Otonom Aracın Sebep Olduğu Zararlardan Üreticinin Kusursuz Sorumluluğu
Dr. Ayşe Nur Merve YAZICI
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . 7
TEŞEKKÜR 7
İÇİNDEKİLER. 11
KISALTMALAR 21
GİRİŞ25
1. KONUNUN TAKDİMİ, ÖNEMİ, SINIRLANDIRILMASI VE DÜZENLEMELERİ25
KONUNUN TAKDİMİ . 25
KONUNUN ÖNEMİ 28
III. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 29
KONUNUN DÜZENLENİŞİ 32
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE, OTONOM ARAÇ İÇİN TEKNİK GEREKLİLİKLER,
MEŞRUİYET SORUNU VE SÜRÜŞ OTOMASYONUNUN SINIFLANDIRILMASI
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 35
GENEL OLARAK . 35
TERİM SORUNU 36
Sürüş Otomasyonu 36
Otonom Sürüş . 36
Genel Olarak 36
Uluslararası Düzenlemeler Üzerinden Kavrama Bakış . 39
Otonom Sürüş-Yapay Zekâ İlişkisi 40
Otomatikleşmiş Araç . 42
Otomatik Sürüş Sistemi. 43
Değerlendirme ve Kanaatimiz . 44
III. ARAÇ OTOMASYONUNUN TARİHÇESİ. 46
OTONOM ARACIN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ. 51
3. OTONOM ARAÇ İÇİN TEKNİK GEREKLİLİKLER.54
GENEL OLARAK . 54
ÇEVREYİ ALGILAMA, YORUMLAMA 55
12 İçindekiler
Genel Olarak . 55
Çevreyi Algılama 56
Dinamik Çevrenin Algılanması . 56
Durağan (Sabit) Çevrenin Algılanması 57
Sensörlerin Kullanımı. 57
Yorumlama 59
III. ÖĞRENME VE KENDİ KENDİNE KARAR VERME . 60
Öğrenme . 60
Genel Olarak 60
Otonom Araçlarda Öğrenme . 61
Kendi Kendine Karar Verme 62
İŞBİRLİĞİ VE İLETİŞİM 63
KONUM TAYİNİ . 66
ROTA PLANLAMA 67
VII. HARİTA VERİLERİNİN KULLANIMI 67
VIII. FONKSİYONEL GÜVENLİK 68
4. OTOMATİKLEŞMİŞ VE OTONOM ARAÇLARIN MEŞRUİYET SORUNU 71
5. SÜRÜŞ OTOMASYONUNUN SINIFLANDIRILMASI.74
GENEL OLARAK . 74
AVRUPA BİRLİĞİ DÜZENLEMELERİ KAPSAMINDA SINIFLANDIRMA 75
III. TÜRK HUKUKU DÜZENLEMELERİ KAPSAMINDA SINIFLANDIRMA 77
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ULUSAL KARAYOLU TRAFİK GÜVENLİĞİ İDARESİ’NİN
SINIFLANDIRMASI . 78
ULUSLARARASI OTOMOTİV MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ’NİN SINIFLANDIRMASI 80
SAE 2014 Metni. 80
SAE 2016 Metni. 81
SAE 2018 Metni. 82
SAE 2021 Metni. 82
ALMAN FEDERAL TRAFİK İŞLERİ DAİRESİ’NİN SINIFLANDIRMASI 86
VII. ALMAN KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU’NDA YAPILAN SINIFLANDIRMA . 88
StVG 2017 Değişikliği Kapsamında Sınıflandırma 89
StVG 2021 Değişikliği Kapsamında Sınıflandırma 91
VIII. DEĞERLENDİRME VE KANAATİMİZ . 94
İçindekiler 13
İKİNCİ BÖLÜM
OTONOM ARAÇ ÜRETİCİSİNİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU
6. SORUMLULUĞUN TARİHİ GELİŞİMİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ .99
GENEL OLARAK . 99
SORUMLULUĞUN TARİHİ GELİŞİMİ 103
Avrupa Birliği Hukukunda 103
Alman Hukukunda. 106
İsviçre Hukukunda. 107
Türk Hukukunda 108
III. SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ . 113
Genel Olarak 113
Kusur Sorumluluğu-Kusursuz Sorumluluk . 115
Özen Sorumluluğu-Tehlike Sorumluluğu. 118
Sorumluluğun Hukuki Niteliğinin Otonom Araç Yönünden Değerlendirilmesi 122
7. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI .126
GENEL OLARAK . 126
HATALI ÜRÜNÜN PİYASAYA SÜRÜLMESİ 126
Ürün Kavramı 126
85 / 374 / EEC Direktifi’ne Göre. 126
Genel olarak . 126
Taşınır eşya olarak ürün . 127
Özel değerlendirmeler . 128
(1) Elektrik 128
(2) Hizmet edimi. 128
(3) Basılı eserler 129
(4) Yazılım. 129
Alman Hukukuna Göre. 131
Genel olarak . 131
Taşınır eşya olarak ürün . 131
