6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Anonim Şirketlerde Paydan Doğan Oy Hakkının Donması

Dr. Ahmet Baybars ÖZŞAHİN

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR 

5

İÇİNDEKİLER 

7

KISALTMALAR 

13

GİRİŞ 

17

BİRİNCİ BÖLÜM

OY HAKKI VE OY HAKKINDA DONMA

1.1. Anonim Şirketlerde Paydan Doğan Oy Hakkı 

19

1.1.1. Genel olarak oy hakkı 

19

1.1.1.1. İşlevi ve önemi 

19

1.1.1.2. Hukuki niteliği 

22

1.1.2. Oy Hakkının Bazı Temel Özellikleri 

25

1.1.2.1. Payın itibarî değerine göre kullanılabilmesi 

25

1.1.2.2. Kazanılmış (müktesep) ve vazgeçilemez hak özelliği 

27

1.1.2.3. Özgür iradeye göre kullanılabilmesi 

31

1.2. Anonim Şirketlerde Paydan Doğan Oy Hakkının Donması 

32

1.2.1. Kavram 

33

1.2.1.1. Terim 

33

1.2.1.2. Hukuki nitelik ve tanım 

37

1.2.2. TTK’de Düzenlenen Donma Türleri 

38

1.2.3. Oy hakkının donmasının geniş kapsamlı düzenlemeleri 

42

1.2.3.1. Sermaye Piyasası Kanunu’nda anonim şirket paylarından

doğan oy hakkının donması 

42

1.2.3.2. Alman ve İsviçre anonim şirketler hukukunda paydan

doğan oy hakkının donmasına ilişkin düzenlemeler 

44

1.2.4. TTK kapsamında anonim şirketlerde paydan doğan oy hakkında

donma türlerinin çeşitli ayrımları 

45

1.2.4.1. Tam donma–kısmî donma 

45

1.2.4.2. Pay sahibinin niteliğine bağlı olarak mümkün olan donma–

pay sahibinin niteliğine bakılmaksızın mümkün olan donma 

46

1.3. Anonim Şirkete Hâkim İlkelerle İlişkisi 

46

1.3.1. Eşit işlem ilkesi ile ilişkisi 

47

1.3.2. “Oysuz pay sahibi olmaz” ilkesi ile ilişkisi 

48

1.3.3. Oransallık ilkesi ile ilişkisi 

50

1.4. Oy Hakkında Donmanın Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması 

50

1.4.1. Esas sözleşme ile oya üst sınır getirilmesiyle karşılaştırma 

51

1.4.2. Oy hakkından yoksunluk ile karşılaştırma 

54

1.4.3. Oy hakkından yoksun paylar ile karşılaştırma 

58

1.4.4. Oy hakkının kullanılmayacağı konusunda yapılan oy sözleşmeleri ile

karşılaştırma 

62

1.5. İmtiyazlı Oyda Donmayı Oy Hakkının Diğer Donma Türlerinden Ayıran

Özellikler 

64

1.5.1. İmtiyazlı oylarda donma 

64

1.5.2. İmtiyazlı oyda donma ile adi oyda donmanın farkları 

66

İKİNCİ BÖLÜM

OY HAKKINDA DONMANIN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ

1.1. Karşılıklı İştirakler 

69

1.1.1. Şartları 

71

1.1.1.1. Belirli oranda karşılıklı iştirakin olması 

73

1.1.1.1.1. İştirak kavramı ve kapsamı 

73

1.1.1.1.2. İştirakin karşılıklı olması 

74

1.1.1.1.3. En az dörtte bir oranında paya karşılıklı iştirak

edilmesi 

75

1.1.1.1.4. Karşılıklı iştirakin hesaplanması 

76

1.1.1.2. Basit nitelikte karşılıklı iştirakin olması 

79

1.1.1.3. Karşılıklı iştirak konumuna bilerek girilmesi 

81

1.1.2. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

83

1.2. TTK m. 198 Kapsamında Bildirim, Tescil ve İlân Yükümlerine Aykırılık 

85

1.2.1. Şartları 

86

1.2.1.1. Bir teşebbüsün belirli oranda sermaye şirketi paylarını

edinmesi veya sahip olduğu payları belirli oranın altına

düşecek miktarda elden çıkarması 

87

1.2.1.1.1. Teşebbüs 

88

1.2.1.1.2. Teşebbüsün, anonim şirketin paylarına belli

oranda katılımı veya belli oranın altına düşecek

miktarda payları elden çıkarması 

89

1.2.1.1.3. Teşebbüs ve anonim şirketin yönetim kurulu

üyeleri veya yöneticilerinin yakınları ile bunların

en az yüzde yirmisine sahip oldukları ticaret

şirketlerinin iştiraki 

92

1.2.1.2. Bildirim yükümünün yerine getirilmemesi 

