İslam-Osmanlı Hukukunda Anlaşmalı Boşanma (Muhalea)

Dr. Abdussamed ATASOY

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR . 13

GİRİŞ .15

KONUNUN MAHİYETİ VE TERCİH EDİLME SEBEBİ 15

ÇALIŞMANIN SINIRLANDIRILMASI VE ÇALIŞMADA KULLANILAN

KAYNAKLAR  16

III. YÖNTEM . 21

BİRİNCİ BÖLÜM

İSLAM HUKUKUNDA ANLAŞMALI BOŞANMA (MUHÂLEA)

GENEL OLARAK. 25

MUHÂLEANIN TANIMI 25

SÖZLÜK ANLAMI 25

ISTILAHİ ANLAMI . 27

III. MUHÂLEANIN MEŞRUİYETİ VE HÜKMÜ . 28

MEŞRUİYETİ . 28

Kur’an-ı Kerim 29

Sünnet 30

Sahabe Kavli ve İcma . 32

Aklî Delil. 33

MUHÂLEANIN MEŞRU KILINIŞ HİKMETİ VE SEBEBİ 34

MUHÂLEANIN HÜKMÜ 36

Muhâleanın Caiz Olduğu Görüşü . 37

Muhâleanın Caiz Olmadığı Görüşü 39

Farklı Durumlarda Muhâleanın Hükmü . 40

Yalnızca Kadından Kaynaklanan Sebeplere Dayanması

Durumunda Muhâleanın Hükmü . 40

Yalnızca Kocadan Kaynaklanan Sebeplere Dayanması

Durumunda Muhâleanın Hükmü . 43

8 İçindekiler

Muhâleanın Ancak Belirli Şartlara Bağlı Olarak Caiz Olabileceği

Görüşü ve Farklı Durumlarda Muhâleanın Hükmü .45

Apaçık Bir Fuhuş İfadesi Kapsamındaki Sebepler Durumunda

Muhâleanın Hükmü 48

Allah Teala’nın Hudutlarını Koruyamama Korkusu Durumunda

Muhâleanın Hükmü 50

Karı-Kocanın Arasında Anlaşmazlığın Bulunmaması

Durumunda Muhâleanın Hükmü 51

MUHÂLEANIN HUKUKİ NİTELİĞİ VE BUNUN NETİCELERİ52

MUHÂLEA İLE MAL KARŞILIĞI TALAK ARASINDAKİ FARK 59

MUHÂLEANIN RÜKÜNLERİ62

MUHÂLEA YOLU İLE BOŞANAN KOCA.64

Kocanın Talak Verme Ehliyetine Sahip Olması .64

Velinin Muhâleası (Kocanın Veli ile Temsili).65

Vekilin Muhâleası (Koca’nın Vekil ile Temsili) 66

Maraz-ı Mevt Halindeki Kocanın (Ölüm Hastası Kocanın) Muhâleası 68

MUHÂLEA YOLU İLE BOŞANAN KADIN .70

Kadının Muhâleaya Mahal Olması70

Sahih Bir Evlilik Akdinin Var Olması 70

İddet Döneminin Sona Ermemiş Olması .71

Kadının Muhâlea Yapmaya Ehliyetli Olması .73

Velinin Muhâleası (Kadının Veli ile Temsili)76

Vekilin Muhâleası (Kadının Vekil ile Temsili) 77

Kadın Adına Fuzuli’nin Muhâleası.79

Maraz-ı Mevt Halindeki Kadının (Ölüm Hastası Karının) Muhâleası.84

Sefih Olan Kadının Muhâleası.87

MUHÂLEA LAFIZLARI (SİGA) .90

Hanefi Mezhebinde Muhâlea Lafızları92

Hul` Kelimesi ve Bundan Türeyen Lafızlarla Muhâlea.92

Mübârae (İbralaşma) Lafzı ve Bundan Türeyen Lafızlarla

Muhâlea95

Alım-Satım (Bey`-Şirâ) Lafzı ve Bundan Türeyen Kelimelerle

Muhâlea96

Mal Üzerinde Talak Lafzı ve Bundan Türeyen Lafızlarla

Muhâlea97

Seninle Bâin Olarak Ayrıldık (Bâyentuki) ve Seninle Ayrıldık

(Fârektuki) Lafzı ve Bundan Türeyen Lafızlarla Muhâlea 97

İçindekiler 9

Diğer Mezheplerde Muhâlea Lafızları 98

Muhâlea Akdinin Fiille Kurulması 99

BEDEL (İvaz) . 100

Muhâlea Bedelinde Aranan Şartlar 100

Bedelin Mehir Olabilecek Bir Mal Olması. 101

Bedelin Mevcut ve Malum (Bilinen Bir Şey) Olması . 106

Muhâlea Bedelinin Miktarı ve Sınırı. 110

Muhâlea Bedeli Çeşitleri 114

Kocanın da Kadının da Belirli Bir Bedel Vermesi (Karşılığında

Hul` Yapmak) 115

Yalnızca Kadının Belirli Bir Bedel Vermesi (Karşılığında Hul`

Yapmak) . 115

Mehir (Karşılığında Hul` Yapmak). 115

İddet Nafakasından ve Sükna Hakkından Vazgeçme

(Karşılığında Hul` Yapmak) 117

Süt Emzirme (Karşılığında Hul` Yapmak) 119

Hidane Süresi İçerisinde veya Sonrasında Çocuğun

Bakımı ve Çocuğun Nafakası (Karşılığında Hul` Yapmak) 122

Hidane Hakkından Vazgeçme (Karşılığında Hul` Yapmak) 127

Bedelsiz Muhâlea. 127

VII. MUHÂLEADA İKRAH . 130

VIII. MUHÂLEADA İSPAT VASITALARI  136

MUHÂLEA KONUSUNDA HAKİMİN İZNİ . 140

SÜNNİ-BİD`İ MUHÂLEA AYRIMI 141

MUHÂLEADA KARŞILIKLI RIZA, HAKEM VEYA MAHKEME KARARININ

MUHÂLEAYA ETKİSİ 142

XII. MUHÂLEANIN SONUÇLARI . 147

İKİNCİ BÖLÜM

OSMANLI HUKUKUNDA ANLAŞMALI BOŞANMA (MUHÂLEA)

