Türk Hukukunda Muris Muvazaası

Dr. Abdulkadir YILMAZ

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖNSÖZ . 5

 

ÖNSÖZ . 7

 

KISALTMALAR  19

 

GİRİŞ . 23

 

BİRİNCİ BÖLÜM MUVAZAA VE MURİS MUVAZAASI KAVRAMLARI

 

1. Muvazaa Kavramı ve Hukukî Niteliği 25

 

Muvazaa Kavramı . 25

 

Muvazaanın Hukukî Niteliği . 30

 

III. Muvazaanın Çeşitleri  34

 

A) Mutlak (adî) muvazaa . 34

 

B) Nisbî (vasıflı) muvazaa . 35

 

Genel olarak 35

 

Nisbî muvazaanın görünüm şekilleri . 36

 

a) Sözleşmenin niteliğinde muvazaa 37

 

b) Sözleşmenin koşullarında muvazaa . 38

 

c) Sözleşmenin tarafında muvazaa . 43

 

2. Muris Muvazaası Kavramı . 46

 

3. Mirasbırakanın Muvazaalı İşlem Yapmasının Sebepleri 49

 

4. Muris Muvazaasının Hukukî Dayanakları . 50

 

1974/1 Esas 1974/2 Karar ve 01.04.1974 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 50

 

A) Kararın özeti 50

 

B) Karşı oy gerekçeleri 51

 

TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI

 

10

 

1986/4 Esas 1987/5 Karar ve 22.05.1987 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 52

 

A) Kararın özeti 52

 

B) Karşı oy gerekçeleri 52

 

III. 1989/1 Esas 1990/2 Karar ve 16.03.1990 Tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı . 54

 

A) Kararın özeti 54

 

B) Karşı oy gerekçeleri 54

 

5. Muris Muvazaasının Unsurları 55

 

Görünürdeki İşlem 56

 

A) İrade ile beyan arasında uyumsuzluk yaratma . 57

 

İrade ile beyan uyumsuzluğunda başvurulan yorum teorileri . 59

 

a) İrade teorisi . 59

 

b) Beyan teorisi . 60

 

c) Güven teorisi 62

 

Muris muvazaasında başvurulan yorum teorisi . 64

 

B) İrade ile beyan arasındaki uyumsuzluğu bilerek meydana getirme . 66

 

Muvazaa Anlaşması 67

 

III. Mirasçılardan Mal Kaçırma Kastı . 70

 

A) Genel olarak . 70

 

B) Mirasbırakanın mirasçılardan mal kaçırmaya yönelik iradesinin tespiti meselesi 73

 

C) Mirasçılık sıfatının arandığı zamanın tespiti 75

 

Murisin ölüm tarihinde mirasçılık sıfatını arayan görüş 76

 

Muvazaalı temlik tarihinde mirasçılık sıfatının bulunması gerektiğini savunan görüş 77

 

Yargıtay uygulamaları . 78

 

Görüşümüz 79

 

İÇİNDEKİLER

 

11

 

D) Mal kaçırma kastının yöneldiği mirasçının niteliğinin tespiti 81

 

Mirasçılar arasında ayrım yapmayan görüş . 81

 

Saklı paylı mirasçıdan mal kaçırma kastını arayan görüş 82

 

E) Aldatma kastının muvazaanın zorunlu unsuru olup olmadığı meselesi 83

 

Gizli İşlem . 85

 

İKİNCİ BÖLÜM MURİS MUVAZAASININ GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ, İLERİ SÜRÜLEMEYECEĞİ DURUMLAR, HÜKÜM VE SONUÇLARI

 

6. Muris Muvazaasının Görünüm Biçimleri . 87

 

Satış Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 87

 

A) Satış sözleşmesinin tanımı 87

 

B) Muvazaalı satış sözleşmesinin türleri . 88

 

Muvazaalı taşınır satış sözleşmesi . 88

 

Muvazaalı taşınmaz satış sözleşmesi 89

 

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 90

 

A) Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tanımı 90

 

B) Muvazaalı ölünceye kadar bakma sözleşmesi 91

 

III. Bağışlama Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası  95

 

A) Bağışlama sözleşmesinin tanımı . 95

 

B) Muvazaalı bağışlama sözleşmesi 95

 

Miras Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası 97

 

Ömür Boyu Gelir Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 98

 

Mal Rejimi Sözleşmesi Yoluyla Muris Muvazaası . 99

 

VII. Borç Senedi Düzenlenmesi Yoluyla Muris Muvazaası  101

 

VIII. Aracı Yoluyla Muris Muvazaası . 102

 

TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI

 

12

 

7. Muris Muvazaası Kapsamına Girmeyen Durumlar 103

 

Mirasbırakanın Mal Kaçırma Kastının Bulunmadığı Durumlar . 103

 

A) Yapılan işlemin gerçek bir işlem olması 103

 

