Zarar Görenin Kusuru ( Müterafik Kusur )

ZARAR GÖRENİN KUSURU ( MÜTERAFİK KUSUR )



Yrd. Doç. Dr. Başak BAYSAL





Birinci Bölüm

GENEL OLARAK ZARAR GÖRENİN KUSURU

§1. Zarar Görenin Kusuru Kavramı 9

I. Genel Olarak 9

II. Zarar Görenin Davranışının Normatif Değerlendirilmesi 12

A. Genel Olarak 12

B. Hukuk ve Ekonomi Öğretisinde Zarar Görenin Kusuru 19

§2. Zarar Görenin Kusurunun Hukuki Temeli ve Hukuki Niteliği 29

§3. Zarar Görenin Kusuru Terimi ve Zarar Görenin Kusurunun Türleri 31

I. Terime İlişkin Tartışmalar 31

II. Zarar Görenin Kusurlu Sayılabileceği Hâller 35

A. Üst Kavram Olarak Zarar Görenin Kusuru 35

B. Birlikte Kusur ve Zararı Arttırmama Külfeti 36

1. Genel Olarak 36

2. Zarar Görenin Zararın Doğmasına Etkisi: Birlikte (Müterafik) Kusur 39

3. Zarar Görenin Zararın Artmasına Etkisi: Zararı Arttırmama Külfeti 40

C. Mağdurun Rızası 43

§4. Zarar Gören ve İlgili Kişiler 49

I. Zarar Gören 49

II. Zarar Veren 49

III. Yardımcı Kişiler 54

IV. Temsilciler 57

A. Genel Olarak 57

B. İradi Temsilci 58

C. Yasal Temsilci 60

V. Üçüncü Kişinin Kusuru 61

A. Genel Olarak 61

B. Üçüncü Kişinin Kusurunun Zarar Verenin Davranışı ile Zarar Arasındaki Nedensellik Bağını Kesmesi 62

C. Üçüncü Kişinin Kusurunun Zarar Verenin Sorumluluğunu Sınırlandırması 63

§5. Karşılaştırmalı Hukukta

Zarar Görenin Kusuru 67

I. Genel Olarak 67

II. Kıta Avrupası Hukuk Sistemi 68

A. Genel Olarak 68

B. Alman Hukuku 69

C. Fransız Hukuku 71

III. Common law: İngiliz Hukuku 74

IV. Özel Hukuku Uyumlaştırma Çalışmalarında Zarar Görenin Kusuru 78

A. Genel Olarak 78

B. Haksız Fiil Hukuku Alanında Uyumlaştırma Çalışmaları 81

1. Haksız Fiil Hukukunun Uyumlaştırılmasının Zorluğu 81

2. Avrupa Haksız Fiil Hukuku İlkeleri’nde Zarar Görenin Kusuru 84

C. Sözleşmesel Sorumluluk Alanında Uyumlaştırma Çalışmalarında Zarar Görenin Kusuru 85

İkinci Bölüm

ZARAR GÖRENİN KUSURUNUN UNSURLARI

§6. Tazminata İlişkin Genel İlkeler Işığında Zarar Görenin Kusuru 95

§7. Kusur 101

I. Genel Olarak 101

II. Kusurun Hukuka Aykırılıktan Bağımsız Tanımlanması 103

III. Kusurun Objektifleştirilmesi 106

IV. Zarar Görenin Kusur Ehliyeti 114

A. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmayan Zarar Gören 114

B. Zarar Görenin Ayırt Etme Gücüne Sahip Küçük Olması 118

V. Zarar Görenin Zarar Görmeyeceğine Dair Makul ve Haklı Beklentisi: Güven Unsuru 120

VI. Kusurun Derecelendirilmesi 128

A. Tazminatın Belirlenmesinde Kusurun Derecesinin Rolü 128

B. Zarar Görenin Kusuru ve Sorumluluğun Paylaştırılması 134

1. Kusura Dayanan Sorumluluk 134

2. Kusursuz Sorumluluk 139

VII. Zarar Görenin Kusuru Konusunda Sorumsuzluk Anlaşması 140

§8. Zarar 143

I. Genel Olarak 143

II. Zararın Türlerine Göre Zarar Görenin Kusuru 144

A. Genel Olarak 144

B. Fiili Zarar-Yoksun Kalınan Kâr 146

III. Zarar Görenin Yaptığı Masraflar 148

IV. Zarar Meydana Gelmeden Zararın Engellenmesi veya Azaltılması 150

§9. Zarar Görenin Kusurlu Davranışı ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı 155