GENEL OLARAK. 155

MUHÂLEADA İCAB VE KABUL. 160

İCAB VE KABUL SAHİPLERİNİN (TARAFLARIN) HAYATTA OLMASI 160

MUHÂLEANIN KURULABİLMESİ İÇİN KOCANIN KABULÜNÜN

GEREKLİLİĞİ (KARŞILIKLI RIZA) . 161

İCAB VE KABULDEN (AKİT KURULDUKTAN) SONRA TEK TARAFLI İRADE

İLE MUHÂLEADAN DÖNMENİN MÜMKÜN OLMAMASI. 164

10 İçindekiler

III. MUHÂLEADA KULLANILAN LAFIZLAR166

MUHÂLEA NİYETİ YOKKEN KİNAYELİ LAFIZLA YAPILAN MUHÂLEA 166

MUHÂLEA NİYETİ VARKEN KİNAYELİ LAFIZLA YAPILAN MUHÂLEA 167

MUHÂLEADA İCAB VEYA KABULÜN LAFIZ DIŞINDA BİR ŞEKİLDE

YAPILMASI (İŞARETLE YAPILAN MUHÂLEA)169

MUHÂLEADA MECLİS BİRLİĞİ170

MUHÂLEANIN SEBEPLERİ VE TARAFLARIN ANLAŞMAZLIĞINI İFADE EDEN

LAFIZLAR .172

MUHÂLEA EHLİYETİNE SAHİP OLMA ŞARTI.181

ÇOCUKLARIN MUHÂLEASI 181

AKIL HASTASININ MUHÂLEASI185

MARAZ-I MEVT HALİNDE OLAN KİŞİNİN MUHÂLEASI 187

VII. GEÇERLİ BİR MUHÂLEA İÇİN GEREKLİ MUHTELİF ŞARTLAR.189

VIII. VELİNİN MUHÂLEA YAPMASI .190

VEKİLİN MUHÂLEA YAPMASI 197

KOCANIN MUHÂLEADA VEKİL TAYİNİ.197

KADININ MUHÂLEADA VEKİL TAYİNİ199

HER İKİ TARAFIN DA MUHÂLEADA VEKİL TAYİNİ201

MUHÂLEADA VEKALET HUSUSUNDA YAŞANAN İHTİLAFLAR .202

FUZULİNİN MUHÂLEA YAPMASI .205

MUHÂLEANIN BİR BÂİN TALAK OLMASI (MUHÂLEANIN RİC`İ TALAK VEYA

FESİH OLMAMASI).207

XII. MUHÂLEADA ŞARTA TALİK VE MUHAYYERLİK 211

XIII. MUHÂLEADA BEDEL .218

YALNIZCA KARININ BİR BEDEL VERMESİ.218

Mehir219

Mehr-i Muaccel.219

Mehr-i Müeccel.220

Mehrin Tamamı.221

Mehrin Yarısı .223

Mehrin Bir Kısmı226

İddet Nafakası.227

Sükna 232

Çocuğun Nafakası .235

İçindekiler 11

Hidane Süresi veya Belirli Başka Bir Süre Boyunca Çocuğun

Nafakası 235

Henüz Doğmamış Çocuğun Nafakası 238

Çocuğun Nafakasının Bedel Olarak Tayininde Kadının Fakir ve

Aciz Hale Gelmesi. 241

Çocuğun Nafakasının Kadın Tarafından İfasının İmkansız Hale

