^{Sigorta Sözleşmelerinde Hasar}Hasar Hukuku I

Av. Dr. Ahmet KARAYAZGAN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  i
İÇİNDEKİLER . iii
KISALTMALAR  xi
GENEL OLARAK. 1
§1. HASAR HUKUKU KAVRAMI
I. GENEL OLARAK. 3
II. SİGORTA MEVZUATI ANLAMINDA  4
1. Poliçe Yazım ve Hasar İlişkisi . 4
2. Hasar Sürecinde İyi Niyet ve Özen  5
3. Tazminat Sürecine İlişkin Bilgilendirme . 5
4. Hasar Yükümlülükleri ile Muallak Tazminat Karşılığı İlişkisi  5
5. Sigorta Şirketlerinin Hasar Yükümlülükleri ile Teminat İlişkisi . 8
6. Sigorta Şirketlerinin Muallak Hasar Dosyası Açma Yükümü . 9
7. Sigorta Şirketinin Hasar Destek Hizmeti Alımı . 12
8. Rücu ve Sovtaj Tutarlarının, Tazminat Ödemesine Etkisi ve
Muhasebeleştirilmesi . 13
9. Sigorta Şirketinin Yanlış Uygulamaları . 13
10. Sigortacılık Verilerinin Paylaşımı . 13
III. DİĞER MEVZUAT ANLAMINDA  15
1. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu  15
2. Kambiyo Mevzuatı  17
2.1. Uluslararası Ticarete Konu Mallara İlişkin Sigortalar  18
2.2. Hayat Sigortaları . 19
2.3. Diğer Sigorta Türleri Açısından . 19
a. Prim Transferi  19
b. Hasar Tazminatı ve Benzeri Ödemelerin Yurt Dışına Transferi  19
3. Vergi Mevzuatı  19
3.1. Banka Sigorta ve Muamele Vergisi (BSMV) . 19
3.2. Yangın Vergisi  20
3.3. Hayat Sigortalarında Sigorta Tazminatının Vergilendirilmesi . 21
3.4. KDV Konusu  21
4. MASAK Mevzuatı . 22
5. Kişisel Veri Mevzuatı  24
IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİ ÖZEL VE GENEL ŞARTLARI  27
1. Genel Şartlar . 27
2. Özel Şartlar. 30
3. Garantiler (Warranties)  33
4. Sigorta Sözleşmesi Özel ve Genel Şartlarının TBK Karşısında Durumu . 33
V. SİGORTA YARGISI . 34
§2. İYİ BİR HASAR UYGULAMASI NASIL OLMALI?
I. OECD - İYİ HASAR YÖNETİMİNE DAİR REHBER (GUİDELİNES FOR
GOOD PRACTİCE FOR INSURANCE CLAİM MANAGEMENT) . 39
II. MESLEKİ YETERLİLİK KURUMU – SİGORTA ŞİRKETİ
HASAR/TAZMİNAT PERSONELİ ULUSAL MESLEK STANDARDI . 40
III. SEDDK – HASAR VE TAZMİNAT İŞLEM DENETİM REHBERİ  41
§3. HUKUK GÖZÜYLE HASAR YÖNETİMİ
I. SİGORTACININ HASAR DEPARTMANI ORGANİZASYONU  43
II. HASAR YÖNETİMİNE DAİR ÖNEMLİ HUSUSLAR . 44
1. Ürün ve Poliçe Yazımı . 44
a. Ürün Yapısının Basitleştirilmesi . 44
b. Ürün Şartları ile Risk Özelinde Uyumun Sağlanması . 44
c. Müşteri veya Temsilcisi Tarafından Ibraz Edilen Özel Şartlar ile
Sigortacının Ürün Şartlarının Uyumunun Sağlanması  45
d. Reasürans Sözleşmesinin Ürüne ve Teminata Dair Şartlarının,
Sigorta Sözleşmesi Şartları ile ve Yerel Hukuk ile Uyumlu Hale
Getirilmesi . 46
2. Sigortalı ve Rizikonun Takibi  46
3. Hasarda İspat Yükü ve Sigortalı Lehine Yorum  47
III. HASAR SÜRECİNE DAİR KONTROL LİSTELERİNİN
OLUŞTURULMASI  48
IV. HASAR SÜRECİNİN DİJİTALLEŞMESİ  49
§4. HASAR SÜRECİNDE İLGİLİ KİŞİ VE KURUMLAR
I. SÖZLEŞME HUKUKU ÇERÇEVESİNDE İLGİLİLER  51
1. Sigorta Şirketi . 51
2. Birinci Taraf Olarak Hasar Talebinde Bulunan Kişiler  51
