari Örgütlenme ve Usul Kuralları328

İdari Örgütlenme.328

İdari Usul Kuralları.328

Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal Makamlar Tarafından Uygulanması .331

Genel Çerçeve .331

Ulusal Usul Özerkliği İlkesi 332

Hukukî Sorunlar 334

Avrupa Birliği Hukukuna Aykırı Devlet Yardımlarının Geri İstenmesi334

Avrupa Birliği Hukukuna Aykırı Şekilde Tahsil Edilen Resim, Harç ve

Vergiler338

Ulusal İdari İşlemlerin Uygulanması338

Avrupa Birliği Temel Hakları ve Genel Hukuk İlkeleri ile Bağlılık .338

Avrupa Birliği Hukukunun Ulusal İdare Hukukuna Etkileri 339

Ulus Ötesi İdari İşlemlere Karşı Hukukî Koruma341

Üye Devletlerin Avrupa Birliği Hukuku İhlalleri Nedeniyle Sorumluluğu 341

Genel Olarak .341

Sorumluluk Koşulları .342

Sorumluluğun Sonuçları342

İçtihadî Sorumluluk İlkeleri .342

Yönergelerin Yürürlüğe Konulmamasından Kaynaklanan Sorumluluk344

Sorumluluk Şekilleri 345

1) Yasama Faaliyeti Sorumluluğu 345

2) İdari Faaliyet Sorumluluğu 347

3) Yargı Faaliyeti Sorumluluğu.348

Devlet Sorumluluğunun Ulusal Hukuk Tarafından Düzenlenmesi 348

Avrupa Birliği Hukukunda İcra.349

Özel Hukuk Kişileri Karşısında Uygulanan Yaptırımlar.349

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA 353