DEVLETİN TEMEL AMAÇ VE ÖDEVLERİ IŞIĞINDA ÖZNEL GELİŞME HAKKI Betül ASLAN --Gelişme Hakkının Kavramı - Gelişme Hakkının Tanımı - Gelişme Hakkının Tarihçeis Ve Uluslararası Belgelerdeki Yeri - Gelişme Hakkının Boyutları - Gelişme Hakkının Açıklamasında Etkili Olan Kavramlar - Gelişme Hakkının Hak Kuşakları İçindeki Yeri Ve Niteliği - Hak Özneleri --1982 Anayasası'na Göre Öznel Gelişme Hakkı Karşısında Devletin Temel Amaç Ve Ödevleri - Bir Kişi Hakkı Olarak Madde 17/1: Maddi Ve Manevi Verlığı Koruma Ve Geliştirme Hakkı - Öznel Gelişme Hakkının Muhatabını Belirlemek Açısından Madde 5'in 2.Cümleciği: Öznel Gelişme Hakkı Işığında Devletin Temel Amaç Ve Ödevleri - Madde 17 İle Madde 5'in 2.Cümleciği Işığında Madde 65:Devletin İktisadi Ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları - Değerlendirme Ve Öneriler ÖNSÖZ ........................................................................................................v ii İÇİNDEKİLER........................................................................................... ix K ISA LTM A LA R........................................................................................xv GİRİŞ...............................................................................................................1 Birinci Bölüm GELİŞME HAKKI KAVRAMI I. GELİŞME HAKKININ TANIMI...................................................5 A. Mevcut Hak ve Özgürlüklerin Asgari Kullanılabilme Koşullarının Varlığı ............................8 B. Hak ve Özgürlüklerin Kullanılabilme Olanaklarının Genişlemesi.................................................9 C. Ekonomik, Sosyal, Kültürel, Siyasal, Hukuksal ve Kişisel Alanların Biri veya Birkaçının Bünyesinde Varlığını Sürdürmesi........... 11 1. Ekonomik Alan.................................................................... 11 2. Sosyal Alan ........................................................................... 12 3. Kültürel Alan........................................................................ 12 İÇİNDEKİLERx 4. Siyasal Alan........................................................................... 12 5. Hukuksal Alan ..................................................................... 13 6. Kişisel Alan........................................................................... 13 II. GELİŞME HAKKININ TARİHÇESİ VE ULUSLARARASI BELGELERDEKİ YERİ ............................ 14 A. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (10 Aralık 1948) ....................................................................... 15 B. Kişisel ve Siyasal Haklar BM Sözleşmesi (16 Aralık 1966) ....................................................................... 15 C. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar BM Sözleşmesi (16 Aralık 1966) ............................................... 16 D. BM Tahran Bildirgesi (13 Mayıs 1968).......................... 17 E. Toplumsal Gelişme ve Kalkınma BM Bildirgesi (11 Aralık 1969)................................................. 18 F. Afrika İnsan ve Halklar Hakları Şartı (26 Haziran 1981).................................................................... 19 G. Gelişme Hakkına Dair BM Bildirgesi (4 Aralık 1986) ......................................................................... 20 H. Rio Çevre ve Gelişme BM Bildirgesi (16 Haziran 1992).................................................................... 21 I. Viyana BM Bildirgesi (25 Haziran 1993)...................... 22 J. Milenyum BM Bildirgesi (8 Eylül 2000) ....................... 23 III. GELİŞME HAKKININ BOYUTLARI:.....................................24 A. Öznesine Göre Gelişme Hakkı.......................................... 24 1. Öznel ( Sübjektif ) Gelişme Hakkı................................. 25 2. Kolektif ( Toplu ) Gelişme Hakkı...................................26 a. Devlet İçindeki Farklı Özelliklere Sahip Grupların Gelişme Hakkı.......................................... 27 b. Devletlerin Gelişme Hakkından da Söz Edilebilir mi?.................................................................28xi B. Anlamına Göre Gelişme Hakkı......................................... 30 1. Geniş Anlamda Gelişme Hakkı....................................... 30 2. Dar Anlamda Gelişme Hakkı........................................... 31 IV. GELİŞME HAKKININ AÇIKLANMASINDA ETKİLİ OLAN KAVRAMLAR.................................................... 31 A. Eşitlik .......................................................................................... 31 B. İnsan Haklarının Dinamik(Gelişmeci) Özelliği....................................................................................... 32 C. İnsan Haklarının Evrenselliği........................................ 33 D. İnsan Haklarının Bölünmezliği ve Bütünlüğü ................................................................................. 34 V. GELİŞME HAKKININ HAK KUŞAKLARI İÇİNDEKİ YERİ VE NİTELİĞİ................................................... 35 A. Genel Olarak Hak Kuşakları İçindeki Yeri.............. 35 B. 3. Kuşak Haklar İçindeki Yeri .......................................... 39 1. Çevre Hakkı ile İlişkisi ...................................................... 39 2. Barış Hakkı ile İlişkisi........................................................ 41 3. İnsanlığın Ortak Malvarlığına Saygı Hakkı ile İlişkisi .................................................................................... 43 C. Gelişme Hakkının Niteliği................................................. 44 1. Öznesi; Bütün Bireyler ve İnsan Topluluklarıdır........44 2. Muhatabı; Devletler, Bireyler ve Birey Toplulukları ile İlgili Uluslararası Örgütlerdir............ 