İfa Uğruna Edim

Betül BALCI

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ III

ÖNSÖZ  V

İÇİNDEKİLER  VII

KISALTMALAR  XV

GİRİŞ  1

BİRİNCİ BÖLÜM

İFA KAVRAMI, BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI VE BU KURALIN İSTİSNALARI

İFA KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 3

İFA KAVRAMI . 3

İFANIN HUKUKİ NİTELİĞİ . 6

İfanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler 6

Sözleşme Görüşü 6

Borçlunun İrade Açıklaması Görüşü . 7

Maddi Fiil Görüşü . 8

Sınırlı Sözleşme Görüşü 10

İfanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşlerin Hukuki Sonuçları . 12

İFADA EDİMİN ROLÜ 13

Edim Kavramı, Unsurları ve Şartları . 14

Edim Kavramı . 14

Edimin Unsurları ve Şartları . 15

Edimin Sınıflandırılması ve Edim Çeşitleri . 16

Konusuna Göre Edim Çeşitleri . 16

(1) Olumlu Edimler . 16

(2) Olumsuz Edimler . 17

İfa Süresi Bakımından Edim Çeşitleri . 18

(1) Sürekli Edimler  19

(2) Anî Edimler  19

(3) Dönemli Edimler  20

Bölünmelerine Göre Edim Çeşitleri 21

Edim Yükümlülüğü 21

Edim Yükümlülüğü Kavramı ve Çeşitleri . 21

Yan Yükümlülükler. 24

(1) İfaya Yardımcı Yan Yükümlülükler  25

(2) Koruma Yükümlülükleri  25

(3) Edim Yükümünden Bağımsız Borç İlişkileri . 26

BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI VE İSTİSNALARI 29

BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI 29

Parça Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı 32

Çeşit Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı . 32

Para Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı 33

Kaydî Para İle Yapılan Ödeme . 34

Kripto Para İle Yapılan Ödeme . 36

BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALININ İSTİSNALARI OLARAK İFA İKAMELERİNİN AMACI VE ÇEŞİTLERİ 40

Genel Olarak 40

Borçlanılan Edimden Başka Bir Edimde Bulunulması İle Güdülen Amaçlar . 41

Genel Olarak . 41

Teminat Amacı 42

Borcun Sona Erdirilmesi Amacı . 45

Borç Konusundan Farklı Olarak Verilen Şeyin Paraya Çevrilerek Alacağın Karşılanması Amacı . 46

İfa İkamelerinin Çeşitleri . 48

Seçimlik (Alternatif) Yetki . 49

(1) Genel Olarak  49

(2) Seçimlik Yetkinin Kullanılması . 50

(a) Borçlu Tarafından Kullanılması . 51

(b) Alacaklı Tarafından Kullanılması  53

(3) Seçimlik Yetkide İmkânsızlık ve Sonuçları . 54

(a) Temel Edimin İmkânsızlaşması . 54

(b) Yedek Edimin İmkânsızlaşması . 55

(4) Seçimlik Yetki ile Seçimlik Borcun Karşılaştırılması 55

İfa Yerine Edim . 57

(1) Genel Olarak . 57

(2) İfa Yerine Edimin Konusu . 59

(3) İfa Yerine Edim Anlaşması  60

(a) İfa Yerine Edim Anlaşmasının Ne Zaman Yapılabileceği Sorunu  61

(i) İfa Yerine Edim Anlaşmasının İfadan Önce de Yapılabileceği Görüşü . 61

(ii) İfa Yerine Edim Anlaşmasının İfadan Önce Yapılamayacağı Görüşü . 62

(4) İfa Yerine Edim Anlaşmasının Hukuki Niteliği . 63

(a) Klasik Görüş  63

(b) İfa Sözleşmesi Görüşü . 64

(c) Değiştirme Sözleşmesi Görüşü  64

(5) İfa Yerine Edimin Yenileme İle Karşılaştırılması  66

(6) İfa Yerine Edimin Hukukî Sonuçları . 67

(a) Genel Olarak  67

(b) İfa Yerine Edimin Ayıplı Olması Veya Üstün Hak İddiasıyla Alacaklının Elinden Alınmış Olmasının Hukukî Sonuçları . 69

(i) Satış Sözleşmesindeki Ayıp ve Zapt Hükümlerinin Uygulanabileceği Görüşü  69

(ii) Alacaklının Sözleşmeden Dönerek Asıl Edimi Tekrar Canlandırabileceği Görüşü  70

