İdari Yargılama Hukuku Temel Bilgiler

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 19
Giriş 21
Birinci Bölüm
İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE
TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ
I. YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDARİ YARGININ GELİŞİMİ 23
A. İdarenin Yargısal Denetiminde Sistemler 23
1. Yargı Birliği Sistemi 23
2. Yargı Ayrılığı Sistemi 24
B. İdarî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar 25
1. Kuruluş Yönünden Farklı Uygulamalar 25
2. Görev Yönünden Farklı Uygulamalar 26
3. Dava Konuları Bakımından Farklı Uygulamalar 27
C. İdarî Yargının Doğuşu ve Gelişimi 27
1. Fransa’da İdarî Yargının Doğuşu 27
2. Hukukumuzda İdarî Yargının Gelişimi 29
II. TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 31
A. Genel Olarak Yargı Teşkilâtı 31
1. Yargı Düzenleri ve Kuruluşları 31
2. Yargı Düzenleri ve Kuruluşlarının Oluşumu 32
a. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 32
b. Adlî Yargı: Yargıtay ve Adlî Mahkemeler 34
c. İdarî Yargı: Danıştay ve İdarî Mahkemeler 35
d. Görev Uyuşmazlıkları: Uyuşmazlık Mahkemesi 35
e. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 36
f. Sayıştay 37
g. Yüksek Seçim Kurulu 39
B. Türk İdarî Yargı Teşkilâtı 39
1. Danıştay 39
a. Danıştay’da Görev Yapan Kişiler 40
b. Danıştay’ın Karar Organları 43
c. Danıştay’ın Görevleri 52
2. Bölge İdare Mahkemeleri 56
a. Oluşumu 56
b. İşleyişi 57
c. Görevleri 57
3. İlk Derece Mahkemeleri 58
a. Kuruluş 58
b. İşleyişi 59
c. Görevleri 59
İkinci Bölüm
İDARİ YARGININ GÖREV ALANI VE
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
I. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI 61
A. Görev Yetki ve İdarî Dava Kavramları 61
1. Görev ve Yetki Kavramları 61
2. İdarî Dava Kavramı 62
B. İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar 62
1. Kamu Gücü Kıstası 63
2. Kamu Hizmeti Kıstası 64
3. İdarî İşlev Kıstası 64
C. İdarî Yargının Görevine Giren ve Girmeyen Konular 65
1. İdarî Yargının Görevine Giren Konular 65
2. İdarî Yargının Görevine Girmeyen Konular 67
II. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI 71
A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı 71
1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 71
2. Yüksek Askerî Şura Kararları 73
3. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları 73
4. Uyarma ve Kınama Cezaları 74
5. Olağanüstü Hallerdeki İdarî İşlemler 74
6. Tahkim Öngörülen Sözleşmelerden Doğan Davalar 76
B. İdarî Yargı Yetkisinin Sınırı 77
1. Hukuka Uygunluk Denetimi 78
2. Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi 79
3. Yerindelik Denetimi Yasağı 81
4. İdarî İşlem Niteliğinde Yargı Kararı Verilememesi 83
III. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 84
A. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi 84
1. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı 84
2. Uyuşmazlık Mahkemesinin İşleyişi 85
B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi 86
1. Olumlu Görev Uyuşmazlığı 87
a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları 87
b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi 88
2. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 90
a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları 91
b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi 92
3. Hüküm Uyuşmazlığı 93
a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları 94
b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi 95
C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Niteliği 95
Üçüncü Bölüm
YARGILAMANIN AŞAMALARI
I. İDARÎ YARGIDA KAYNAKLAR, ÖZELLİKLER VE TARAFSIZLIK 97
A. İdarî Yargılama Usulünün Kaynakları 97
1. İdarî Yargılama Hukukunun Temel Kaynakları 97
2. Tartışmalı Hususlar 100
a. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Açıkça Yollamada Bulunulmayan Haller 100
b. Hukuk Muhakemeleri Müesseselerinin İdarî Yargıda Uygulanabilirliği 102
B. İdarî Yargılama Usulünün Özellikleri 102
1. Yazılı Yargılama Usulü 102
2. Basit ve Az Masraflı Oluşu 103
3. Savcılık Kurumu 103
4. Re’sen Araştırma İlkesi 104
C. Hâkimin Tarafsızlığı 106
1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı 106
2. Hâkimin Reddi 107
3. Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 108
a. Danıştay’da Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 108
b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 109
II. DAVANIN AÇILMASI VE DAVA DİLEKÇESİ 110
A. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar 110
1. Mahkemenin Adı 110
2. Taraflar 111
3. Davanın Konusu 111
4. Bildirim Tarihi 112
5. Davanın Sebepleri ve Deliller 113
6. Sonuç 113
7. İmza 114
8. Dilekçe Nüshaları ve Ekleri 115
B. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler 115
1. Dava Açılan Mahkeme 115
2. İdare veya Vergi Mahkemesi 116
3. Asliye Hukuk Hâkimliği 116
4. Konsolosluklar 116
C. Dava Açmada Farklı Durumlar 117
1. Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması 117
2. Bir İşleme Karşı Birlikte Dava Açılması 119
3. İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması 120
D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler 120