93

1.2.1.2.1. Bildirimde bulunmakla yükümlü olanlar 

94

1.2.1.2.2. Bildirimlerin yöneltileceği muhataplar 

97

1.2.1.2.3. Bildirimlerin yerine getirilmesinde uyulması

gerekli şekil 

98

1.2.1.2.4. Bildirimlerin yerine getirilmesi gereken süre 

98

1.2.1.2.5. Bildirimlerin usulü ve içeriği 

101

1.2.2. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

102

1.3. Anonim Şirketin Kendi Payını ve Yavru Şirketin Ana Şirketin Payını

Edinmesi 

102

1.3.1. Anonim şirketin kendi payını iktisabı 

105

1.3.1.1. Anonim şirketin kendi payını iktisabının kapsamı 

106

1.3.1.2. Anonim şirketin kendi payını iktisabı durumları 

109

1.3.2. Yavru şirketin ana şirketin payını iktisabı 

114

1.3.2.1. Yavru şirketin belirlenmesi 

114

1.3.2.2. Yavru şirketin anonim şirketin payını iktisabındaki özellikler 

116

1.3.3. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

117

1.4. 7262 sayılı Kanun ile Getirilen Değişiklikler Sebebiyle Hamiline Yazılı Pay

Senedinin Temsil Ettiği Paylardan Doğan Oy Haklarında Donma 

119

1.4.1. Hamiline yazılı pay senedine 7262 sayılı kanun ile getirilen

değişiklik öncesi sahip olunmasında 

122

1.4.1.1. Hamiline yazılı pay senedi sahiplerine teslim edilmiş olmalı 

124

1.4.1.2. 7262 sayılı Kanun yürürlüğü öncesi hamiline yazılı

bastırılmış pay bulunması 

127

1.4.1.3. Bildirim şartının yerine getirilmemiş olması 

127

1.4.2. Hamiline yazılı pay senedinin devrinde 

129

1.4.2.1. Mâlik sıfatıyla pay senedini devralma 

130

1.4.2.2. Bildirim yükümlüsü ve MKK’ye bildirimin şekli usulü 

131

1.4.3. Pay senetlerinin tür değiştirmesinde 

133

1.4.4. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

134

1.5. Borsaya Kote Olmayan Bağlı Nama Yazılı Payların Devri 

135

1.5.1. Şartları 

138

1.5.1.1. Nama yazılı pay, nama yazılı pay senedi veya ilmühaber

olmalı 

139

1.5.1.2. Esas sözleşmede kanuna uygun devir sınırlaması bulunmalı 

141

1.5.1.3. Nama yazılı payın, senedin veya ilmühaberin mülkiyetinin

devri söz konusu olmalı 

144

1.5.1.4. Nama yazılı payın irade dışı devri gerçekleşmeli 

144

1.5.1.5. Devir sınırlamasının geçersiz olduğu haller söz konusu

olmamalı 

145

1.5.2. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

148

1.6. Borsaya Kote Bağlı Nama Yazılı Payların Devri 

149

1.6.1. Şartları 

150

1.6.1.1. Borsaya kote nama yazılı payın borsa dışı devri söz konusu

olmalı 

150

1.6.1.2. Esas sözleşmede kanuna uygun devir sınırlaması söz

konusu olmalı 

151

1.6.2. Donmanın öngörülmesinin sebebi 

152

1.7. Oy Hakkının Donmasına İlişkin Özel Durumlar 

154

1.7.1. Pay defterine oy hakkından yoksun olarak kaydedilme 

154

1.7.2. Birikimli oy sisteminde oyların donmaya konu olması 

159

1.7.3. Donan oy hakkının oy sözleşmesine konu olması 

162

1.7.4. Ön anonim şirketlerde oy hakkında donma olup olmayacağı 

164

1.7.5. İPSÖK’te donma ve genel kurulda donan oy hakkının İPSÖK’te

kullanılan oylara etkisi 

166

1.7.6. Anonim şirketin tasfiyesi ve tasfiyeden dönmesi durumunda donan

oy haklarının durumu 

169

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

OY HAKKINDA DONMANIN SONUÇLARI

1.1. Oy Hakkının Donmasının Oydan Yoksunluk, Görünürde Donma ve Farklı

Donma Sebepleri ile Çatışması 

173

1.1.1. Oy hakkından yoksunlukla çatışması 

173

1.1.2. TTK m. 434/2 kapsamında görünürde donma ile çatışması 

174

1.1.3. Anonim şirketin aynı paylarından doğan oy hakları için farklı donma