(iii) . Alacaklının TBK m. 32 Hükmüne Dayanarak İfa Uğruna Edim Anlaşmasını İptal Edebileceği Görüşü  71

İKİNCİ BÖLÜM

İFA UĞRUNA EDİM

İFA UĞRUNA EDİM KAVRAMI 75

İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKÎ DAYANAĞI . 76

III. İFA UĞRUNA EDİMİN ÖNEMİ . 77

İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKİ NİTELİĞİ 80

VEKALET VEYA VEKALET BENZERİ SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ . 80

VEKALET BENZERİ İNANÇLI İŞLEM GÖRÜŞÜ 81

ATİPİK SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ . 82

ERTELEME (TECİL) ANLAŞMASI GÖRÜŞÜ 83

GÖRÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE KANAATİMİZ 84

İFA UĞRUNA EDİMİN UNSURLARI 89

ASIL EDİM . 89

ASIL BORCUN İFASI UĞRUNA BAŞKA BİR EDİMİN İFASI 89

TARAFLARIN ANLAŞMASI 90

Tarafların Anlaşmasının Önemi ve Fonksiyonları . 90

Tarafların Anlaşmasının Yorumlanması ve Tamamlanması . 92

İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından Hukukî Nitelendirilmesi 95

İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Eksikliğinin Sonuçları 97

İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Kurulması ve Şekli 102

İFA UĞRUNA EDİMİN KONUSU . 103

BORÇLUNUN BİR MALVARLIĞI DEĞERİNİ ALACAKLIYA KAZANDIRMASI 104

Bir Şeyin Devri 104

Alacak ya da Diğer Hakların Devredilmesi . 105

BORÇLUNUN ALACAKLIYA KARŞI YENİ BİR YÜKÜMLÜLÜK ALTINA GİRMESİ 105

VII. İFA UĞRUNA EDİMİN DİĞER İFA İKAMELERİ İLE KIYASLANMASI  107

İFA UĞRUNA EDİM VE İFA YERİNE EDİM 107

İFA UĞRUNA EDİM VE SEÇİMLİK YETKİ . 110

VIII. İFA UĞRUNA EDİMİN TBK’DA GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ VE BENZER HUKUKÎ MÜESSESELERLE İLİŞKİSİ  112

ALACAĞIN DEVRİ VE İFA UĞRUNA EDİM 112

Genel Olarak 112

İfa Uğruna Edimin Özel Bir Görünüm Biçimi Olarak İfaya Yönelik Devir (TBK m. 192) 113

İfa Uğruna Devrin İfa Yerine Devir ile Karşılaştırılması. 114

İfa Uğruna Devrin Teminat Amacıyla Alacak Devri İle Karşılaştırılması 116

BORCUN YENİLENMESİ VE İFA UĞRUNA EDİM 118

Borcun Yenilenmesi ve Değiştirme Sözleşmesi İle İlişkisi . 118

Borcun Yenilenmesinin İfa Uğruna Edim İle Karşılaştırılması . 119

HAVALE VE İFA UĞRUNA EDİM 123

Genel Olarak Havale 123

Havalenin İfa Uğruna Edimle Karşılaştırılması . 125

Borç Üzerine Havale 127

İfa Uğruna Edimin Özel Görünüm Biçimi Olarak İfa Uğruna Havale (TBK m. 556/1) . 128

Para Borcunun Banka Havalesiyle Nakit Dışı Ödenmesinin İfa Niteliği Taşıyıp Taşımadığı Sorunu . 130

Banka Havalesi Dışında Kaydî Para İle Yapılan Diğer Ödemelerin İfa Uğruna Edim Niteliği 134

Çekle Yapılan Ödeme . 134

Kredi Kartıyla Yapılan Ödeme . 136

(1) POS Cihazı Aracılığıyla Yapılan Kredi Kartı Ödemeleri  140

(2) Kredi Kartıyla İnternetten Ödeme  141

Elektronik Para, Akıllı Kart ve Elektronik Çek İle Yapılan Ödemeler 141

(1) Elektronik Para ile Yapılan Ödemeler . 141

(2) Akıllı Kartla Yapılan Ödemeler . 142

(3) Elektronik Çekle Yapılan Ödemeler  144

SOYUT BORÇ İKRARI VE İFA UĞRUNA EDİM . 145

Genel Olarak Soyut Borç İkrarı . 145

İfa Uğruna Yapılan Soyut Borç İkrarı ve Temel Borç İlişkisine Etkisi . 147

Temel İlişkiden Kaynaklanan Borcun İfası Amacıyla Bono Verilmesinin İfa Uğruna Edim Niteliği . 151

