Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde Arama, Kopyalama ve Elkoyma Koruma Tedbiri
Av. Mert KARAKOYUNLU
Günümüz yaşamının her alanını kuşatan dijital evrimleşme, bilişim sistemlerini önemli bir delil kaynağı haline getirmiştir. Bilişim sistemlerindeki dijital delillerin elde edilmesi hukuki olduğu kadar birçok zorlu teknik ayrıntıyı ve uzmanlık bilgisini de içeren çok yönlü bir süreçtir. Buradaki farklılıklar, temel hak ve özgürlükler bakımından ciddi sorunları doğurma potansiyeline sahip olduğundan hem kanun koyucuya hem de uygulayıcılara düşen görev ve sorumlulukların değeri artmaktadır.
Dijital delillerin ceza muhakemesine dahil edilmesindeki esas ve usulleri ortaya koyan temel dayanak, CMK'nın 134.maddesinde yer alan ve bir koruma tedbiri olan "bilgisayarlarda, bilgisayar programlarında ve kütüklerinde arama kopyalama ve elkoyma" düzenlemesidir. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği (AÖAY) m.17 ve Suç Eşyası Yönetmeliği (SEY) m.8/2'de de buna ilişkin hükümler bulunmaktadır. Bununla beraber ülkemiz tarafından 2014 yılında yürürlüğe alınan Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi (AKSSS)'nde de dijital delillere ilişkin önemli hükümler yer almaktadır.
Buna göre çalışmada öncelikle koruma tedbirlerinin genel yapısı hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bunun ardından, bilgisayar ilişkili unsur ve ortamlarıyla birlikte ele alınmış ve ceza muhakemesinde genel olarak ispat ve delil sistemine değinilmiştir. Çalışmanın devamında ise, dijital delil ile ilk karşılaşma anından muhakemenin sonuçlanmasına kadarki tüm süreç, teknik ve hukuksal detaylar ışığında ve doktrindeki görüşler ve yüksek mahkeme kararları da göz önüne alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ III
KİTAP HAKKINDA V
ABOUT THE BOOK VII
ÖZET IX
ABSTRACT XI
KISALTMALAR LİSTESİ XVII
I. GİRİŞ 1
II. KORUMA TEDBİRLERİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 3
A. Kavram, Hukuki Nitelik ve Sınıflandırma 3
1. Kavram 3
2. Hukuki Nitelik 9
3. Sınıflandırma 10
a. Genel Olarak 10
b. Amaç Bakımından Sınıflandırma 11
c. Kişi Bakımından Sınıflandırma 11
d. Yöneldikleri Değerler Bakımından Sınıflandırma 12
e. Karar/Emir Verme ve Uygulama Yetkisi Bakımından Sınıflandırma 12
B. Ortak Özellikleri 13
1. Yasal Bir Düzenlemeye Dayanma 13
2. Suç Şüphesine Dayanma 17
3. Hükümden Önce Temel Hak ve Özgürlükleri Sınırlandırma 24
4. Araç Olma 26
5. Geçici Olma 27
6. Görünüşte Haklılık Bulunması 28
7. Gecikmede Tehlike Bulunması 29
8. Yetkili Mercii Kararına Dayanma 30
9. Ölçülü Olma 35
III. BİLGİSAYARLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR, DİJİTAL DELİLLER VE ADLİ BİLİŞİM 39
A. Bilgisayarla İlgili Temel Kavramlar 39
1. Bilgisayarın Tarihsel Gelişimi 39
2. Kavram ve Tanım 41
3. Donanım 43
4. Yazılım 46
5. Bilgisayar Programı 48
6. Bilgisayar Kütüğü 49
7. Bilgisayar Ağları 52
B. Dijital Deliller ve Adli Bilişim 53
1. Ceza Muhakemesinde Genel Olarak İspat ve Delil 53
a. İspat Kavramı ve Faaliyeti 53
b. İspat Yükü 55
c. İspat Aracı Olarak Deliller 58
