Reform Söylemleri Üzerinden Devleti Okumak

Barış KANDEĞER

İÇİNDEKİLER

ÖZ . 5

TEŞEKKÜR 7

KISALTMALAR LİSTESİ . 9

İÇİNDEKİLER  11

Başlarken. 15

BÖLÜM

KAVRAMSAL YAKLAŞIM: REFORM VE MODERN DEVLET

1.1. Reform Retoriği ve Pratiği  21

1.2. Devlet Kavramı  23

1.2.1. Devletin Kökeni ve Egemenlik Fikrine Dair Tartışmalar  24

1.2.2. Modern Devletin Özellikleri  30

1.2.2.1. Devlet Kapasitesi . 32

1.2.2.2. Modern Devletin Dönüşümü: “Ulus-Devlet” . 34

BÖLÜM

MODERN DEVLET PRATİKLERİNİ OSMANLIDAN OKUMAK

2.1. Merkezi İmparatorluğun Kuruluşu 41

2.2. Osmanlı Taşrası ve Kurumsal Yapı  44

2.3. Tanzimat: Modern Devlet Paradigması. 46

2.3.1. Tanzimattan Meşrutiyete “Modern Devlet” Algısı 57

2.3.2. Tanzimattan Meşrutiyete Reformlar Seyrüseferi 64

2.3.2.1. 1864 Vilayet Nizamnamesi “Merkezi Yerelde Kurmak”. 72

2.3.2.2. Yasal Düzenlemeler Temelinde Taşrayı Biçimlendirmek . 77

III. BÖLÜM

İKİNCİ MEŞRUTİYETEN ERKEN CUMHURİYETE DEVLETTE REFORM SÖYLEMLERİ

3.1. İkinci Meşrutiyet ve Devlette Reform Söylemleri 92

3.1.1. İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Devlette Reform Söylemi  104

12 İçindekiler

3.1.1.1. Birinci Jön Türk Kongresi’ni 1902 (1318) Takiben Paris’te

Kurulan Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti Nizamname-i

Esasisi . 107

3.1.1.2. 1908 (1324) Kongresi Kararları  108

3.1.1.3. Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1908 (1324) Sene-

sinde Kabul Edilen Siyasal Programı. 110

3.1.1.4. Osmanlı İttihat ve Terakki Fırkasının Muaddel Siyasal Prog-

ramı 1909 (1325) 111

3.1.1.5. İttihat ve Terakki Fırkası’nın 1911 (1327) Kongresi 111

3.1.1.6. 1913 (1329) Kongresinde Kabul Edilen Siyasal Program 112

3.1.1.7. 1916 (1332) Kongresinde Takarrür Eden Siyasal Program

ve Nizamname Tadil ve Ekleri . 115

3.1.1.8. 1917 (1333) Kongresine Sunulan Raporda Kavanin ve

Nizamatın Islahına Dair Hükümler . 115

3.1.2. İttihatçı Bir İdeolog ve Reformist: Maarif Nazırı Emrullah. 116

3.1.3. İdare-i Umummiyye-i Vilâyât Kanun-ı Muvakkatı (1913)  129

3.1.4. Ali İhsan Bey ve Temsili Meslek Programı (1917) 134

3.2. Cumhuriyet Rejiminin Sağlam Dayanakları Olarak İl Sistemi .140

3.2.1. Devletin Yeniden İnşaası 141

3.2.2. Mülhak Livaların Müstakil Liva Haline Getirilmesi. 149

3.2.3. 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu “Ademi Merkeziyet Deneyimi” . 153

3.2.4. İdare-i Hususiye-i Vilayat Kanun Tasarısı (1921) 168

3.2.5. İdare-i Kura ve Nevahi Kanun Layihası. 170

3.2.6. 1924 Teşkilatı Esasiye Kanun Layihası ve Mülki İdare . 181

3.2.7. İkinci Meclise Kalan Tasarı ve Layihalar. 189

3.2.8. 1926 Teşkilatı Mülkiye Kanun Layihası  198

3.2.8.1. 1926 Tarihli Teşkilatı Mülkiye Kanunu . 203

3.3. Merkeziyetçi Yapının İnşaası 206

3.3.1. Umumi Müfettişlik. 216

3.3.2. Devletçiliğin (Etatizm) İzdüşümleri  219

3.3.3. 1929 Vilayet İdaresi Kanunu 232

3.4. Cumhuriyetin İlk Belediye Kanunu (1930) .238

3.5. 1949 Tarihli İl İdaresi Kanunu .254

İçindekiler 13

BÖLÜM

KALKINMA PARADİGMASIYLA DEVLET

4.1. Demokrat Parti ve Kalkınmacı Devlet Pratiği  269

4.2. 1961 Anayasası ve Mülki Taksimat . 281

4.3. 1960 Sonrası Dönemin Mülki Taksimat Raporları 284

4.3.1. Merkezi Yönetimin Rasyonelleştirilmesi “MEHTAP Raporu” (1962). 286

4.3.2. İdari Reform Danışma Kurulu Raporu (1971) 303

BÖLÜM

1980 SONRASI NEOLİBERAL DEVLET PARADİGMASI

5.1. Neoliberal Devlete Doğru. 327

5.2. 1982 Yetki Kanunu “Merkezi Yönetimi Hızlı Dönüştürme”  327

5.3. 1982 Anayasası ve Mülki Taksimat . 351

5.4. Kamu Yönetimi Araştırma Projesi (KAYA) 1991. 355

5.5. Mahalli İdarelerle İlgili Kanun Taslakları (1997)  371

5.6. Adem-i Merkeziyetçi Bir Perspektif “1998 Yerel Yönetimler Yasa Tasarısı”  376

5.7. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı (2003)  385

5.7.1. Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısının Arka Planı. 386

5.7.2. Kamu Yönetimi Temel Kanunu ve Meclis Tartışmaları (2004)  405

5.8. Bütüncü “Temel Yasayı” Yerel Parçalarla Hayata Geçirmek. 420

5.8.1. Belediye Kanunu Tasarısı (2004) . 420

5.8.1.1. Belediye Kanunu Tasarısı Meclis Tartışmaları 424

5.8.1.2. 5393 Sayılı Belediye Kanunu (2005)  430

5.8.2. İl Özel İdare Kanunu Tasarısı (2004) 438

5.8.2.1. İl Özel İdaresi Kanunu Tasarısı Meclis Tartışmaları 440

5.8.2.2. 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (2005). 447

5.8.3. Büyükşehir Belediyesi Kanun Tasarısı (2004) 450

5.8.3.1. Büyükşehir Belediyesi Kanunu Tasarısı Meclis Tartışmaları  451

5.8.3.2. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2004) . 456

5.8.4. Yeni Bir Büyükşehir Modeli: “Bütünşehir Yasası” 461

5.8.4.1. 6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (2012) . 477

Bitirirken 503

KAYNAKÇA  511