(1) BGB § 90’a göre değerlendirme yapan hâkim görüş. 131
(2) BGB § 90’a göre değerlendirmeyi reddeden azınlık görüş 132
Özel değerlendirmeler . 132
(1) Elektrik 132
14 İçindekiler
(2) Basılı eserler 133
(3) Yazılım. 134
İsviçre Hukukuna Göre. 135
Genel olarak . 135
Taşınır eşya olarak ürün . 136
Özel durumlar 137
(1) Elektrik 137
(2) Basılı eserler 138
(3) Yazılım. 138
Türk Hukukuna Göre 140
Genel olarak . 140
Eşya 140
Taşınır-taşınmaz ayrımı 141
Madde ve müstahzar 143
Özel durumlar 143
(1) Elektrik 143
(2) Basılı eserler 144
(3) Yazılım. 144
Ürün Olarak Otonom Aracın Değerlendirilmesi. 145
Ürünün Hatalı Olması 147
Ayıp-Hata Ayrımı 147
85 / 374 / EEC Direktifi’ne Göre. 149
Genel olarak . 149
Haklı güvenlik beklentisi. 150
(1) Ürünün sunumu 151
(2) Kullanım şekli 151
(3) Piyasaya sürülme anı 152
(4) Diğer haller . 152
Alman Hukukuna Göre. 153
Genel Olarak. 153
Haklı Güvenlik Beklentisi 154
(1) Ürünün sunumu 155
(2) Kullanım şekli 155
(3) Piyasaya sürülme anı 156
(4) Diğer haller . 156
İçindekiler 15
Hata Türleri 158
(1) Tasarım hatası. 158
(2) Üretim hatası 159
(3) Bilgilendirme hatası 160
(4) Gelişim hatası . 161
(5) Gözetim hatası 161
(6) Etkisizlik 162
İsviçre Hukukuna Göre. 162
Genel olarak . 162
Haklı Güvenlik Beklentisi 163
(1) Ürünün sunumu 164
(2) Kullanım şekli 164
(3) Piyasaya sürülme anı 165
(4) Diğer haller . 166
Hata türleri . 167
(1) Tasarım hatası. 167
(2) Üretim hatası 168
(3) Bilgilendirme hatası 169
(4) Gelişim hatası . 169
(5) Gözetim hatası 170
(6) Etkisizlik 171
Türk Hukukuna Göre 171
Genel olarak . 171
Uygunsuzluk . 172
Güvenli ürün. 173
Hatalı Ürün Olarak Otonom Araçlar. 174
Genel olarak . 174
Otonom araçlarda haklı güvenlik beklentisi . 175
(1) Genel olarak 175
(2) Aracın sunumu 176
(3) Kullanım şekli 177
(4) Teknik düzenlemeler. 178
(5) Diğer haller . 180
Hata türleri . 182
16 İçindekiler
(1) Otonom araçlarda tasarım hataları. 182
(a) Genel olarak 182
(b) StVG 1e/(2)’ye göre otonom aracın sahip olması gereken
teknik donanım . 183
Sürüş faaliyetini yerine getirmesi. 185
Trafik kurallarına uyması 188
iii. Kaza önleme sistemine sahip olması . 190
Kendi başına aracı minimum risk durumuna geçirmesi . 193
Sürüş manevrası önermesi. 197
Teknik denetçiye veri sağlaması ve bildirimde
bulunması 197
vii. İstenildiğinde Devre dışı bırakılabilmesi. 199
viii. Denetçi için telsiz bağlantıları sağlama imkânına sahip
olması 200
(c) Tasarım yükümlülüğünün ihlali . 201
(2) Otonom araçlarda üretim hataları 204
(3) Otonom araçlarda bilgilendirme hataları 205
(4) Otonom araçlarda gözlem hataları . 207
III. ZARAR . 210
85 / 374 / EEC Direktifi’ne Göre 210
Alman Hukukuna Göre 212
İsviçre Hukukuna Göre 214
Türk Hukukuna Göre . 215
İLLİYET BAĞI 216
85 / 374 / EEC Direktifi’ne Göre 216
Alman Hukukuna Göre 217
İsviçre Hukukuna Göre 217
Türk Hukukuna Göre . 217
Otonom Aracın Yol Açtığı Zararda İlliyet Bağı 218
8. SORUMLULUĞUN KİŞİLER BAKIMINDAN KAPSAMI . 219
Genel olarak . 219
85 / 374 / EEC DİREKTİFİ’NE GÖRE . 219
Üretici 219
İthalatçı . 221
İçindekiler 17
Tedarikçi 222
III. ALMAN HUKUKUNA GÖRE 223
Üretici 223
İthalatçı . 226
Tedarikçi 227
İSVİÇRE HUKUKUNA GÖRE 228
Üretici 228
İthalatçı . 230
Tedarikçi 231
TÜRK HUKUKUNA GÖRE . 232
Üretici 232
İthalatçı . 234
Tedarikçi (Dağıtıcı). 236
OTONOM ARAÇLAR BAKIMINDAN SORUMLU KİŞİLER 237
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