3. Üçüncü Taraf Olarak Talepte Bulunan Kişiler . 52
4. Tazminat Alacağını Takip Yetkisinin Verilebileceği Kişiler . 52
II. HASAR YÖNETİM FAALİYETİNE DAHİL OLAN KURUM VE
KURULUŞLAR . 53
1. Sigorta Eksperi  53
2. Sigorta Aracıları  56
2.1. Sigorta Acentesi  56
2.2. Sigorta Brokeri . 57
3. Destek Hizmetleri  57
4. Sigorta Bilgi Merkezi (SBM)  59
5. Güvence Hesabı . 59
6. Motorlu Taşıt Bürosu (MTB)  60
7. Özel Riskler Yönetim Merkezi (ORYM)  61
8. Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM)  61
§ 5. HASAR SÜRECİNİN BAŞLAMASI
I. HASAR BİLDİRİMİ . 63
1. Hasar İhbarı Yapacaklar Bakımından  64
1.1. Dikkat Edilmesi Gerekenler . 64
1.2. Bildirimi Gereken Hususlar  64
1.3. Bildirim Yapacak Kişiler  65
1.4. Bildirimin Yapılacağı Taraf  69
2. Bildirim Süresi . 69
3. Bildirimin Şekli . 70
4. Bildirimde Bilgi ve Belge Temini . 70
II. DAVA YOLUYLA HASAR TALEBİNİN YAPILMASI . 71
III. HASAR DOSYASININ AÇILMASI  71
1. Dosya Açma Sistematiği 71
2. Reasürans Sözleşmesinin, Hasar Sürecine Etkisinin Değerlendirilmesi  73
3. Hasar Dosyasının Oluşturulması, Bilgi ve Belge Temini  74
4. Hasara İlişkin Bilgi ve Belge Paylaşımı  77
IV. ÖN İNCELEME  78
1. Sigorta Süresi ile Hasar Tarihi İlişkisinin İncelenmesi  78
2. Sigortacının Sorumluluğunun Başlamış Olup Olmadığının İncelenmesi  81
3. Hasar/Tazminat Talebinde Bulunanın Menfaatinin Mevcudiyetinin
İncelenmesi  84
3.1. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 86
a. Mal Sigortası  86
b. Sorumluluk Sigortaları . 87
c. Can Sigortaları . 87
4. Zamanaşımı İncelemesi . 88
5. Teminata Dair Ön Şartların İncelenmesi . 94
V. MUALLAK TAZMİNAT KARŞILIĞI AYRILMASI . 95
1. Başvurunun Yapıldığı Safhaya Göre Muallak Ayrılması Esasları . 95
2. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 97
2.1. Zarar Sigortaları  98
2.2. Can Sigortaları  98
§ 6. HASARDA NEDENSELLİK VE İSPAT
I. NEDENSELLİK (PROXIMATE CAUSE)  99
II. İSPAT YÜKÜ . 101
1. Sigorta Sözleşmeleri Özelinde İspat Yükü . 101
2. İspat Yükünün Yerine Getirilmesi 105
§7. HASARIN YÖNETİMİ
I. BİRDEN FAZLA SİGORTA ŞİRKETİ ve/veya SİGORTA
SÖZLEŞMESİNİN VARLIĞI HALİNDE, HASAR YÖNETİMİ . 109
1. Zarar Sigortaları . 110
1.1. Mal Sigortaları  110
a. Müşterek Sigorta  110
b. Kısmi Sigorta  113
c. Çifte Sigorta . 114
1.2. Sorumluluk Sigortaları  115
2. Can Sigortaları . 116
2.1. Hayat Sigortaları . 116
2.2. Kaza Sigortaları . 116
2.3. Hastalık/Sağlık Sigortaları  116
II. AVANS ÖDEMESİ (INTERIM PAYMENTS) . 116
1. Sigorta Tazminatı İçin Avans . 117
2. Giderler İçin Avans  117
III. SİGORTACININ HASARI İNCELEMESİ . 119
IV. HASARDA TALEP SAHİBİ - SİGORTACI İŞ BİRLİĞİ . 121
V. HASAR SÜRECİNİN SONUÇLANDIRILMASI . 122
1. Hasarın Reddedilmesi  122
2. Hasarın Kabulü ve Tazmin . 123
2.1. Sigorta Sözleşmesinde Tazmin Esası  124
a. Sigorta Tazminatının Ödenmesinin Şarta Bağlanması . 125
b. Tazminat Ödemesinde, Sovtajın Mahsubu Suretiyle Tazmin . 126