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKİ SONUÇLARI

İFA UĞRUNA EDİMİN TEMEL BORÇ İLİŞKİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ . 155

İFA UĞRUNA EDİM ANLAŞMASININ YAPILMASININ ASIL ALACAK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 155

Asıl Alacağa Başvurulmasının Bozucu Şarta Bağlanmış Olması 155

İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Erteleme (Tecil) Anlaşmasını Da Kapsadığı Görüşü 156

İfa Uğruna Edim Def’i Bulunduğu Görüşü . 159

İFA UĞRUNA EDİMDE BULUNULMASININ ASIL ALACAK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 160

Asıl Alacak Bakımından İşlemekte Olan Zamanaşımının Kesilmesi . 160

Zamanaşımını Kesen Sebebin Ne Olduğu Sorunu 160

(1) Asıl Alacağın Borçlu Tarafından İkrar Edilmiş Olduğu Görüşü  160

(2) Tarafların Örtülü Erteleme Anlaşması Yaptığı Görüşü 161

Yeni Zamanaşımı Süresinin İşlemeye Başlaması 162

Asıl Alacağın Sona Ermesi 162

Asıl Alacağın Tamamen Sona Ermesi . 163

Asıl Alacağın Kısmen Sona Ermesi 164

Asıl Alacağın Sona Erme Anı . 166

(1) İfa Uğruna Bir Malvarlığı Konusunun veya Alacak Üzerindeki Hakkın Kazandırılması Halinde Asıl Alacağın Sona Erme Anı . 166

(2) Borçlunun İfa Uğruna Üstlendiği Soyut Borç İkrarından Doğan Borcu Yerine Getirmesi Halinde Asıl Alacağın Sona Ermesi  168

(a) Soyut Borç İkrarının Geçersiz Olması Halinde Asıl Alacağın Durumu  169

(b) Borçlunun Önce Asıl Alacağı İfa Etmesi Halinde Soyut Borç İkrarından Doğan Alacağın Durumu  170

ALACAKLI BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI 171

ALACAKLININ İFA UĞRUNA EDİMİ PARAYA ÇEVİRME HAK VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 171

Genel Olarak 171

Alacaklının Paraya Çevirme İşleminden Kaçınmasının Sonuçları . 172

ALACAKLININ ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ 173

İfa Uğruna Edimi Muhafaza Etmede . 175

İfa Uğruna Edimin Paraya Çevrilmesinde . 175

Alacaklının Özen Yükümlülüğünü İhlal Etmesinin Sonuçları . 176

İFA UĞRUNA EDİMİ PARAYA ÇEVİRME MASRAFLARI 178

ALACAKLININ ARTAN MEBLAĞI BORÇLUYA İADE YÜKÜMÜ 179

ALACAKLININ ASIL ALACAĞI TALEP HAKKI 179

Alacaklının Borç İlişkisinden Doğan Asıl Edimi Talep Hakkının Devam Etmesi 179

Alacaklının İfa Uğruna Edimi Talep Hakkı . 181

Alacaklının Asıl Edimi ve İfa Uğruna Edimi Talep Etme Haklarının Yarışması . 182

III. BORÇLU BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI . 183

BORÇLUNUN BORCUNUN DEVAM ETMESİ 183

BORÇLUNUN İFA UĞRUNA EDİMDEKİ AYIP VEYA ZAPT NEDENİNDEN SORUMLULUĞUNUN BULUNMAMASI 184

TÜRK BORÇLAR KANUNU’NDA GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI 186

İFA UĞRUNA ALACAK DEVRİNİN SONUÇLARI (TBK m. 192) . 186

İFA UĞRUNA HAVALENİN SONUÇLARI (TBK m. 556) . 188

Temel Borç İlişkisindeki Geçersizliğin Etkisi . 189

Havale Alıcısının Asıl Alacağını Talep Edebilmesi 191

Havaleyi Kabul Etmek İstemeyen Havale Alıcısının Bildirim Yükümlülüğü . 192

SONUÇ . 193

KAYNAKÇA  205