Adil Yargılanma Hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukuku

ADİL YARGILANMA HAKKI (AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE TÜRK HUKUKU )



Adem ÇELİK

BİRİNCİ BÖLÜM

ADİL YARGILANMA İLKESİNİN TARİHSEL VE HUKUKİ GELİŞİM SÜRECİ5

I-İLK VE ORTAÇAĞDAKİ GELİŞMELER5

II-AYDINLANMA DÖNEMİ GELİŞMELERİ9

1-Amerikada Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi9

2-Fransada Hak ve Özgürlüklerin Gelişimi10

III-ADİL YARGILANMA İLKESİNİN EVRENSELLEŞME SÜRECİ12

1-Evrenselleşme Sürecinde Uluslararası Gelişmeler12

A-Birleşmiş Milletler Örgütünün Çalışmaları12

a-Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi13

b-1966 İkiz Sözleşmesi -Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi-15

c-Birleşmiş Milletler Örgütünün Kabul Ettiği Diğer Sözleşmeler15

B-Avrupa Konseyinin Çalışmaları16

a-Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi16

b-İşkencenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi18

c-Avrupa Sosyal Şartı18

d-Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi18

e-Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansı ve Teşkilatı -AGİK-18

2-Evrenselleşme Sürecinde Bölgesel Gelişmeler19

A-Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi19

B-Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi20

IV-ADİL YARGILANMA İLKESİNİN TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE GELİŞİM SÜRECİ20

1-Osmanlı Dönemi20

A-Osmanlı Ceza Muhakemesi Prensipleri21

a-Beraet-i Zimmet Asıldır İlkesi21

b-Şek ile Yakin Zail Olmaz İlkesi21

c-Açık Soruşturma İlkesi -Aleniyet İlkesi-21

d-Hakimin Tarafsızlığı İlkesi22

e-Hakimin Bağımsızlığı İlkesi22

f-Yetkili Mahkemenin Tayini22

g-Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı22

h-Davaya Hakimin Huzurunda Bakılması22

ı-Hakikatin Araştırılması İlkesi23

i-Hüküm Verilirken Tarafların Hazır Bulunması23

j-Muhakemede Çabukluk Ve Ucuzluk İlkesi23

B-Osmanlı Ceza Muhakemesi Sistemi23

2-Tanzimat Dönemi24

3-Türkiye Cumhuriyeti Dönemi25

İKİNCİ BÖLÜM

ADİL YARGILANMA HAKKININ TANIMI İÇERİĞİ VE UNSURLARI27

I-ADİL YARGILANMA HAKKI27

1-Terminoloji ve Kavram27

2-Uygulama Alanı30

A-Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlıklar32

a-Mahkeme ve komisyona göre medeni hak ve vecibe niteliğinde olan işlemler36

b-Mahkeme ve Komisyona göre medeni hak ve vecibe kavramı dışında kalan nizalar39

B-Ceza Hukuku İle İlgili Davalar -Suç İsnadı-41

a-İç hukuktaki sınıflandırma43

b-Suçun Niteliği44

aa-İhlal edilen normun kapsamı44

bb-Cezanın amacı45

c-Cezanın türü ve ağırlığı45

II-ADİL YARGILANMA HAKKININ UNSURLARI46

1-Genel Olarak46

2-Kanunla Kurulmuş Yetkili Bağımsız ve Tarafsız Mahkeme Önünde Yargılanma Hakkı49

A-Mahkeme53

B-Kanuni Mahkeme54

C-Bağımsız ve Tarafsız Mahkeme57

a-Objektif Tarafsızlık60

b-Sübjektif tarafsızlık61

D-Türk Hukuk Sistemi İçerisinde Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Konusuna Dair Tartışmalar62

a-Hakimler ve Savcılar Yüksek Kururlunun Yapısı ve Tarafsızlığı Sorunu62

b-Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin Tarafsızlığı Sorunu67

c-Askeri Ceza Yargısının Tarafsızlığı Sorunu71

d-Devlet Güvenlik Mahkemeleri ile Sıkıyönetim Mahkemelerinin Tarafsızlığı Sorunu73

3-Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı81

A-Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkesi85

B-Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı93

C-Susma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme -Kendini Suçlamama- Hakkı97

D-Gerekçeli Karar Hakkı98

E-Delil Kuralları101

4-Makul Süre İçerisinde Yargılanma Hakkı103

A-Makul Sürenin Değerlendirilmesinde Kullanılan Ölçütler112

a-Dava Konusunun Niteliği112

b-Başvurucunun Tutumu114

c-Ulusal Yargılama Makamlarının Tutumu116

B-Makul Sürenin Başlangıcı ve Sonu117

5-Davaların Aleni Surette Görülmesi ve Kamuya Açık Yargılama119

A-Aleniyet İlkesinin Amaçları123

B-Aleniyet İlkesinin Kapsamı124

a-Doğrudan Katılma125

b-Dolayısıyla Katılma125

C-Aleniyetin Kaldırılması ve Gizli Yargılama126

D-Aleni Yargılama İlkesinin İhlalinin Sonuçları128

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

MASUMİYET KARİNESİ VE ADİL YARGILANMA KAPSAMINDA SANIĞA TANINAN ASGARİ GÜVENCELER131

I-MASUMİYET KARİNESİ -SUÇSUZLUK KARİNESİ-131

II-ADİL YARGILANMA KAPSAMINDA SANIĞA TANINAN ASGARİ GÜVENCELER139

1-Genel Olarak139

2-İsnadı En Kısa Sürede Anladığı Dilde Öğrenme Hakkı141

3-Savunmasını Hazırlamak İçin Gerekli Zaman ve Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı144