OTONOM ARAÇ ÜRETİCİSİNİN
SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ
9. GENEL OLARAK SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİ.239
GENEL OLARAK . 239
85 / 374 / EEC DİREKTİFİ’NE GÖRE . 243
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemiş Olması 243
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 244
Ürünün Üretici Tarafından Satış Amacıyla veya Ekonomik ya da
Mesleki Amaçlarla Üretilmiş veya Dağıtılmış Olmaması . 245
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 246
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın Tespit Edilmesine
İmkân Vermemesi . 247
Kısmi Ürün Üreticisinin Sorumluluktan Kurtulması . 251
III. ALMAN HUKUKUNA GÖRE 252
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemiş Olması 252
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 253
Ürünün Üretici Tarafından Satış Amacıyla veya Ekonomik ya da
Mesleki Amaçlarla Üretilmiş veya Dağıtılmış Olmaması . 253
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 254
18 İçindekiler
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın
Tespit Edilmesine İmkân Vermemesi 255
Kısmi Ürün Üreticisinin Sorumluluktan Kurtulması . 257
İSVİÇRE HUKUKUNA GÖRE 258
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemiş Olması 258
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 260
Ürünün Üretici Tarafından Satış Amacıyla veya Ekonomik ya da
Mesleki Amaçlarla Üretilmiş veya Dağıtılmış Olmaması . 261
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 262
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın
Tespit Edilmesine İmkân Vermemesi 263
Kısmi Ürün Üreticisinin Sorumluluktan Kurtulması . 264
TÜRK HUKUKUNA GÖRE . 265
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemiş Olması 265
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 266
Ürünün Üretici Tarafından Satış Amacıyla veya Ekonomik ya da
Mesleki Amaçlarla Üretilmiş veya Dağıtılmış Olmaması . 267
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 267
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın
Tespit Edilmesine İmkân Vermemesi 268
Kısmi Ürün Üreticisinin Sorumluluktan Kurtulması . 270
10. OTONOM ARAÇLAR YÖNÜNDEN SORUMLULUKTAN KURTULUŞ SEBEPLERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ 270
GENEL OLARAK . 270
Ürünün Üretici Tarafından Piyasaya Sürülmemiş Olması 270
Piyasaya Sürüldüğünde Ürünün Hatasız Olması 272
Ürünün Üretici Tarafından Satış Amacıyla veya Ekonomik ya da
Mesleki Amaçlarla Üretilmiş veya Dağıtılmış Olmaması . 273
Hatanın Emredici Normlara Uyulmasından Kaynaklanması 273
Piyasaya Sürülme Anında Bilim ve Teknik Düzeyinin Hatanın
Tespit Edilmesine İmkân Vermemesi 274
Alman Hukukuna Göre. 276
Yanlış kararın öngörülemezliği üzerinden yapılan değerlendirme . 277
Yanlış kararın öngörülüp ortadan kaldırılamazlığı üzerinden yapılan
değerlendirme 278
İçindekiler 19
Sistemin piyasaya sürüldüğü anda hatalı olduğu yönünde yapılan
değerlendirme 279
Sistemin piyasaya sürüldüğü anda hatasız olduğu yönünde yapılan
değerlendirme 280
Tüketici lehine yapılan değerlendirme . 282
İsviçre Hukukuna Göre. 282
Gelişim hatasından sorumlu olunması gerektiği yönünde yapılan
değerlendirme 282
Yanlış kararların ürün hatası olup olmadığına göre yapılan
değerlendirme 283
Tehlike sorumluluğu değerlendirmesi 284
Türk Hukukuna Göre 285
KANAATİMİZ . 287
SONUÇ.291
KAYNAKÇA.297