45 3. Bütün Bireyler ve Devletlerin Birbirleriyle Dayanışması Sonucu Gerçekleşebilir.............................46 4. Geçmiş, Şimdiki ve Gelecek Kuşakları Bünyesinde Barındırır........................................................46 5. Bütün Dünyada Geçerli Kılındığı Takdirde Gelişme Hakkından Tam Anlamıyla Söz Edilebilir... 47 6. Tüm Zamanlarda Varlığını Sürdürür............................. 47xii VI. HAK ÖZNELERİ.............................................................................. 47 A. Genel Olarak İnsan .............................................................. 48 B. Belirli Özelliklere Sahip İnsan ..................................... 49 1. Cinsiyet Açısından Hak Öznesi İnsan ........................... 49 a. Kadın .............................................................................. 50 b. Erkek ............................................................................... 55 c. Eşcinsel........................................................................... 58 2. Yaş Açısından Hak Öznesi İnsan.....................................60 a. Çocuk..............................................................................60 b. Genç ............................................................................... 62 c. Yaşlı .................................................................................64 3. Sosyo Ekonomik Koşullar Açısından Hak Öznesi İnsan ( Yoksul )...................................................... 65 4. Sağlık Açısından Hak Öznesi İnsan ...............................68 a. Hasta ...............................................................................68 i. Geçici Hasta .......................................................... 69 ii. Ölümcül Hasta...................................................... 71 b. Engelli............................................................................. 72 i. Fiziksel Engelli...................................................... 72 ii. Zihinsel Engelli..................................................... 73 5. Siyasal Aidiyet Açısından Hak Öznesi İnsan ............... 73 a. Vatandaş......................................................................... 74 i. Azınlığa Mensup Birey ....................................... 77 ii. Azınlığa ve Çoğunluğa Mensup Olmayan Birey ...................................................... 78 b. Yabancı ........................................................................... 78 i. Sığınmacı................................................................ 79 ii. Vatansız...................................................................80 iii. Turist....................................................................... 81xiii İkinci Bölüm 1982 ANAYASASI'NA GÖRE ÖZNEL GELİŞME HAKKI KARŞISINDA DEVLETİN TEMEL AMAÇ VE ÖDEVLERİ I. BİR KİŞİ HAKKI OLARAK MADDE 17/1: MADDİ VE MANEVİ VARLIĞI KORUMA VE GELİŞTİRME H A K K I................................................................................................. 83 A. Maddenin İçeriği.................................................................... 83 1. Özne........................................................................................84 2. Konu .......................................................................................86 a. Maddi Varlık ................................................................. 87 b. Manevi Varlık ............................................................... 87 3. Hakkın Niteliği.................................................................... 88 B. Anayasa Mahkemesi Kararları........................................ 89 II. ÖZNEL GELİŞME HAKKININ MUHATABINI BELİRLEMEK AÇISINDAN MADDE 5'İN 2. CÜMLECİĞİ: ÖZNEL GELİŞME HAKKI IŞIĞINDA DEVLETİN TEMEL AMAÇ VE ÖDEVLERİ......................... 98 A. Maddenin İçeriği.................................................................... 98 1. Muhatap.................................................................................99 2. Amaç ve Ödevler................................................................104 a. Kişinin Temel Hak ve Özgürlüklerini Sınırlayan Engelleri Kaldırmaya Çalışmak.........105 i. Engellerin Niteliği..............................................107 (I) Siyasal Engeller.........................................108 (II) Ekonomik Engeller..................................109 (III) Sosyal Engeller.......................................... 110 (IV) Kültürel Engeller...................................... 110 ii. Engellerle Bağdaşmayan Haller...................... 111 (I) Sosyal Hukuk Devleti..............................112xiv (A) Hukuk Devleti.................................112 (B) Sosyal Devlet...................................113 (II) Adalet..........................................................115 b. İnsanın Maddi ve Manevi Varlığının Gelişmesi İçin Gerekli Şartları Hazırlamaya Çalışmak ......................................................................115 B. İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları..........................116 III. MADDE 17 İLE MADDE 5'İN 2. CÜMLECİĞİ IŞIĞINDA MADDE 65: DEVLETİN İKTİSADİ VE SOSYAL ÖDEVLERİNİN SINIRLARI ..................................139 A. Maddenin İçeriği..................................................................139 1. Sınırlamanın Etkili Olduğu Alanın Niteliği...............140 2. Sınırlama Kriterleri...........................................................143 a. Devletin Görevlerinin Amaçlarına Uygun Önceliklerin Gözetilmesi ........................................144 b. Mali Kaynaklarının Yeterliliği Ölçüsü.................145 B. İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları..........................147 DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER..............................................153 KAYNAKÇA ............................................................................................159 "
%360,00 TL58,20 TL
