Anayasal Mali Güç İlkesi Açısından Türk Gelir Vergisi

Dr. Barış TUNÇAY

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . V

İÇİNDEKİLER . VII

KISALTMALAR LİSTESİ . XV

TABLOLAR LİSTESİ  XVII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM: VERGİLENDİRMENİN ANAYASA’DA TEMELLENDİRİLMESİ VE GELİR VERGİSİNDE MALİ GÜCÜN DAYANAĞI

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN TEMELİ VE ANAYASA İLE İLİŞKİSİ . 5

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN TEMELİ VE KAPSAMI 6

VERGİLENDİRME YETKİSİNİN KAYNAĞI VE ANAYASA İLE İLİŞKİSİ 6 II. VERGİLENDİRMENİN AMAÇLARI 7

III. ANAYASAL VERGİLENDİRME İLKELERİ . 9

SOSYAL DEVLET VE HUKUKİ GÜVENLİK İLKELERİ 9

VERGİLENDİRMEDE BELİRLİLİK VE KIYAS YASAĞI İLKELERİ 10

VERGİLENDİRMEDE GENELLİK İLKESİ 11

VERGİLENDİRMEDE EŞİTLİK VE ADALET İLKELERİ 14

VERGİLENDİRMEDE KANUNİLİK İLKESİ . 17

MALİ GÜCE GÖRE VERGİLENDİRME VE ÖLÇÜLÜLÜK İLKELERİ . 19

MALİ GÜCÜN ANAYASAL TEMELİNİN TARİHİ GELİŞİMİ . 20

VIII İçindekiler

EVRENSEL BİLDİRGELERDE MALİ GÜCE GÖRE VERGİLEME İLKESİ 20

Magna Carta 21

Haklar Dilekçesi ve Haklar Bildirisi 24

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 25

Pul Kanunu Kongresi Bildirgesi 26

İlk Kıtasal Kongre Bildirisi . 27

Virginia Haklar Bildirgesi . 28

SEÇİLİ ÜLKELERİN ANAYASALARINDA MALİ GÜCE GÖRE VERGİLEME İLKESİ 28

İngiltere 29

Amerika Birleşik Devletleri . 29

Fransa 30

Almanya 32

TÜRK ANAYASALARINDA MALİ GÜÇ İLKESİNİN GELİŞİMİ . 33

Osmanlı Devleti Dönemi . 34

Tanzimat Öncesi Dönem: Sened-i İttifak 35

Tanzimat Sonrası Dönem 36

(1). Tanzimat Fermanı . 36

(2). Islahat Fermanı . 36

(3). Adalet Fermanı . 37

Meşrutiyet Dönemi: Kanun-i Esasi . 37

Cumhuriyet Dönemi 38

1924 Anayasası 38

1961 Anayasası 38

1982 Anayasası 39

MALİ GÜÇ AÇISINDAN GELİR KAVRAMI, GELİR VERGİSİNİN TÜRLERİ VE GELİR VERGİSİNE TABİ GELİRİN ÖZELLİKLERİ . 40

GELİR VERGİSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 40

İçindekiler IX

GELİR KAVRAMI . 42

Kaynak Kuramı . 44

Safi Artış Kuramı 45

GELİR VERGİSİNİN TÜRLERİ . 45

Üniter Gelir Vergileri 45

Sedüler Gelir Vergileri 46

GELİR VERGİSİNE TABİ GELİRİN ÖZELLİKLERİ . 46

Gelirin Şahsiliği . 47

Gelirin Yıllık Olması . 47

Gelirin Elde Edilmiş Olması . 48

Gelirin Gerçek ve Safi Olması 48

Gelirin Genel Oluşu . 49

GELİR VERGİSİNDE MÜKELLEFİYET 49

Tam Mükellefiyet 50

Dar Mükellefiyet . 51

GELİRİN UNSURLARI . 52

Ticari Kazançlar 53

Zirai Kazançlar 54

Ücretler 55

Serbest Meslek Kazançları 55

Gayrimenkul Sermaye İratları . 56

Menkul Sermaye İratları 57

Diğer Kazanç ve İratlar . 58

GELİR VERGİSİNDE BEYAN ESASI VE TOPLAMA ESASI . 58

Gelir Vergisinde Beyan Esası 59

Gelir Vergisinde Toplama Esası 60

X İçindekiler

İKİNCİ BÖLÜM MALİ GÜÇ KAVRAMI VE TÜRK GELİR VERGİSİNDE MALİ GÜCÜ KAVRAMAYA YÖNELİK UYGULAMALAR

MALİ GÜÇ KAVRAMI VE TEORİK ESASLARI 63

GENEL OLARAK MALİ GÜÇ KAVRAMI . 63

MALİ GÜÇ-ÖDEME GÜCÜ KAVRAMLARI . 64

MALİ GÜCÜN UNSURLARI . 65

Gelir . 65

Servet . 66

Harcamalar 67

TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE MALİ GÜÇ İLKESİ 67

Mali Güç İlkesinin Tarihsel Gelişimi 67

Fayda Yaklaşımı 69

Vergiyi Sigorta Primiyle Açıklayan Görüş 70

Vergiyi Hizmet Bedeli Sayan Görüş . 71

Vergiyi Sosyal Giderlere Katılma Payına Benzeten Görüş 71

Ödeme Gücü Yaklaşımı . 72

Eşit Mutlak Fedakârlık Yaklaşımı . 79

Eşit Oranlı Fedakârlık Yaklaşımı 80

En Az Fedakârlık Yaklaşımı 81

MALİ GÜCÜ KAVRAMA TEKNİKLERİ . 81

MUAFİYET, İSTİSNA VE İNDİRİM UYGULAMALARI 82

ARTAN ORANLI VERGİ TARİFELERİNDEN YARARLANILMASI . 85