I. Genel Olarak 155

II. Zarar Görenin Davranışının Nedensellik Bağını Kesmesi 164

A. Genel Olarak 164

B. Zarar Görenin Kusursuz Davranışının Nedensellik Bağını Kesmesi 167

§10. Ara Değerlendirme 175

Üçüncü Bölüm

HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNDA ZARAR GÖRENİN KUSURU

§11. Haksız Fiil Hükümlerinin Sorumluluk Hukukundaki

Genel Hüküm Niteliği 181

§12. Sözleşme Öncesi Davranış Yükümüne Aykırılıkta Zarar Görenin Kusuru 185

§13. Maddi Zararın Tazmininde

Zarar Görenin Kusuru 189

I. Genel Olarak 189

II. Bedensel Zararların Tazmini 190

A. Genel Olarak 190

B. Zararın Doğumuna Katkı Şeklinde Ortaya Çıkan Birlikte Kusur 192

1. Genel Olarak 192

2. Yapısal Yatkınlık 193

a. Genel Olarak 193

b. Yapısal Yatkınlığın Zararın İnhisari Nedeni Olması 198

c. Yapısal Yatkınlığın Zararın İnhisari Nedeni Olmaması 199

3. Riskin Üstlenilmesi 204

a. Genel Olarak 204

b. Spor Karşılaşmaları 211

C. Zararı Arttırmama Külfetine Aykırılık 215

1. Genel Olarak 215

2. Makul Önlemler Kapsamında Zarar Görenin Tedavi Olması 217

a. Genel Olarak 217

b. Tedaviyi Ret Hakkının Sınırları 218

c. Tedavi Giderleri 226

3. Tedavi Dışında Kalan Makul Önlemler 228

a. Genel Olarak Ekonomik Kayıp 228

b. Meslek Değiştirme 229

D. Özel Olarak Ölüm Hâlinde Meydana Gelen Zararın Tazmini 231

1. Genel Olarak 231

2. Destekten Yoksun Kalma Tazminatında Zarar Görenin Kusuru 234

III. Bedensel Zararlar Dışındaki Maddi Zararın Tazmini 238

A. Bedensel Zarar Dışındaki Kişilik Hakkı İhlâllerinde Maddi Zararın Tazmini 238

B. Eşyaya Verilen Hasar Sonucu Meydana Gelen Maddi Zararın Tazmini 239

§14. Manevi Zararın Tazmininde Zarar Görenin Kusuru 241

§15. Kusur Aranmayan Sorumluluk Hallerinde Zarar Görenin Kusuru 245

I. Genel Olarak 245

II. Bazı Önemli Kusursuz Sorumluluk Hâllerinde Zarar Görenin Kusuru 251

A. Genel Olarak 251

B. Karayolları Trafik Kanunu’nda Düzenlenen Sorumluluklar 252

1. Genel Olarak 252

2. KTK m. 85 f. 1 Hükmü Uyarınca Doğan Sorumlulukta Zarar Görenin Kusuru 253

a. Genel Olarak 253

b. Motorlu Araç İşletenin Kusurunun Bulunmaması 255

c. Motorlu Araç İşletenin Kusurunun Bulunması 256

3. KTK’dan Doğan Kusursuz Sorumluluk Hâlinde Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ve Zarar Görenin Kusurunun Etkisi 258

C. İmalatçının Sorumluluğunda Zarar Görenin Kusuru 265

1. Genel Olarak 265

2. Özel Olarak İlaç Üreticisinin Sorumluluğu 271

D. Tehlike Sorumluluğunda Zarar Görenin Kusuru 274

Dördüncü Bölüm

SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK HÂLİNDE ZARAR GÖRENİN KUSURU

§16. TBK m. 114 f. 2 Atfı Kapsamında Alacaklının Kusuru 281

I. Genel Olarak 281

II. Sözleşmesel Sorumlulukta Kusur Unsuru 283

§17. Alacaklının Zararın

Doğmasına Etkisi 291

I. Genel Olarak 291

II. Alacaklının Davranışının Nedensellik Bağını Kesmesi 292

III. Alacaklının Davranışının Nedensellik Bağını Kesecek Ağırlıkta Olmaması 296

§18. Alacaklının Zararın

Artmasına Etkisi 301

I. Genel Olarak 301

II. Makul Önlemler 303

III. Zararı Arttırmama Külfeti Kapsamında Alacaklının Borçluyu Uyarma Külfeti 308

IV. Sözleşmeye Aykırılık Öncesinde Alacaklının Zararı Arttırmama Külfeti 313

A. Genel Olarak 313

B. Aşırı İfa Güçlüğü Hâlinde Zararı Arttırmama Külfeti 314

C. Öne Alınmış Sözleşmeye Aykırılık 319

1. Genel Olarak 319

2. Öne Alınmış Sözleşmeye Aykırılık Hâlinde Alacaklının Zararı Arttırmama Külfeti 322

D. Ara Değerlendirme 324

V. Sözleşmeye Aykırılık Sonrasında Alacaklının Zararı Arttırmama Külfeti 325

A. Genel Olarak 325

B. Aynen İfa Talebi 330

1. Genel Olarak 330

2. Aynen İfa Talebinin Zararı Arttırmama Külfetine Aykırılık Nedeniyle Sınırlandırılması 334

C. Tazminat Talebi 339

1. Genel Olarak 339

2. Tazminat Talebinin Zararı Arttırmama Külfetine Aykırılık Nedeniyle Sınırlandırılması 340

D. Sözleşmeden Dönme 344

1. Genel Olarak 344

2. Sözleşmeden Dönme Hakkının Zararı Arttırmama Külfetine Aykırılık Nedeniyle Sınırlandırılması 345

E. Satış Sözleşmesinde Bedelin İndirilmesi Talebi 349

VI. İkame Sözleşme Yapma Zorunluluğu 351

A. Genel Olarak 351

B. Satış Sözleşmesi 353

C. Kira Sözleşmesi 357

D. Eser Sözleşmesi 360

§19. CISG’de Zarar Görenin Kusuru 363

I. Genel Olarak 363

II. CISG m. 77 366

III. CISG m. 80 370

§20. Türk İfa Engelleri Sisteminin Yeniden Değerlendirilmesi 375

SONUÇ 379

KAYNAKÇA 389

EK: ZARAR GÖRENİN KUSURUNA İLİŞKİN BAŞLICA DÜZENLEMELER 417

KAVRAMLAR DİZİNİ 431