4-Bizzat ya da Müdafii Aracılığı ile Kendini Savunma Hakkı151

5-Tanık Dinletme ve Sorgulama Hakkı156

6-Tercümandan Ücretsiz Yararlanma Hakkı167

III-AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE DİVAN TARAFINDAN ADİL YARGILANMA HAKKINA İLİŞKİN TÜRKİYE İLE İLGİLİ VERİLEN KARAR ÖRNEKLERİ173

Karar No 1: Abdullah ÖCALAN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru No: 46221/99-, 12 Mart 2003173

Karar No 2: Mehmet Emin ÖZKAN TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 12822/02-, 21 Kasım 2006, -Kabul Edilemezlik Kararı-188

Karar No 3: P. Alexandrov ve G. A KIROVI -TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 58694/00-, 2 EKİM 2006, -Kabul Edilemezlik Kararı-195

Karar No 4: Pınar GÜNGÖR/TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 46745/99-, 6 Mart 2007, -Kabul Edilemezlik Kararı-211

Karar No 5: Özlem ALPARSLAN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 52663/99-, 25 Ağustos 2005, -Kabul Edilemezlik Kararı-215

Karar No 6: ALATAŞ VE KALKAN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 57642 / 00-, 11 Ekim 2005, -Kabul Edilemezlik Kararı-219

Karar No 7: Mehdi ZANA -TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 26982/95-, 6 Nisan 2004221

Karar No 8: Müslüm GÜNDÜZ - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 59997/00- , 12 Temmuz 2005225

Karar No 9: Necmettin ERBAKAN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 59405/00-, 6 Temmuz 2006228

Karar No 10: Halil GÜNDOĞAN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 67483/01-, 16 Ocak 2007242

Karar No 11: CANSEVEN TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 70317/01-, 15 Şubat 2007244

Karar No 12: YARAR - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 57258/00-, 19 Aralık 2006247

Karar No 13: YILMAZ VE DURÇ - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 57172/00-, 22 Aralık 2005250

Karar No 14: YÜKSEKTEPE TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 62227/00-, 24 Ekim 2006253

Karar No 15: ÖNER VE DİĞERLERİ TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 64684/01-, 25 Ekim 2005258

Karar No 16: ÖZDEN- TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 42141/98-, 24 MAYIS 2005261

Karar No 17: ÖZSOY - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 58397/00-, 2 Şubat 2006264

Karar No 18: ŞUYUR TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 13797/02-, 23 Mayıs 2006267

Karar No 19: AYDIN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 57/1996/676/866-, 25 Eylül 1997270

Karar No 20: Adem BULUT VE DİĞERLERİ - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 50282/99-, 2 Mart 2006284

Karar No 21: AKBABA - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 52656/99-, 17 Ocak 2006287

Karar No 22: ALINAK VE DİĞERLERİ - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 34520/97-, 04. 05. 2006290

Karar No 23: Ali EROL - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 47796/99-, 27 EKİM 2005294

Karar No 24: KUZU - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 13062 / 03-, 17 Ocak 2006298

Karar No 25: SAĞIR - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 37562/02-, 19 Ekim 2006299

Karar No 26: TOSUN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 4124/02-, 28 ŞUBAT 2006302

Karar No 27: KONDU- TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 75694/01-, 23 Ocak 2007304

Karar No 28: Şahin ÇAĞDAŞ1 TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 28137/02-, 11 Nisan 2006310

Karar No 29: BENLİ- TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 65715/01-, 20 Şubat 2007313

Karar No 30: ERİN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 71342/01-, 10 Ağustos 2006320

Karar No 31: ORUÇ TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 33620/02-, 21 Aralık 2006322

Karar No 32: Talip KÖKLÜ-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru No: 23552/02-, 30 Mart 2006325

Karar No 33: TAMAR TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 15614/02-, 18 Temmuz 2006327

Karar No 34: İNTİBA - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 42585/98-, 24 MAYIS 2005329

Karar No 35: YİĞİT- TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 62838/00-, 25 Ekim 2005337

Karar No 36: ÖZTUNÇ TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 74039/01-, 27 Mart 2007338

Karar No 37: AYDOĞAN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 40530/98-, 22 ARALIK 2005341

Karar No 38: Aslı GÜNEŞ- TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 53916/00-, 27 Eylül 2005343

Karar No 39: Ahmet KILIÇ TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 38473/02-, 25 Temmuz 2006346

Karar No 40: Ali Rıza DOĞAN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 50165/99-, 22. 12. 2005350

Karar No 41: TANER TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no. 38414/02-, 15 Şubat 2007353

Karar No 42: Adem ARSLAN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 75836/01-, 19. 12. 2006356

Karar No 43: AKSOY -EROĞLU- - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 59741/00-, 31 Ekim 2006359

Karar No 44: SADAY - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 32458/96-, 30 Mart 2006363

Karar No 45: Evrenos ÖNEN - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 29782/02-, 15 Şubat 2007365

Karar No 46: Aydın TATLAV - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 50692/99-, 2 MAYIS 2006369

Karar No 47: ZANA-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 69/1996/688/880-, 25 Kasım 1997372

Karar No 48: Mehmet KANAT - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 19324/03-, -Dostane Çözüm-, 4 Ocak 2007379

Karar No 49: Yusuf KÜRKÇÜ - TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru no: 7109 / 02-, -Dostane Çözüm-, 26. 09. 2006381

Karar No 50: Abidin DOĞAN-TÜRKİYE DAVASI,

-Başvuru No: 67214/01-, -Dostane Çözüm-, 10 Ekim 2006383