Sınıf Usulü Artan Oranlılık . 86

Dilim Usulü Artan Oranlılık 87

Gizli Artan Oranlılık 88

Tersine Artan Oranlılık 88

AYIRMA İLKESİ . 89

İçindekiler XI

Ayırma İlkesi Lehinde Olan Görüşler . 89

Ayırma İlkesi Aleyhinde Olan Görüşler 90

Ayırma İlkesinin Uygulama Yöntemleri . 91

III. TÜRK GELİR VERGİSİNDE MALİ GÜCÜ KAVRAMAYA YÖNELİK UYGULAMALAR . 92

GELİR VERGİSİNDE MUAFİYET, İSTİSNA VE İNDİRİM UYGULAMALARI . 93

Gelir Vergisinde Muafiyetler 95

Esnaf Muaflığı . 95

Diplomat Muaflığı . 98

Dar Mükellef İhracatçı Muaflığı 99

Gelir Vergisinde İstisnalar . 100

Kazançlarda İstisnalar . 100

(1). Serbest Meslek Kazançları İstisnası . 100

(2). Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası  101

(3). Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası . 102

(4). Kazançlara İlişkin Diğer İstisnalar . 103

Sermaye İratlarında İstisnalar 105

Müteferrik İstisnalar 107

(1). Ücretlerde İstisnalar . 107

(2). Gider Karşılıklarında İstisnalar  112

(3). Tazminat ve Yardımlarda İstisnalar . 112

(4). Vatan Hizmetleri Yardımlarında İstisnalar  114

(5). Teçhizat ve Tayın Bedellerinde İstisnalar  115

(6). Tahsil ve Tatbikat Ödemelerinde İstisnalar  115

(7). Teşvik ikramiye ve Mükafatları . 116

(8). Sergi ve Panayır İstisnası . 117

Gelir Vergisinde İndirimler . 117

Engellilik İndirimi . 117

XII İçindekiler

Diğer İndirimler . 119 B. GELİR VERGİSİNDE AYIRMA İLKESİ UYGULAMASI 124

GELİR VERGİSİNDE ARTAN ORANLI TARİFE UYGULAMASI 125

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI ÇERÇEVESİNDE TÜRK GELİR VERGİSİNİN MALİ GÜÇ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

MALİ GÜCÜ KAVRAMAYA YÖNELİK GELİR VERGİSİ UYGULAMALARININ ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARIYLA BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ 132

MUAFİYET, İSTİSNA VE İNDİRİM UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ . 133

AYIRMA İLKESİ UYGULAMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ . 148

GELİR VERGİSİ TARİFESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ . 151

Adalet İlkesi Yönünden . 152

Mali Güç İlkesi Açısından . 153

Gelir Dağılımı Açısından . 154

Artan Oranlılık Açısından . 155

Tarife Özellikleri Açısından 156

GELİRİN UNSURLARININ MALİ GÜÇ İLKESİ AÇISINDAN ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARIYLA BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ . 170

TİCARİ KAZANÇLAR 175

ZİRAİ KAZANÇLAR 180

ÜCRETLER 190

SERBEST MESLEK KAZANÇLARI 207

GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI . 210

MENKUL SERMAYE İRATLARI 215

İçindekiler XIII

DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR 222

III. VERGİLENDİRMEYLE İLGİLİ ANAYASAL İLKELERİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARIYLA BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ . 229

KANUNİLİK İLKESİ 230

EŞİTLİK VE ADALET İLKELERİ . 234

GENELLİK İLKESİ . 241

BELİRLİLİK İLKESİ . 243

MALİ GÜÇ İLKESİNDEN SAPMAYA SEBEP OLAN UYGULAMALARIN ANAYASAMAHKEMESİ KARARLARIYLA BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ . 245

GELİRİN GERÇEK OLMASI ÖZELLİĞİ AÇISINDAN . 246

GELİRİN SAFİ OLMA ESASI AÇISINDAN . 249

GELİRİN YILLIK VE TOPLAMA USULÜ OLMASI ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN 251

TAM MÜKELLEF DAR MÜKELLEF AYRIMI AÇISINDAN. 254

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI ÇERÇEVESİNDE GELİR VERGİSİNİN MALİ GÜÇ AÇISINDAN GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ VE ÖNERİLER 256

SONUÇ . 279

KAYNAKÇA  289