HUKUK NORMUNUN MANTIKSAL ANALİZ VE UYGULAMASI Yasemin IŞIKTAÇ - Hukukun kökeni ve temellendirilmesi - Hukukun ele alınış biçimleri - Hukuk mantık ilişkisi - Hukuk mantık ilişkisinin normun uygulanmasında kullanımı
içindekiler
GİRİŞ 5
§ 1- HUKUKUN KÖKENİ VE TEMELLENDİRİLMESİ. 9
I- Hukuk Değişik Açılardan Ele Alınabilir. 9
1-Genel Olarak 9
2- Hukuk Kavramına Daraltıcı Yaklaşımlar. 12
II-Bir Hukuk Tanımı Vermenin Zorunluluğu. 13
1- Hukukun Tanımı ve Bu Tanımdan Çıkan Fonksiyonlar 15
2-Hukuku Tek Boyutlu Kavramanın Taşıdığı Güçlükler 16
3-Hukukun Fonksiyonları ve Bu Fonksiyonlar Arasındaki Antinomik İlişkiler 19
III-Hukuksal Formalizm 19
IV-Hukukun Formal ve Normatif Teorisi. 22
V-Genel Hukuk Teorisinin Konusu Olarak Hukukun Normatif Teorisinin Bilimselliği 24
VI-Geçerlilik. Etkinlik Adalete Uygunluk Kriterleri 25
1-Geçerlilik 26
2- Etkinlik 27
3- Adalete Uygunluk. 27
§ 2- HUKUKUN ELE ALINIŞ BİÇİMLERİ. 29
1- Hukukun İçerik Olarak Ele Alınması 29
1- Doğa Kanunu - Hukuk Normu Ayrımı ve Önemi. 29
2-Hııkuk Normunun Konusu. 30
3- Hukukun Uygulanması. 31
a- Genel Olarak. 31
b- Teknik Olarak Uygulanma ile İlgili Sorunlar 33
c- Normun Yürürlüğe Girmesi 34
d- Normun Yürürlükten Kalkması. 34
aa- Açık Yürürlükten Kalkma 35
bb- Örtülü Yürürlükten Kalkma 35
cc- Özel Durumlar. 35
e- Normun Yer ve Zaman Bakımından Uygulanması. 37
aa- Normun Yer Bakımından Uygulanması. 37
bb- Normun Zaman Bakımından Uygulanması. 37
II-Hukuk Normunun Düşünsel Olarak Ele Alınış Biçimleri 38
1-Genel Olarak 39
2- "Özcu" ve "Biçimci" Hukuk Anlayışları. 40
a- Genel Olarak "Öz"cü Hukuk Anlayışı ve Norm Teorisi. 40
b- Genel Olarak "Biçimci" Hukuk Anlayışları ve Norm Teorisi. 43
3-Normatif Yaklaşım ve Mantık İlişkisi 46
III-Hukuk Normunun Yöntem Olarak Ele Alınış Biçimleri 47
1- Klasik Yaklaşımlar. 47
a- Kavram Hukukçuluğu. 47
b- Taraf Çıkarlarının Bir Arada Değerlendirilmesi. 49
e-Teknik Hukuk Okulu 51
d- Materyal Mantık Yaklaşımları 52
2- Yöntem Açısından Güncel Durum. 52
a- Topik (Özdeyiş). 54
b- Somutlaştırma 56
c- İçerik çözümlemesi. 57
aaa- Objektiflik. 58
bbb- Sistematiklik 58
ccc- Sayısallaştırma 58
ddd- Açık İçerik. 58
d- Fenomenoloji 59
BİRİNCİ BÖLÜM
§ 3- HUKUK MANTIK İLİŞKİSİ 63
1- Mantığa Giriş İçin Kavramsal Çözümleme 63
1- Bilgi Sorunu 63
2-Mantık Sistemi 68
a- Mantık Sisteminin Üç Temel İlkesi. 69
aa- Özdeşlik (İdentite) İlkesi. 69
bb- Çelişmezlik (Diversitas) İlkesi 69
cc- Üçüncü Halin Olmazlığı İlkesi (Teıtium Non Datur) 70
b- Hakikat, Gerçeklik, Doğruluk. 71
c- Mantık İlkelerinin Kullanımı 72
3-Kavram, Önerme ve Önerme Çeşitleri. 74
a- Kavram Türleri 74
aa- Soyut - Somut. 75
bb-Tümel - Tekil. 75
cc- Kollektif- Paylaşımlı (Distribütif). 76
dd-Olumlu (Pozitif) - Olumsuz (Negatif). 76
b- İçlem ve kaplam. 76
aa- Kavramlar Arası İlişkiler. 77
bb- Önerme 77
cc- Önerme Türleri. 78
aaa- Epistomolojik Yönden Önerme Türleri. 78
bbb- Yapısal Açıdan Önerme Tipleri 79
ccc- Modalité Açısından Önerme Tipleri. . 80
ddd- Bağlantı Açısından Önerme Tipleri 80
eee- Disjunktif (Ayrık) Önermeler 81
fff- Hipotetik (Koşullu) Önerme. 81
ggg- Kategorik Önerme Türleri. 82
II- Mantığın Hukukta Kullanımı. 83
1- Mantık ve Hukuk Normu 83
2-Norm Analizi 85
a- Normatif Önermelerin Temel Niteliği 85
b- Hukuk Önermesinin Kendisine Özgü Nitelikleri. 86
3-Hukuk Normunun tç ve Dış Unsurları ve Tipikliği 88
a- Hukuk Normunun Dış Unsurları 88
aa- Geçerlilik, Uygulanabilirlik Ve Doğruluk Açısından Hukuk Normu. 88