hükümlerinin çatışması 

175

1.1.3.1. Çatışması mümkün olmayan donma türleri 

175

1.1.3.2. Aynı paydan doğan oy haklarında farklı donma

sebeplerinin bir arada bulunma olasılığı 

177

1.2. Donan Oy Hakkının Çözülmesi 

180

1.2.1. Kavram 

180

1.2.2. Genel çözülme sebebi olarak payın devri 

182

1.2.2.1. Payın iradi devri 

182

1.2.2.2. Payın kanuni devri 

184

1.2.2.3. Payın Devrinin Çözülmeye Etkisi 

185

1.2.3. Donma sebeplerine göre özel olarak oy hakkının çözülmesi 

186

1.2.3.1. TTK m. 198/1 gereği 

187

1.2.3.2. TTK m. 489 ve geçici madde 14 gereği 

187

1.2.3.3. TTK m. 493/4 ve TTK m. 497/2 gereği 

188

1.3. Oy Hakkının Donmasına Bağlanan Hüküm ve Sonuçlar 

192

1.3.1. Oyun kullanılamaması 

192

1.3.2. TTK m. 196’ya ilişkin hesaplarda dikkate alınmaması 

193

1.3.3. Donan oyun ve bağlı olduğu payların genel kurul kararlarına etkisi 

196

1.3.3.1. Genel kuruldan çıkarılma ve yetkisiz katılmaya itiraz 

196

1.3.3.1.1. Yetkisiz katılım 

197

1.3.3.1.2. Pay sahiplerinin yetkisiz katılmaya itiraz hakkı ve

donan oy hakkını temsil edenleri genel kuruldan

çıkarma 

199

1.3.4. Toplantı ve karar yetersayılarında donan oyların temsilinde durum 

201

1.3.4.1. Donan oyların toplantı ve karar yetersayısının

hesaplanmasında kullanılacak yöntem 

202

1.3.4.2. Donan oyların toplantı ve karar yetersayısı hesabında

dikkate alınmasının genel kurul kararına etkileri 

214

1.3.4.2.1. Donan oyların toplantıda temsili ile genel kurul

toplantı yetersayısının ve karar yetersayısının

hesaplanmasında hesaba dahil edilmesi 

214

1.3.4.2.2. Donan oyların toplantıda temsil edilmemesine

rağmen toplantı ve karar yetersayısının

hesaplanmasında göz önünde tutulması 

220

1.3.4.2.3. Etki kuralı ve ispat 

222

1.3.4.2.4. Yetkisiz katılıma ilişkin düzenlemenin oy

hakkının donması açısından değerlendirilmesi 

224

1.3.4.3. İptal davası kapsamında değerlendirmeler 

227

1.3.4.3.1. İptal davasının usulüne ilişkin bazı sorunlar 

227

1.3.4.3.2. Ticaret sicil müdürünün iptal edilebilir genel

kurul kararını tescil edip etmemesi sorunu 

232

1.3.4.3.3. Sakatlığın doğrulama kararı (teyit kararı) ile

giderilmesi 

234

1.3.4.3.4. Geri alma kararının donan oy hakkı sebebiyle

geçersizliği 

236

1.3.4.3.5. Olumsuz genel kurul kararlarının iptali ve olumlu

genel kurul kararının tespiti 

237

1.4. Oy Hakkının Donmasının Paydan Doğan Diğer Haklara Etkisi 

241

1.4.1. Genel olarak paydan doğan haklar 

241

1.4.2. Bağlı haklar ve idarî haklara etkisi 

242

1.4.3. Bilgi alma ve inceleme hakkına etkisi 

244

1.4.4. İptal davası açma hakkına etkisi 

247

1.4.5. Donmanın azınlık oranının hesaplanmasına ve azınlık haklarının

kullanımına etkisi 

249

1.4.5.1. Azınlık haklarına etkisi 

249

1.4.5.2. Donan oy hakkının azınlık oranını hesaplamada dikkate

alınıp alınamayacağı 

253

1.5. Donma Hükümlerinin Dolanılması ve Sonuçları 

255

1.5.1. Dolanma yöntemleri 

255

1.5.1.1. Nam–ı müstear olarak işlem yapılması yoluyla 

258

1.5.1.2. Payın inançlı devri yoluyla 

261

1.5.1.3. Gizli ortaklık yoluyla 

268

1.5.1.4. İntifa hakkı kurularak oy hakkının donmasının dolanılması 

272

1.5.1.5. Şirketin kendi payını ve ana şirketin payını iktisabında

yönetim kurulunun başkası hesabına oy kullanması 

274

1.5.2. Dolanmanın sonucu ve dolanma sonucu kullanılan oyların karara

etkisi 

276

SONUÇ 

279

KAYNAKLAR 

299