c. Sigortalı/Hak Sahibinin Sigorta Tazminat Ödemesini Kabulden
Kısmen veya Tamamen Kaçınması  127
d. Garameten (Proporsiyonel) Ödeme  128
e. Hizmet Sağlayıcısı veya Sağlık Kuruluşuna Ödeme  130
2.2. Sigorta Tazminat/Bedelinin Tahsili Yetkisi  130
2.3. Sigorta Poliçesi ve Tazminat Alacağının Devri  132
a. Sigorta Konusu Menfaatin Devri - Değişmesi . 132
b. Sigorta Tazminat Alacağının Devri ve Temliki . 132
c. Sigorta Poliçesinin Devri . 133
2.4. Tazminat Ödeme Süreci . 134
a. Muacceliyet  134
b. Ödemede Gecikme . 134
c. Dövizli Poliçelerde Tazminat Ödemesi . 136
d. Tazminat Ödemesinin Belgelendirilmesi . 138
(i) İbraname 138
(ii) CMK’ya göre Uzlaşma  139
(iii) Arabuluculuk  140
(iv) Avukatlık Kanunu md. 35/A Uzlaşması  141
2.5. Tazminat Ödemesinin Sigorta Bedeline Etkisi . 141
a. Mal Sigortaları . 142
b. Can Sigortaları . 142
2.6. Aynen Tazmin Süreci . 142
3. Giderlerin Ödenmesi  144
3.1. Tazminat Ödeme Borcunun Kapsamının Belirlenmesi Amacıyla
Yapılan Giderler . 144
3.2. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma
Amacıyla Yapılan Giderler . 145
3.3. Sigorta Türüne Göre Sözleşme ile Öngörülebilen Giderlerin
Karşılanması Esasları 146
4. Halefiyet (Subrogation) . 146
VI. SİGORTACILAR ARASINDA PRİM/HASAR PAYLAŞIMI  147
VII. SİGORTACIYA KARŞI MUNZAM (AŞKIN) ZARAR TALEBİ  148
VIII. HASAR SIKLIĞININ SİGORTA İLİŞKİSİNE ETKİSİ ve
SONUÇLARI . 153
IX. HAK SAHİPLERİNCE ARANMAYAN PARALARIN YÖNETİMİ  154
1. Genel Olarak  154
2. Sürecin İşleyişi  154
§8. HASARIN TESPİTİ
I. HASARIN TESPİTİNDE ÖNE ÇIKAN KAVRAMLAR . 157
1. Olay  157
2. Tam Ziya/Pert (Total Loss)  157
3. Sigorta Bedeli ve Sigorta Değeri  158
3.1. İlk Ateş Sigortası (First Loss Insurance) . 158
3.2. Mutabakatlı Kıymet – Takseli Sigorta (Valued Policies)  158
4. Netice Zararları (Consequential Loss)  162
5. Yeni İkame Bedel ve İyileştirme  162
6. Birleştirme (Aggregation)  163
7. Aşkın ve Eksik Sigorta (Excess and Under Insurance)  164
8. Muafiyet (Deductible)  167
9. Sigortalı ile Müşterek Sigorta (Franchise) . 168
10. Sovtaj (Salvage) . 168
11. Enflasyon Klozu . 169
II. TAZMİNAT TESPİT USÛL ve ESASLARI . 169
1. Genel Olarak  169
2. Sigorta Eksperi Ataması Suretiyle Tespit Usul ve Esasları  170
2.1. Sigorta Eksper Ataması . 170
a. Sigortacı Tarafından Atama  171
b. Sigortalı veya Sigorta Ettiren ya da Sigorta Sözleşmesinden
Menfaat Sağlayan Kişi Tarafından Atama 172
c. Yetkisiz Eksperin Atanması . 172
d. Yabancı Eksper Atanması  172
e. Müşterek Sigortada Eksper Ataması  172
2.2. Sigorta Eksper Ücreti  173
2.3. Sigorta Eksperinin İncelemesi . 176
2.4. Eksper Raporunun Hazırlanması . 177
2.5. Değer Kaybı Taleplerinde Ekspertiz İşlemleri  178
3. Tazminat/Hasar Tutarının Hesaplamasında Sıralama  178
4. Hasar Tespit Süreçlerinde Vergi Konuları . 178
4.1. Sigorta Tazminatında “KDV” Konusu  178
4.2. Hasarda Sovtajın Vergilendirilmesi Konusu . 179
5. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 180