bb- Hukuk Normu Genel ve Soyuttur 90
cc- Hukuk Normunun Maddi ve Biçimsel Olarak Değerlendirilmesi. 90
aaa- Maddi Norm Anlayışı. 91
bbb- Biçimsel Norm Anlayışı. 91
b- Hukuk Normunun İç Unsurları 92
aa- Norm Dilek, Rica Ya Da Öğüt Değildir. 92
bb- Hukuk Normu Emir İşlevli Haber Tümcesidir. 93
cc- Hukuk Normu "Olması Gereken'e Yönelik Önermeler Alanındadır. 97
dd- Hukuk Normu Olması Gerekene Yönelik Diğ İnerme
Biçimlerinden Ayrılır 98
ee- Olması Gereken Alanındaki Önermeler Doğruluk Kriteri ile
Ölçülmezler. 101
ff- Norm Belli Sebep. Amaç ve Konu Unsunurım İçerir 103
aaa- Sebep Unsuru 103
bbb- Amaç Unsuru. 104
ccc- Konu Unsuru 1 4
4-Hukuk Normunun Mantıksal Analizi 105
a- Genel Olarak. 105
b- Kıyas Türleri ve Hukukta Uygulanması 107
aa- Kesin (Kategorik) Kıyas 107
bb- Zincirleme Kıyas. 108
cc- Eksik önermeli kıyas. 109
dd- Kategorik Olmayan Kıyaslar. 109
aaa- Hipotetik (koşullu) Kıyas. 110
aaaa- Modus ıens (Ön bileşenin evetlenmesi) 110
bbbb- Modus Tollens (Ard bileşenin değillenmesi). 111
cccc- Ayrık Öncüllü (Disjunktif) Kıyas. 111
dddd-İkilem (Dilemma) 112
5-Normlar Hiyerarşisi ve Önemi. 113
6-Hukuk Normunun Tipleri. 115
a- Genel Olarak. 115
b- Dil - Mantık Yapısı Açısından Norm Çeşitleri. 118
aa- Olumlu Normlar 119
aaa- Birinci Derece Normlar 119
bbb- İkinci Derece Normlar 120
bb- Olumsuz normlar 120
aaa- İzin Veren ve Yoksun Bırakan Normlar 121
bbb- Sınırlandırıcı Normlar. 121
ccc- Yetki Veren Yoksun Bırakan Normlar 122
cc- Açıklayıcı Normlar 122
c- Kategorik-Hipotetik Normlar 122
aa- Kategorik normlar. 122
bb- Hipotetik nomlar. 123
d- Aralarındaki Bağlantıları Bakımından Norm Çeşitleri 125
aa- Bağımsız Normlar. 125
aaa- Tam Normlar. 126
bbb-Eksik Normlar. 126
bb- Bağımlı normlar 127
aaa- Atıf Normları. 127
bbb- Tanıma Normları. 128
ccc- Tanım Normları. 129
ddd- Yorum Normları. 130
eee- Genişletici - Daraltıcı Normlar. 132
fff- Gerçekleştirici- Geçici Normlar 132
ggg- Çatışma Normları 133
İKİNCİ BÖLÜM
§ 4- HUKUK MANTIK İLİŞKİSİNİN NORMUN UYGULANMASINDA KULLANIMI 135
1- Genel olarak. 135
1- Normun Yapısal Analizi. 137
2- Normun Yapısal Analizi İle Yorum Arasındaki Farklar 138
3-Norm Çelişkilerinin Mantık Yasalarının Kullanımı İle Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Değerlendirmeler 139
a- Lex Superior 139
b- Lex Posterior. 139
c- Lex Specialis 140
3- Uygulamada Kanıtlamanın Rolü 14°
a- Kanıtlamanın Kullanım Biçimleri. 143
aa- Kanıt Taslağı 143
bb- Kısaltılmış Çıkarım 143
cc- Düşünme Hatalarının Kaynağı Olarak Dil 144
dd- Koşullandırma Yoluyla Kanıtlama. 145
b- Dolaylı Kanıtlama 145
Cr Tersine Örnek Vererek Kanıtlama. 145
d- Aksiyom Sistemleri. 145
f- Aksiyomatik Sistemin Koşulları. 146
II-Tümdengelim Hataları 147
III-Delillerin Güvenilirliği. 148
IV-Kanıtlamaya Yönelik Yöntem Koşulları. 148
Tümevarım Yönteminin Kanıtlamada Kullanılması 149
a- Eksik Tümevarım. 150
b- Tam Tümevarım 150
Tümdengelim Yönteminin Kanıtlamada Kullanılması 150
V-Kanıtlamanın (Argümantasyonun) Pratik Ölçüleri 152
Kanıtlamanın Türleri 153
a- Argumentum a simili (Benzetme yoluyla) 154
b- A contrario (Zıt Kavram). 155
c- A fortiori (Öncelik) 155
d- A majori ad minus ve a minori ad maiu'(Büyükten küçüğe, küçükten
büyüğe düşünme şekli) 156
Akla Yatkınlık Argümantasyonu (Perelman) 156
Alexey'in Süreçsel Rasyonellik Anlayışı. 158
Tartışma Teorisi. 160
a- Tartışmanın Kavga Modeli. 161
b- Eristik Yöntem 162
SONUÇ. 165
BİBLİYOGRAFYA 173
ÇALIŞMANIN ALMANCA VE İNGİLİZCE ÖZETİ 179
