Biyotıp Sözleşmesi Bağlamında Embriyo Üzerinde Tıbbi Araştırmalar ve Ceza Hukuku Sorumluluğu

İpek Altınsaban

Özellikle son yıllarda ivme kazanan ve hastalıkların tedavisinde umut ışığı olarak görülen kök hücre, klonlama ve genetik deney ve denemeler insan üzerinde gerçekleştirilen bilimsel deneyler kapsamında değerlendirilmektedir. Genetik gelişmelerin en önemli sonuçlarından biri embriyo üzerindeki tıbbi araştırmalara başlanması olmuştur. 1970'lerde ve 1980'lerde kürtaj edilen insan fetüslerinden elde edilen hücreler kullanılarak yapılan COVID-19 aşısı adayları birçok ahlaki ve hukuki tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda çalışmamızın Birinci Bölümü'nde, özellikle Biyotıp Sözleşmesi ve Türk Ceza Kanunu bağlamında tıbbi araştırmanın hukuka uygunluk koşulları ve sınırları; İkinci Bölümü'nde, embriyo kavramı, ana rahmindeki embriyonun ve ana rahmi dışında oluşturulan embriyonun hukuki statüsü ve embriyo üzerindeki tıbbi araştırmalar; Üçüncü Bölümü'nde ise, Ulusal ve Ulusal Üstü Hukuk bağlamında embriyonik kök hücre, klonlama ve aşı çalışmaları incelenmiştir.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
TIBBİ ARAŞTIRMA KAVRAMI, HUKUKA UYGUNLUK KOŞULLARI VE SINIRLARI
I. TIBBİ ARAŞTIRMA KAVRAMI VE KAPSAMI
II. TIBBİ ARAŞTIRMALARIN HUKUKİ SINIRLARININ TARİHSEL ARKA PLANI
III. ULUSLARARASI HUKUKTA TIBBİ ARAŞTIRMA
A. NÜRNBERG KODEKSİ
B. ULUSLARARASI MEDENİ VE SİYASİ HAKLAR SÖZLEŞMESİ
C. HELSİNKİ DEKLERASYONU
D. BİYOTIP SÖZLEŞMESİ: "Avrupa Konseyi Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi" (Oviedo Sözleşmesi)
IV. TÜRK HUKUKUNDA TIBBİ ARAŞTIRMA
A. ANAYASAYA GÖRE TIBBİ ARAŞTIRMA
B. TCK'YA GÖRE TIBBİ ARAŞTIRMA
C. İLAÇ VE BİYOLOJİK ÜRÜNLERİN KLİNİK ARAŞTIRMALARI HAKKINDA YÖNETMELİĞE GÖRE TIBBİ ARAŞTIRMA
D. HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİNE GÖRE TIBBİ ARAŞTIRMA
V. TCK M. 90 VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİNDEKİ İNSAN ÜZERİNDE TIBBİ ARAŞTIRMANIN KOŞULLARI ARASINDAKİ FARKLAR VE HANGİSİNİN UYGULANACAĞI MESELESİ
VI. TIBBİ ARAŞTIRMANIN SINIRI OLARAK İNSAN ONURU KAVRAMI
İKİNCİ BÖLÜM
EMBRİYO KAVRAMI, EMBRİYONUN HUKUKİ STATÜSÜ VE EMBRİYO ÜZERİNDE TIBBİ ARAŞTIRMALAR
I. EMBRİYO KAVRAMI VE EMBRİYO-CENİN AYRIMI
II. EMBRİYO ÜZERİNDEKİ TIBBİ ARAŞTIRMALARIN TARİHSEL GELİŞİMİ
III. EMBRİYONUN HUKUKİ STATÜSÜ
A. GENEL OLARAK
B. YAŞAMA HAKKI VE KİŞİLİK HAKKI KAPSAMINDA EMBRİYOLARIN HUKUKİ STATÜSÜ
C. ANA RAHMİNDEKİ EMBRİYONUN HUKUKİ STATÜSÜ
D. ANA RAHMİ DIŞINDA OLUŞTURULAN EMBRİYONUN (IN VITRO EMBRIYO) HUKUKİ STATÜSÜ
IV. CEZA HUKUKUNDA KORUNAN HUKUKSAL DEĞER OLARAK EMBRİYONUN İNSAN ONURU
V. İNSAN ÜZERİNDE TIBBİ ARAŞTIRMAYA İLİŞKİN ULUSAL VE ULUSLARARASI DÜZENLEMELERİN EMBRİYO ÜZERİNDEKİ TIBBİ ARAŞTIRMALAR AÇISINDAN UYGULANABİLİRLİĞİ
VI. EMBRİYONUN RIZA VERME YETERLİLİĞİNE SAHİP OLMAMASININ TIBBİ ARAŞTIRMALARIN HUKUKA UYGUNLUĞU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
VII. ODNK BAĞLAMINDA EMBRİYO ÜZERİNDE TIBBİ ARAŞTIRMALAR
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
EMBRİYO ÜZERİNDEKİ TIBBİ ARAŞTIRMALAR AÇISINDAN ÖZELLİK ARZEDEN DURUM OLARAK KÖK HÜCRE, KLONLAMA VE AŞI ÇALIŞMALARI
I. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI
A. KAVRAM
B. KÖK HÜCRENİN NİTELİĞİ
C. KÖK HÜCRE ÇEŞİTLERİ
D. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI VE HUKUKİ DURUM
II. KLONLAMA
A. KLONLAMA KAVRAMI
B. KLONLAMANIN ÇEŞİTLERİ
III. SAĞLIK HAKKI VE BİLİMSEL ARAŞTIRMA ÖZGÜRLÜĞÜ ÇERÇEVESİNDE TEDAVİ AMAÇLI KLONLAMA ÇALIŞMALARI
IV. KLONLAMA VE KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI KARŞISINDA İNSAN ONURUNUN KORUNMASI HAKKI
A. KLONLAMA VE İNSAN ONURUNUN İHLALİ
B. KÖK HÜCRE ÇALIŞMALARI VE İNSAN ONURUNUN İHLALİ
V. EMBRİYO ÜZERİNDE AŞI ÇALIŞMALARI
SONUÇ
KAYNAKÇA