B) Mirasçılar arasında yapılan hakkaniyetli paylaştırma 104

 

C) Mehir senedi düzenlenmesi yoluyla muris muvazaası 104

 

D) Gönül borcu (minnet) gerekçesiyle yapılan temlikler . 106

 

E) Miras hukukundan kaynaklı maksatların ön plâna çıkması . 106

 

F) Karma bağışlama . 107

 

Yargıtay kararlarına göre muris muvazaasına konu olamayan işlemler . 108

 

A) Tapusuz taşınmazlar ve taşınır malların devri 108

 

B) Gizli bağış ve denkleştirmeye tâbi bağış sözleşmesi 108

 

C) Kooperatif ve şirket payının devri 109

 

D) İntifa hakkı tesisi . 110

 

E) Vasiyetname yolu ile yapılan kazandırmalar . 112

 

F) Kadastro kanunu’ndaki düzenlemeler 113

 

G) Evlât edinme yoluyla muris muvazaası 115

 

H) Mahkeme kararı yoluyla muris muvazaası yapılıp yapılamayacağı meselesi . 116

 

8. Muris Muvazaasının Hüküm Ve Sonuçları 118

 

Görünürdeki İşlem Açısından Muvazaanın Doğurduğu Hüküm ve Sonuçlar . 119

 

A) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğü 119

 

Yokluk görüşü . 119

 

Kendine özgü hükümsüzlük görüşü 120

 

Kesin hükümsüzlük görüşü . 121

 

İÇİNDEKİLER

 

13

 

Görüşümüz 122

 

B) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğünün doğurduğu sonuçlar . 123

 

Muvazaalı işlem taraflar arasında alacak ve borç doğurmaz . 123

 

Muvazaalı işlemden zarar görenler tazminat talep edebilir 125

 

Muvazaalı işlem tasarrufun iptali davasına konu olmaz 126

 

Muvazaa iddiasını ilgili olan herkes ileri sürebilir 133

 

Muvazaa iddiası itiraz olarak her zaman ileri sürülebilir ve hâkim re ’sen göz önünde bulundurur . 136

 

Muvazaalı işlem tarafların icazeti ya da zamanla geçerli işlem hâline dönüşmez 136

 

Muvazaalı işlem tespit davasına konu olabilir 136

 

C) Görünürdeki işlemin hükümsüzlüğünün ileri sürülemeyeceği durumlar 137

 

Alacak hakkının iyi niyetle kazanılması . 138

 

İyiniyetli üçüncü kişilerin aynî hak kazanımının korunması . 140

 

Dürüstlük kuralı . 142

 

Gizli İşlem Açısından Muvazaanın Doğurduğu Hüküm ve Sonuçlar . 144

 

A) Gizli işlemin geçerli olması 144

 

B) Gizli işlemin geçersiz olması 145

 

Şekle aykırılık 145

 

a) Yokluk görüşü 147

 

b) Kendine özgü hükümsüzlük görüşü . 147

 

c) Kesin hükümsüzlük görüşü 148

 

Görünürdeki işlemde şekle uyulmasının gizli işlemin geçerliliğine etkisi . 150

 

TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI

 

14

 

Tahvil yoluyla gizli işlemin geçerli hâle getirilip getirilemeyeceği meselesi 152

 

İmkânsızlık, hukuka ve ahlâka aykırılık 153

 

C) Gizli işlemin geçersizliğinin ileri sürülemeyeceği durumlar. 153

 

Şekle aykırılığı ileri sürmenin hakkın kötüye kullanımı teşkil etmesi . 154

 

İyiniyetli üçüncü kişilerin kazanımlarının korunması 156

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MURİS MUVAZAASI DURUMUNDA AÇILABİLECEK DAVALAR

 

9. Muris Muvazaası Davası 157

 

Genel Olarak . 157

 

Muris Muvazaası Davasında Talep Sonucu ve Talep Sonucuna Göre Mirasçılar Arasındaki İlişkiler. 158

 

A) Muvazaalı temlike konu eşyanın terekeye iadesi talebi 158

 

B) Pay oranında tapunun iptali ile tescil talebi 159

 

C) Haksız işgal sebebiyle ecri misil, müdahalenin men’i veya muhdesatın kali talebi 160

 

D) Ehliyetsizlik, irade sakatlığı veya vekâletin kötüye kullanılması iddiasının davaya etkisi 162

 

III. Muris Muvazaası Davasının Tarafları . 166

 

A) Davacı 166

 

Tüm mirasçılara muvazaa ve şekle aykırılık sebebiyle tapu iptal ve tescil davası açma hakkı tanıyan görüş . 166

 

Tüm mirasçılara muvazaa ve hileli anlaşma sebebiyle tapu iptal ve tescil davası açma hakkı tanıyan görüş (hileli anlaşmayı ahlâka aykırı işlem olarak niteleyen görüş) 169

 

İÇİNDEKİLER

 