1. Dilekçenin Kaydı 121
2. Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik 122
E. Davanın Açılmasının Sonuçları 123
1. Zamanaşımının Kesilmesi 123
2. Derdestlik 123
3. Hüküm Verme Zorunluluğu 124
4. İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması 124
III. DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME 125
A. Görev ve Yetki 126
1. Görevsiz Yargı Yerinde Dava Açılması 126
2. İdarî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları 127
a. İptal Davalarında Yetki 128
b. Tam Yargı Davalarında Yetki 129
c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki 130
3. İdarî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü 131
B. İdarî Merci Tecavüzü 132
1. İdarî Merci Tecavüzü Tanımı ve Niteliği 132
2. İdarî Merci Tecavüzü Halinde Yapılacak İşlem 133
C. Ehliyet 133
1. Taraf Ehliyeti 134
2. Dava Ehliyeti 135
3. İdarî Davalara Özgü Şartlar 136
4. Davaya Vekâlet 137
5. Davanın Taraflarında Değişme 138
D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı 139
E. Süre Aşımı 140
1. Dava Açma Süresinin Niteliği 140
2. Genel ve Özel Dava Süreleri 141
3. Sürelerin Başlangıcı 141
a. İptal Davalarında Dava Süresi 141
b. Tam Yargı Davalarında 144
4. Dava Süresinin Hesaplanması 146
5. Sürenin Durması ve Ek Süreler 147
F. Husumet 148
1. Davalı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi 148
2. Husumet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu 149
G. Dava Dilekçesinin Usul ve Şekle Uygunluğu 152
IV. DAVANIN İLERLETİLMESİ 152
A. Dosyanın Tekemmülü 152
1. Dava Dilekçesinin Tebliği ve Cevap 153
2. Bilgi ve Belgelerin İstenmesi 154
B. Üçüncü Kişilerin Taraflar Yanında Yer Alması 155
1. Davanın İhbarı 156
2. Davaya Müdahale 157
C. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri 159
1. Davadan Feragat 159
2. Davanın Kabulü 161
D. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması 163
1. Davaların Birleştirilmesi 163
2. Davaların Ayrılması 166
E. İdarî Yargılama Usulünde İspat ve Deliller 166
1. İspat 167
2. Delil 168
3. İdarî Yargılama Usulünde Deliller 172
a. Bilirkişi İncelemesi 172
b. Keşif 174
c. Belge Delili 175
d. Tanık Beyanı 176
e. Kesin Hüküm 178
f. Yemin ve İkrar Delilleri 178
F. İdarî Yargıda Duruşma 179
1. İlk Derce Yargılamasında Duruşma 180
2. Kanun Yolları Aşamasında Duruşma 181
3. Duruşmanın Usulü 181
V. DAVANIN SONUÇLANDIRILMASI 182
A. Davanın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması 182
1. Davanın Konusuz Kalması 182
2. Davanın Açılmamış Sayılması 184
B. Hüküm 185
1. Mahkeme Kararlarının Türleri 185
2. Hüküm 186
a. Karar Verilme Usulü 187
b. Kararlarda Bulunacak Hususlar 187
3. Kararların Saklanması ve Tebliği 188
C. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi 189
1. Açıklama 189
2. Yanlışlıkların Düzeltilmesi 190
VI. İVEDİ YARGILAMA USULÜ 190
A. Genel İvedi Yargılama Usulü 191
1. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Konular 191
2. İvedi Yargılamada Usul Kuralları 192
B. Merkezi Sınavlara İlişkin İvedi Yargılama 194
Dördüncü Bölüm
İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE DAVA ÇEŞİTLERİ
I. İPTAL DAVASI 197
A. İptal Davasının Özellikleri ve Konusu 197
1. İptal Davasının Tanımı 197
2. İptal Davasının Özellikleri 197
3. İptal Davasının Konusu 198
4. İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 203
a. İptal Davasında Menfaat Kavramı 203
b. Menfaat İhlâlinin Özellikleri 204
B. İptal Davasında İptal Sebepleri 208
1. Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık 208
a. Genel İlkeler 208
b. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukuka Aykırılıklar 214
2. Biçim Yönünden Hukuka Aykırılık 217
a. Şekil Bakımından Hukuka Aykırılık 218
b. Usûl Bakımından Hukuka Aykırılık 220
3. Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık 223
a. Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri 224
b. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi 225
4. Konu Yönünden Hukuka Aykırılık 227
a. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 227
b. Hukuka Aykırı İşlem Tesis Edilmesi 228
5. Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık 231
a. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 232
b. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 233
c. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu 233
C. İptal Davasının Sonuçları 234
1. Genel Bilgiler 234
2. Davanın Reddedilmesinin Sonuçları 236
3. İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları 237
4. İptal Kararının Etkileri 239
a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları 239
b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları 241
c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 242
d. Hukuksal Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 242
5. İptal Kararının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık 243
D. Yürütmenin Durdurulması 244
1. Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları 245
a. Usule İlişkin Şartlar 245
b. Esasa İlişkin Şartlar 247
2. Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar 248
3. Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması 248