5.1. Taraflar Arasında Hasar Tutarının Tespitine İlişkin Prosedür. 180
5.2. Hasar Tutarının Hesaplanmasına Dair Usul ve Esaslar . 181
a. Zarar Sigortaları 181
b. Can Sigortaları  183
c. Diğer Sigortalar  183
§9. SİGORTA ŞİRKETİNİN İTİRAZLARI
I. ÖN ŞART/LARIN YERİNE GETİRİLMEMİŞ OLMASI  186
II. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDEKİ DİĞER SINIRLAMALAR  187
III. SİGORTA ETTİREN/SİGORTALININ YÜKÜMLÜLÜK İHLALİ . 190
1. Zararı Önleme, Azaltma, Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğünü
İhlal  190
2. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğünü
İhlal  190
3. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler  191
3.1. Zarar Sigortaları  191
a. Mal Sigortaları - Zarar Gören Mal ve Zararın Gerçekleştiği Yerde
Değişiklik Yapmama Yükümünün İhlal Edilmesi . 191
b. Sorumluluk Sigortaları - Sigortacının Zarar Görenden Bilgi Alma
Hakkını İhlal  192
IV. AZAMİ İYİ NİYET İLKESİNİN İHLALİ . 192
V. SİGORTA ETTİREN/SİGORTALININ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN
HASARA ETKİSİ . 193
1. Sözleşmenin Kurulması Sırasındaki Beyansızlığın Hasara Etkisi . 193
2. Sigorta Sözleşmesi Süresi İçinde Özen ve Beyan Yükümü . 195
2.1. Sigorta Ettiren/Sigortalının Özen Yükümü . 195
2.2. Sözleşme Süresi İçerisinde Beyan Yükümlülüğü . 195
2.3. Sigorta Türüne Özgü Düzenlemeler . 196
VI. SÜRELER  197
1. Zamanaşımı . 197
2. Sözleşme ile Getirilen Süreler . 200
VII. TEMİNAT DIŞINDA KALAN HALLER . 202
VIII. HİLELİ TALEPLER – SİGORTA DOLANDIRICILIĞI . 204
1. Sigorta Dolandırıcılığı . 204
2. Yanlış Sigorta Uygulaması  208
IX. YAPTIRIM KLOZU - OFAC  209
§10. SİGORTA TÜRÜNE ÖZGÜ DÜZENLEMELER
I. GENEL OLARAK. 213
1. Kaza ve Yaralanmaya Bağlı Mal ve Sorumluluk Sigortaları . 213
2. Sağlık Sigortaları . 213
3. Hayat Sigortaları  214
II. BAZI ÖZELLİKLİ SİGORTA TÜRLERİNE DAİR DÜZENLEMELER 214
1. Motorlu Araç Sigortaları 214
2. Maden Çalışanları Zorunlu Ferdi Kaza Sigortası  215
3. Yönetici Sorumluluk Sigortaları  215
4. Kefalet Sigortaları  217
5. Bina Tamamlama Sigortası  218
6. Emniyeti Suiistimal Sigortaları  219
7. Kar Kaybı Sigortası  220
8. DASK Sigortası  222
9. Tıbbi Kötü Uygulamaya Dair Sorumluluk Sigortası  222
§11. HASAR SÜREÇLERİNDE SİGORTA ARACILARI
I. SİGORTA ARACILARININ SORUMLULUĞU . 223
1. Sigorta Acenteleri . 223
2. Sigorta Brokeri . 225
II. SİGORTA MEVZUATI KAPSAMINDA ÖNE ÇIKAN HUSUSLAR  226
III. ARACININ SORUMLULUĞU KAPSAMINDA TALEP EDİLEBİLECEK
ZARARLAR . 228
IV. SİGORTA ARACILARINA KARŞI TALEBİN YÖNELTİLME
ŞEKLİ . 229
§12. HASAR HUKUKU - ÖRNEK SORU CEVAPLAR
ÖRNEK SORU CEVAPLAR 231
EKLER
EK 1 – İyi Hasar Yönetimine Dair Rehber – OECD (Guidelines for Good Practice
for Insurance Claim Management)  329
EK 2 – Sigorta Şirketi Hasar-Tazminat Personeli (Seviye 5) Ulusal Meslek
Standardı . 335
EK 3 – Sigorta Şirketi Hasar - Tazminat Personeli (Seviye 6) Ulusal Meslek
Standardı . 341