i. Genel Olarak 58
ii. Delillerin Özellikleri 60
iii. Delil Türleri 66
iii.i. Beyan Delili 66
iii.ii. Belge Delili 71
iii.iii. Belirti Delili 74
2. Ceza Muhakemesinde Dijital Deliller 75
a. Kavram ve Tanım 75
b. Dijital Delillerin Özellikleri 77
i. Delillerin Genel Özellikleri ve Dijital Deliller 77
ii. Dijital Delilin Kendine Özgü Özellikleri 78
ii.i. Soyutluk 79
ii.ii. Kopyalanabilirlik 80
ii.iii. Kolaylıkla Manipüle Edilebilirlik 81
ii.iv. Uluslararası ve Yaygın Nitelikte Olma 82
ii.v. Kaynağın Belirlemesindeki Güçlük 82
ii.vi. Gelişim ve Değişimindeki Süreklilik 84
c. Dijital Deliller ve Keşif 84
d. Dijital Delilin Bulunabileceği Yerler 85
e. Dijital Delilin Delil Türleri İçerisinde Konumu ve Değeri 85
3. Adli Bilişim 95
a. Tarihi Gelişim, Kavram ve Tanım 95
i. Tarihi Gelişim 95
ii. Kavram ve Tanım 101
b. Dijital Delillere Ulaşmadaki Süreç ve Yöntemler 104
i. Dijital Delilin Elde Edilmesi 104
i.i. Genel Olarak 104
i.ii. Olayın Tespiti ve İlk Müdahale 106
i.iii. Adli Bilişimde Kullanılan Araç ve Yöntemler 110
i.iv. Temel İlke ve Kurallar 111
i.v. Hash Değeri 112
i.vi. İmaj Alma 113
i.vii. Canlı Analiz 115
ii. Dijital Delilin Muhafazası ve Taşınması 116
iii. Dijital Delilin İncelenmesi 117
iv. Dijital Delilin Analizi 118
v. Dijital Delilin Raporlanması ve Sunumu 120
IV. BİLGİSAYARLARDA, BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA VE KÜTÜKLERİNDE ARAMA, KOPYALAMA VE ELKOYMA KORUMA TEDBİRİ 123
A. Tedbirin Hukuk Düzenindeki Yeri 123
1. CMK’nın 134.Maddesi 123
a. Yasal Düzenlemenin Değerlendirilmesi 123
b. 21.02.2014 Tarih ve 6526 Sayılı Kanun Değişikliği 125
c. 668 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Hükümleri 127
d. 25.7.2018 Tarih ve 7145 Sayılı Kanun Değişikliği 127
2. Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi’ndeki Düzenleme 128
3. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’ndeki Düzenleme 130
4. Suç Eşyası Yönetmeliği’ndeki Düzenleme 133
B. Tedbirin Kapsamı 134
1. Kişi Bakımından Kapsamı 134
2. Bilgisayarlar, Bilgisayar Programları ve Kütükleri ile Diğer Cihaz ve Ortamlar Bakımından Kapsamı 138
C. Tedbirin Şartları 142
1. Suç Soruşturmasının Bulunması 142
2. Somut Delillere Dayanan Kuvvetli Şüphe Sebeplerinin Varlığı 147
3. Başka Surette Delil Elde Etme İmkânının Bulunmaması 150
4. Yetkili Merci Kararının Varlığı 152
D. Tedbirin Uygulanması 155
1. Arama ve Kopyalama Bakımından 155
a. Arama (Verilerin Elde Edilmesi) 155
b. Bilgisayar Kayıtlarından Kopya Çıkarılması 159
c. Kayıtların Çözülerek Metin Haline Getirilmesi 162
2. Elkoyma Bakımından 164
a. Şifrenin Çözülememesi 165
b. Gizlenmiş Bilgilere Ulaşılamaması 167
c. İşlemin Uzun Sürecek Olması 169
3. Sistemdeki Bütün Verilerin Yedeklenmesi 170
4. Yedekten Bir Kopyanın Şüpheliye veya Müdafiine Verilmesi 172
5. Suç Teşkil Eden Verilerin Şüphelide Kalmaya Devam Etmesi 174
6. Verilerin Muhafazası, İmhası ve Elkonulan Araçların İadesi 176
E. Tesadüfen Elde Edilen Deliller 180
F. Hukuka Aykırılığın Sonuçları 182
G. Kanun Yolları 185
V. SONUÇ 189
VI. KAYNAKÇA 197
ÖZGEÇMİŞ 213