4. Kanun Yolu Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 250
5. Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Haller 251
6. Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz 252
7. Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları 254
II. TAM YARGI DAVALARI 257
A. Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti ve Konusu 257
1. Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti 257
2. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar 258
3. Tam Yargı Davasının Çeşitleri 259
4. Tam Yargı Davasında Hak İhlâli Şartı 260
5. Tam Yargı Davasında Hâkimin Yetkileri 261
6. Tam Yargı Davasının Konuları 261
a. İdarî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 261
b. İdarî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 264
c. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları 265
B. Tam Yargı Davasında Sorumluluk Esasları 266
1. Sorumluluk ve İdarenin Sorumluluğu Kavramları 266
2. İdarî Sorumluluğun Doğuşu, Hukukî Temeli ve Bağımsızlığı 268
a. İdarî Sorumluluğun Doğuşu 268
b. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli 270
c. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı 270
3. İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri 271
a. Kusur Sorumluluğu: Hizmet Kusuru 271
b. Kusursuz Sorumluluk 278
4. İdarenin Sorumluluğunun Şartları 286
a. İdarî Davranış 286
b. Zarar 287
c. İlliyet Bağı 288
5. İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller 289
a. Mücbir Sebep 289
b. Beklenilmeyen Hâl 291
c. Zarar Görenin Davranışı 292
d. Üçüncü Kişinin Davranışı 294
6. Zararın Tazmini 296
C. Tam Yargı Davasının Sonuçları ve Uygulanması 297
1. Tam Yargı Davasının Sonuçları 297
a. Davanın Reddi 297
b. Davanın Kabulü 298
III. İDARÎ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 298
A. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması 299
1. İflas Uygulaması 299
2. İcra Uygulaması 300
B. Kararın Uygulanmamasından Doğan Sorumluluklar 300
1. Uygulama Süresi 301
2. Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Halleri 302
3. İdarî Sorumluluk 303
4. Kamu Görevlisinin Sorumluluğu 304
5. Dava Usulü 306
Beşinci Bölüm
İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE KANUN YOLLARI
I. İSTİNAF 310
A. Genel Olarak İstinaf 310
1. Tanımı ve Hukukî Mahiyeti 310
2. İstinaf ve Diğer Kanun Yolları 311
B. İstinafa Tabi Kararlar 312
1. Genel Kural 312
2. İstinaf Yolu Kapalı Kararlar 312
C. İstinafa Başvuru Usulü 313
1. İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli 313
2. İstinaf Sebepleri 314
3. Ön İnceleme 315
D. İstinaf İncelemesi 316
1. İstinafta Görevli Merci 316
2. İstinaf İncelemesi 316
E. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kararın Kesinliği 319
1. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar 319
2. İstisnai Durumlar 319
3. İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 320
II. TEMYİZ 320
A. Temyiz Edilebilecek Kararlar ve Temyiz Usulü 320
1. Temyiz Edilebilecek Kararlar 320
2. Temyiz Usulü 321
a. Temyiz Süresi 321
b. Temyiz Talebinde Taraflar 322
c. Temyiz Başvurusu 323
B. Temyiz Sebepleri 327
1. Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması 328
2. Hukuka Aykırı Karar Verilmiş Olması 328
3. Usul Hükümlerine Uyulmaması 329
C. Temyiz İncelemesi 330
1. Temel İlkeler 330
2. Temyiz İncelemesi Sonunda Karar 332
3. Derece Mahkemesinin Tutumu 332
D. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 334
1. Genel Kurallar 334
2. Yürütmeyi Durdurma Kararı 334
E. Kanun Yararına Temyiz 335
1. Kanun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar 335
2. Kanun Yararına Temyiz Talebinde Yetki 336
3. Kanun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi 336
4. Kanun Yararına Temyiz Sebepleri 336
5. Kanun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları 337
III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 337
A. Yargılamanın Yenilenmesine Tabi Kararlar ve Usul 338
1. Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar 338
2. Yargılamanın Yenilenmesi Usulü 339
B. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri 340
1. Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması 341
2. Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması 341
3. Hükme Esas Alınan İlamın Kesin Bir Hükümle Kalkması 342
4. Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi 342
5. Hile Kullanılmış Olması 343
6. Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Davanın Görülmesi 343
7. Davaya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi 343
8. Çelişik Hükümlerin Varlığı 344
9. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararı 344
C. İstemin Karara Bağlanması 345
1. İlk İnceleme ve Esastan İnceleme 345
2. Kararın Sonuçları 346
EKLER
 İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I) 347
 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II) 348
 TAM YARGI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III) 349
 İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV) 350
 BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V) 351
Yararlanılan Kaynaklar 353
Kavramlar Dizini 357