Gelmesi (Çocuğun Vefatı-Kadının Vefatı). 245

Çocuğun Nafaka Süresinin Tayin Edilmemesi. 248

Hidane Süresi İçerisinde veya Sonrasında Çocuğun Bakımı ve

Çocuğun Nafakası (Karşılığında Hul` Yapmak) ve Hidane Hakkının

Devri  253

Muhâlea Bedeli Olan Hidane Süresi İçerisinde Yabancı Bir Kişi

ile Evlenmek . 253

Hidane Hakkının Devri ve Hidane Hakkından Feragat Etmek

(Vazgeçmek). 255

Kadının Nakdi Bir Bedel Vermesi . 262

Bedel Olarak Verilen Diğer Mal ve Eşyalar, Feragat Edilen Diğer

Haklar. 265

YALNIZCA KOCANIN BİR BEDEL VERMESİ 273

HEM KARININ HEM DE KOCANIN BİR BEDEL VERMESİ 274

Kocanın Verdiği Mallar. 274

Kocanın Vazgeçtiği Alacaklar . 279

BEDEL İLE ALAKALI DİĞER MESELELER. 280

İddet Süresindeki Değişikliğin Muhâlea Bedeline Etkisi 280

Geçimsizliğin Kaynağının Muhâlea Bedelinin Hükmüne Etkisi 281

Muhâlea Bedelinin Yalnızca Muhâleanın Yapıldığı Sırada Geçerli

Olan Evlilik Akdinin Sonucu Olan Mehir Hakkını Sona Erdirmesi. 282

Muhâlea Bedelinin Telef Olması 283

XIV. MUHÂLEA VE EVLİLİĞE İLİŞKİN BÜTÜN DAVALARDAN İBRA’NIN KAPSAMI . 284

MUHÂLEA SONRASI KADININ İDDET BEKLEMESİ . 294

XVI. MUHÂLEADA İKRAH . 297

XVII. ZİMMİLERİN MUHÂLEASI . 306

XVIII. MUHÂLEADA İSPAT VE YARGILAMA USULÜ 309

XIX. KARI-KOCA ARASINDAKİ İHTİLAFLAR (TALAK-MUHÂLEA ANLAŞMAZLIĞI). 315

SONUÇ 317

12 İçindekiler

KAYNAKLAR.325

ARŞİV KAYNAKLARI .325

KADI SİCİLLERİ 325

FETVA KİTAPLARI328

SAKK KİTAPLARI328

DÜSTUR 329

BASILI KAYNAKLAR 329

EKLER 339

EK 1 KADRİ PAŞA’NIN EL-AHKÂMÜ’Ş-ŞER`İYYE Fİ’L-AHVÂLİ’Ş-ŞAHSİYYE ESERİ339

EK 2 MANASTIRLI İSMAİL HAKKI’NIN VESAİLÜ’L-FELAH Fİ MESAİLİ’N-NİKAH

ESERİ 343

EK 3 BAHÂEDDİN EFENDİ’NİN EN-NECÂH Fİ AHKÂMİ’N-NİKAH ESERİ .344

EK 4 MAHMUD ESAD SEYDİŞEHRİ’NİN KİTABU’N-NİKAH VE’T-TALAK ESERİ348

EK 5 HUKUK-I AİLE KARARNAMESİ.351