Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Kadı Yardımcıları

Doç. Dr. Ahmet KILINÇ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

KISALTMALAR . 7

İÇİNDEKİLER 9

GİRİŞ .13

BİRİNCİ BÖLÜM

YARGILAMADA ESASA İLİŞKİN YETKİLİ OLAN KADI YARDIMCILARI

NAİP.23

Naibin Yetkileri, Nitelikleri ve Hukuki Dayanakları . 23

Naip Türleri. 30

Genel Yetkili Naipler 30

Hususi Yetkili Naipler . 38

Hususi İdari Yetkili Naipler 38

Hususi Adli Yetkili Naipler . 42

Naip Kararlarının Denetlenmesi . 47

Merkezi Otorite Tarafından Denetim. 47

Kadı Tarafından Denetim . 48

MUSLİHÛN .52

Muslihûnun Tanımı ve Nitelikleri . 53

Muslihûnun Kendisinin Özellikleri 54

Muslihûnun Dâhil Olduğu Uyuşmazlıkların Özellikleri . 62

Muslihûna Başvuru Usulü. 66

Muslihûna Başvuru Gerekçesi 69

İslam Hukukunun Teşvik Etmesi. 69

Sulhun Ahlaki ve Dini Karakteri 71

Hukuki İhtiyaçlar 73

Maddi Hukuktan Ayrılma Arzusu . 77

Uyuşmazlığın Gizli Kalması İsteği . 78

Diğer Nedenler. 78

Muslihûn ile Çözülen Uyuşmazlıkların Kadı Tarafından Denetlenmesi 79

10 İçindekiler

III. KASSAM  82

Kassamın Nitelikleri, Yetkileri ve Kayıtları .82

Kassamın Nitelikleri ve Yetkileri83

Kassam Defterleri .85

Kassamiye .91

Kassam Türleri.93

Askerî Kassam .94

Şehrî Kassam.95

Askerî ve Şehrî Kassamların Yetki-Görev Uyuşmazlığı 97

Kassam Kadı İlişkisi98

Kassam Kararlarının Kadı Tarafından Denetimi 99

Kadıların Yargı Sürecine Dâhil Oldukları Feraiz Vakaları .99

Tereke Kaynaklı Vakalar.99

Mirasçı Kaynaklı Vakalar 103

İKİNCİ BÖLÜM

YARGILAMANIN USULÜNE İLİŞKİN ETKİLİ OLAN KADI YARDIMCILARI

EHL-İ HİBRE.111

Ehl-i Hibrenin Nitelikleri ve Konumu.113

Ehl-i Hibrenin Tanımı ve Özellikleri.113

Ehl-i Hibrenin Osmanlı Yargılama Hukukundaki Konumu.118

Zorunlu Bilirkişilik Uygulaması 121

Osmanlı Hukuk Kaynaklarında Zorunlu Bilirkişilik.122

Zorunlu Bilirkişilik Türleri 124

Esasa İlişkin Bilirkişilik 124

Usuli Zorunlu Bilirkişilik125

Bilirkişi Raporları .127

Bilirkişi Raporunun Kadıya Aktarılması .128

Bilirkişi Raporunun Yargılamanın Seyrine Etkisi130

Bilirkişi Raporuna İtiraz.134

MÜFTÜ .138

Müftünün Tanımı, Türleri ve Görevlendirilmeleri.139

Tanımı ve Özellikleri139

Türleri .140

Görevlendirilmeleri.141

İçindekiler 11

Osmanlı Hukukunda Fetva . 146

Fetvaların Tanımı Özellikleri ve Fonksiyonları 146

Tanımı ve Özellikleri 147

Fonksiyonları. 149

Fetvanın Osmanlı Yargılama Hukukundaki Rolü 152

Hukuk Kaynağı Olarak Fetva . 153

Somut Olaya İlişkin Fetva 154

Fetvanın Yargılamanın Seyrine Etkisi 160

III. KOLLUK GÖREVLİLERİ (SUBAŞI, ÇAVUŞ, MUHZIR, ASES).163

Kolluk Görevlilerin Türleri ve Özellikleri . 164

Çavuş 165

Subaşı. 167

Ases 168

Muhzır 171

Kolluk Görevlilerinin Genel Vazifeleri. 174

Kolluk Görevlilerinin Yargılamaya Katkıları. 175

İlgililerin Mahkeme Huzuruna Getirilmesi . 176

Dilekçelerin – Taleplerin Kadıya Sunulması . 181

Vakanın Kadıya Sunulması . 182

Suçüstü. 185

İfade Alma 187

Delil temini. 189

Farklı Roller ile Kadıya Yardım Etme 191

Şuhûdü’l-hâl Üyesi 192

Yediemin . 193

iii. Keşif Heyeti Üyesi 196

İnfaz / İcra Memuru 198

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YARGILAMAYA BÜROKRATİK AÇIDAN DESTEK OLAN KADI YARDIMCILARI

KÂTİP .201

Tanımı, Önemi, Tarihî Gelişimi ve Hukuki Dayanağı. 201

Niteliği 204

Eğitimi ve Ataması 206

Hiyerarşik Yapısı . 209

12 İçindekiler

Gelirleri .211

Görev ve Yetkileri213

Kayıt Tutma.213

Şuhûdü’l Hâl Üyesi Olma 217

Diğer Görevleri217

ŞUHÛDÜ’L-HÂL .219

Tanımı, Hukuki Dayanakları ve Özellikleri .219

Hukuki Dayanakları .221

Tanımı ve Özellikleri223

Atanması Azli ve Ücret Alması 224

Statü ve Meslekleri227

Askerî (Yönetici) Kategoride Yer Alan Şuhûdü’l Hâl Üyeleri .227

İlmiye Sınıfına Dâhil Olan Askerîler228

Ehl-i Örf229

Reaya Kategorisinde Olan Şuhûdü’l-Hâl Üyeleri.230

Yargılama Sürecindeki İşlevleri233

Yargılamanın İspat Edilmesi234

Yargılamanın Aleniyeti236

Yargılamanın Denetlenmesi236

III. MÜZEKKÎ (TEZKİYE MEMURLARI).238

Müzekkîliğin Tanımı, Nitelikleri ve Hukuki Dayanakları 238

Tezkiyeye Başvurulan Uyuşmazlıklar ve Tezkiye Metodu .241

Tezkiyeye Başvurulan Uyuşmazlıklar 242

Tezkiye Metodu 244

Tezkiye Türleri.247

Gizli Tezkiye 248

Alenî Tezkiye.249

Tezkiyenin Yargılamanın Seyrine Etkisi .251

Tezkiyenin Olumsuz Neticelenmesi (Cerh) .252

Tezkiyenin Olumlu Neticelenmesi (Ta‘dîl) 255

SONUÇ.259

KAYNAKÇA.263

KAVRAM DİZİNİ .289