15

 

Saklı paylı mirasçılara muvazaa ve hileli anlaşma sebebiyle tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş (hileli anlaşmayı haksız fiil olarak niteleyen görüş) 172

 

Saklı paylı mirasçılara tapu iptal ve tescil davası ve/veya tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş . 174

 

Saklı paylı mirasçılara tenkis davası açma hakkı tanıyan görüş . 177

 

İradî Mirasçıların Durumu . 180

 

Görüşümüz 182

 

a) Mirasçılığı belirleyen eğilimler bakımından konunun değerlendirilmesi . 182

 

b) Korunması gereken miras payı ve mirasbırakanın tasarruf hürriyeti bakımından konunun değerlendirilmesi . 188

 

c) Gizli işlemde şekil eksikliğine uygulanacak kesin hükümsüzlük yaptırımının sonuçları bakımından konunun değerlendirilmesi . 191

 

d) Mirasbırakanın son arzu ve isteklerinin yerine getirilmesi (favor testamenti ilkesi) bakımından konunun değerlendirilmesi 201

 

B) Davalı . 205

 

Muris Muvazaası Davasında İspat 205

 

A) Mirasçıları üçüncü kişi sayan görüş . 205

 

B) Mirasçıları mirasbırakanın halefi sayan görüş . 206

 

C) Görüşümüz 206

 

Muris Muvazaası Davasında Süreler 207

 

10. Muris Muvazaası Ve Tenkis Davası 208

 

Genel olarak 208

 

Tenkis Davasının Hukukî Niteliği 210

 

TÜRK HUKUKUNDA MURİS MUVAZAASI

 

16

 

A) Yenilik doğuran dava olması 210

 

B) Tasarrufu değiştiren dava olması 211

 

III. Tenkis Davasının Şartları  213

 

A) Mirasbırakanın tasarruf özgürlüğü sınırını aşması . 213

 

B) Saklı paylı mirasçının saklı payının ihlâl edilmesi . 215

 

Muris Muvazaası Davası ile Tenkis Davası Arasındaki İlişki 216

 

Muris Muvazaası Davası ile Tenkis Davasının Müstakilen Açılabilmesi ve Kademelendirilmesi Meselesi 219

 

Tenkis Davasının Tarafları 222

 

A) Davacı 222

 

Saklı paylı mirasçılar . 222

 

Saklı paylı mirasçıların alacaklıları ve iflâs masası 226

 

B) Davalı . 227

 

VII. Tenkise Sıra ve Tenkise Tâbi İşlemler  229

 

A) Kural 229

 

B) Mirasçılar veya üçüncü kişiler lehine yapılmış ölüme bağlı tasarrufların tenkisi . 230

 

C) Mirasçılar veya üçüncü kişiler lehine yapılmış sağlar arası kazandırmaların tenkisi 232

 

Türk medenî kanunu 565. maddesi 1. bendi . 234

 

Türk medenî kanunu 565. maddesi 2. bendi . 235

 

Türk medenî kanunu 565. maddesi 3. bendi . 236

 

Türk Medenî Kanunu 565. Maddesi 4. Bendi . 239

 

D) Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernekler ve vakıflar lehine yapılmış ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmaların tenkisi 241

 

VIII. Tenkis Davası Açma Süresi  242

 

A) Bir yıllık süre . 243

 

B) On yıllık süre . 243

 

İÇİNDEKİLER

 

17

 

C) Tasarrufun iptal edilmesinin tenkis davasına etkisi . 244

 

D) Tenkisin def’i yoluyla ileri sürülmesi . 244

 

Tenkis Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme . 246

 

11. Muris Muvazaası Ve Denkleştirme Talebi . 246

 

Genel Olarak . 246

 

Denkleştirmenin Hukukî Niteliği 249

 

III. Denkleştirmenin Konusu . 250

 

A) Denkleştirmeye tâbi kazandırmalar 250

 

B) Kanun gereği denkleştirmeye tâbi kazandırmalar 251

 

Çeyiz 251

 

Kuruluş sermayesi . 253

 

Borçtan kurtarma . 254

 

Malvarlığı devri . 254

 

C) Kanun gereği denkleştirmeye tâbi olmayan kazandırmalar 255

 

Eğitim masrafları . 255

 

Olağan hediyeler ve evlenme giderleri 255

 

Denkleştirmenin Tarafları . 257

 

A) Denkleştirme borçlusu 257

 

B) Denkleştirme alacaklısı . 262

 

Mirasbırakanın Muvazaalı İşlemlerine Karşı Denkleştirmeye Müracaat Edilen Hâller . 264

 

A) Mirasçılar arasında yapılan paylaştırma . 264

 

B) Mirasçılar lehine gizli bağış 266

 

Denkleştirme Davası Açma Süresi 267

 

VII. Denkleştirme Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme  268

 

SONUÇ . 269

 

KAYNAKÇA . 273