Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi ve Devletlerin Uluslararası Sorumluluğu

Dr. Bavver KILIÇOĞLU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR .15

GİRİŞ .17

BİRİNCİ BÖLÜM

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN

TERMİNOLOJİDEKİ YERİ, NİTELİĞİ, KAYNAĞI, KAPSAMI VE

TEMELİNDE YATAN TEORİLER

“DİPLOMASİ” KAVRAMI VE DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK

PRENSİBİNİN SİYASAL YÖNÜ.25

“DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK” KAVRAMI VE TERMİNOLOJİDEKİ

YERİ39

Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Terimlerinin

Anlamlarındaki Ayırt Edici Unsurlar43

Kodifikasyon Çalışmaları Döneminde “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve

Bağışıklık” Terimlerinin Kullanımı51

Devlet- Dışı Aktörler Tarafından Yapılan Kodlama

Çalışmalarında Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve

Bağışıklık” Kavramları51

1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nin Kodifikasyonu Sürecinde

Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık”

Kavramları.57

1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nde Diplomatik

“Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Kavramları60

Uluslararası Adalet Divanı Kararlarında Diplomatik

“Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Kavramları.62

Öğretinin Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık”

Kavramlarına Yaklaşımları .68

Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Terimlerinin

Kullanımına İlişkin Önerimiz .75

III. DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN NİTELİĞİ, KAYNAĞI VE

KAPSAMI 82

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Niteliği .82

10 İçindekiler

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Kaynakları 82

Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Örf ve

Adet Hukuku” .84

Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Antlaşma

Hukuku” 85

Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Hukukun

Genel İlkeleri” .87

Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Yargı

Kararları” ve “Öğreti” 88

Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Ulusal

Hukuk Düzenlemeleri” .89

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Kapsamı.94

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN TEORİK TEMELLERİ 99

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Teorik Bir Temeli Olarak

“Temsili Karakter” Teorisi100

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Hukuki Bir Temeli Olarak

“Ülke-Dışılık” Teorisi.106

İşlevsel Gereklilik Teorisi110

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Teorik Temellerine İlişkin

1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nin Kodifikasyon Sürecinde

Yaşanan Tartışmalar ve Kabul Gören Kuramsal Yaklaşımlar .114

İKİNCİ BÖLÜM

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN TARİHÇESİ

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN EVRİMSEL YÖNÜ.119

ANTİK ÇAĞ’DAN KLASİK DÖNEME DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK

PRENSİBİNİN GELİŞİMİ121

Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Orijini.122

Antik Çağ’da Diplomatik Dokunulmazlık İlkesi124

Antik Yakın Doğu Medeniyetlerinde Diplomatik

Dokunulmazlık İlkesi.124

Antik Hindistan ve Çin Medeniyetlerinde Diplomatik

Dokunulmazlık .131

Antik Yunan Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık

Uygulaması.134

Antik Roma Devleti ve Roma İmparatorluğu Dönemlerinde

Diplomatik Dokunulmazlık Uygulaması138

Antik Çağ’a İlişkin Genel Değerlendirme 143

Orta Çağ Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık İlkesi.144

İçindekiler 11

Erken Orta Çağ’da “I. Justinianus” Dönemi 145

Bizans İmparatorluğu Dönemi 146

Orta Çağ Döneminde Papalığın Diplomatik

Dokunulmazlıklara Etkisi 148

Orta Çağ Döneminde İslam Hukukunun Diplomatik

Dokunumazlık Anlayışı ve Uygulamaları . 150

Orta Çağ’da Diplomatik Dokunulmazlıkların Din Dışı

Öğelere Dayandırılması 154

Rönesans Döneminin Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin

Gelişimine Katkısı 156

Klasik Dönemde Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi 162

III. KLASİK DÖNEM SONRASI DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK

PRENSİBİNİN GELİŞİMİ 166

On Dokuzuncu Yüzyılda Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi. 166

Yirminci Yüzyılda Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi . 171

Milletler Cemiyeti Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık

İlkesinin Kodifikasyonu 175

Birleşmiş Milletler Sisteminde Diplomatik Dokunulmazlıkların

Kodifikasyonu . 177

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1961 TARİHLİ VİYANA SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİ

GENEL OLARAK . 185

DİPLOMATİK MİSYON BİNALARININ DOKUNULMAZLIĞI. 186

Misyon Şefinin Rızası Olmadan Misyon Binasına Girilememesi . 193

Kabul Eden Devletin Misyon Binalarına Yönelik Olası Saldırıları

Önleme ve Saldırının Gerçekleşmesi Halinde Koruma Yükümlülüğü. 197

Diplomatik Misyon Binalarının Mülklerinin Dokunulmazlığı 203

Diplomatik Misyon Binalarına Sığınma Hakkı. 220

İbadet Özgürlüğü Kapsamında Diplomatik Misyon Binalarının

Dokunulmazlığı . 229

III. DİPLOMATİK MİSYONUN ARŞİV VE EVRAKLARININ

DOKUNULMAZLIĞI. 231

DİPLOMATİK MİSYONUN RESMİ AMAÇ İÇİN HABERLEŞME

ÖZGÜRLÜĞÜ  236

Diplomatik Misyonun Resmi Yazışmalarının Dokunulmazlığı. 239

Diplomatik Çantanın Dokunulmazlığı. 242

Diplomatik Kuryenin Dokunulmazlığı 251

12 İçindekiler

DİPLOMATİK AJANIN DOKUNULMAZLIĞI.255

Diplomatik Ajan ile Dokunulmazlıklardan Faydalanacak Diğer

Kişilerin Dokunulmazlığının Başlama ve Sonlanma Süresi .257

Diplomatik Ajanın Şahsi Dokunulmazlığının Kapsamı 263

Diplomatik Ajanın Gözaltına Alınamaması ve

Tutuklanamaması264

Kabul Eden Devletin Diplomatik Ajana Saygı Gösterme, Olası

Saldırıları Önleme ve/veya Yönelmiş Saldırılara Karşı Koruma

Yükümlülüğü267

Diplomatik Ajanın Özel Konutu, Belgeleri, Yazışmaları ve Şahsi

Malvarlığının Dokunulmazlığı.271

DİPLOMATİK AJANIN AİLE MENSUPLARININ DOKUNULMAZLIĞI275

VII. DİPLOMATİK MİSYONUN İDARİ VE TEKNİK PERSONELİ İLE AİLE

MENSUPLARININ DOKUNULMAZLIKLARI 284

VIII.DİPLOMATİK MİSYONUN HİZMET KADROSU ÜYELERİ İLE ÖZEL

HİZMETÇİLER VE BUNLARIN AİLE MENSUPLARININ

DOKUNULMAZLIKLARI 290

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK SAHİBİ KİŞİLERİN İSTENMEYEN KİŞİ

İLAN EDİLMESİ (Persona Non Grata).295

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIKLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİN

İHLALİ VE DEVLETLERİN ULUSLARARASI

SORUMLULUĞU

GENEL OLARAK303

1961 TARİHLİ VİYANA SÖZLEŞMESİ’NDEN DOĞAN

YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLAL EDİLMESİNDE DEVLETLERİN

ULUSLARARASI SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN TEMEL ÇERÇEVE 311

Yabancı Diplomatik Misyonunu Kabul Eden Devlet ile Üçüncü

Devletlerin Diplomatik Dokunulmazlıklara İlişkin Yükümlülüklerini

İhlal Etmesi323

Diplomatik Misyonu Gönderen Devletin Diplomatik

Dokunulmazlıklara İlişkin Yükümlülükleri İhlal Etmesi.344

Kabul Eden ve Gönderen Devletin “Uluslararası Yükümlülüğü İhlal

Eden Eylemlerinin” Aynı Vakada Kesişmesi.357

III. ULUSLARARASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLAL EDEN EYLEMİN HUKUKA

UYGUN SAYILMASINI GEREKTİREN DURUMLAR 359

Diplomatik Dokunulmazlığı İhlal Eden Eyleme Gönderen Devletin

İzin Vermesi (Consent) .361

Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru

Müdafaa Sınırları İçerisinde Olması (Self-defence)362

İçindekiler 13

Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin “Karşı

Önlemler” Kapsamında Olması (Countermeasures) 366

Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Mücbir

Sebepler Kapsamında Olması (Force majeure)  369

Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru

Görülmesinde Zorda Kalma (Distress) . 374

Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru

Görülmesinde Zaruret Hali (Necessity) 377

BM Güvenlik Konseyi Kararları Çerçevesinde Hareket Edilmesi 380

DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIKLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİN

İHLAL EDİLMESİNİN SONUÇLARI . 382

SONUÇ . 387

KAYNAKÇA. 405