Blokzincir Teknolojisi ve Kripto Varlıkların 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Kapsamında Değerlendirilmesi
Mehmet Bahadır POLATv
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR .25
ŞEKİLLER . 23
GİRİŞ 29
BÖLÜM
BLOKZİNCİR TEKNOLOJİSİNİN TEKNİK VE
ÖZEL HUKUK BOYUTU
1.1. Genel Olarak Blokzincir 35
1.2. Blokların Yapısı. 37
1.2.1. Genel Olarak 37
1.2.2. Veri İzi (Hash) Kavramı 38
1.2.3. Bloklar. 39
1.2.4. Nonce (Yalnız Bir Kere Kullanılan Sayı) Kavramı. 41
1.2.5. Zaman Damgası (Timestamp) 41
1.2.6. Merkle Ağacı. 42
1.2.7. Anahtar ve Dijital İmza . 43
1.3. Blokzincirin Türleri . 43
1.3.1. Halka Açık (Public) Blokzincirler. 43
1.3.2. Özel (Private) Blokzincirler 44
1.3.3. Konsorsiyum Blokzincirler . 44
1.4. Blokzincirin Özellikleri . 44
1.4.1. Değişmezlik (Immutable) 45
8
1.4.2. Dağıtık Olma (Distributed) . 45
1.4.3. Merkeziyetsiz Olma (Decentralized) 46
1.4.4. Denetlenebilirlik (Auditability) . 46
1.5. Uzlaşma (Consensus). 46
1.5.1. Çifte Harcama (Double Spending) Problemi. 48
1.5.2. Bizans Generalleri Problemi 49
1.5.3. Uzlaşma Mekanizması Türleri 50
1.5.3.1. İş İspatı (Proof of Work). 50
1.5.3.2. Menfaat İspatı (Proof of Stake). 53
1.5.3.3. Geçen Süre İspatı (Proof of Elapsed
Time). 54
1.5.3.4. Otorite İspatı (Proof of Authority) 55
1.5.3.5. Pratik Bizans Hata Toleransı (Practical
Byzantine Fault Tolerance). 55
1.6. Blokzincirde Güvenlik Sorunu 56
1.6.1. Uzlaşma Katmanındaki Saldırılar 56
1.6.1.1. %51 Saldırısı. 56
1.6.1.2. Finney Saldırısı. 57
1.6.1.3. Race Saldırısı 57
1.6.1.4. Nothing-At-Stake Saldırısı 58
1.6.1.5. Grinding Saldırısı 58
1.6.2. Blokzincir Ağ İletişimine Yapılan Saldırılar. 58
1.6.2.1. Tutulma Saldırısı (Eclipse Attack) 59
1.6.2.2. Sybil Saldırısı 59
1.6.2.3. DoS ve DDoS Saldırısı (Denial of
Service and Distributed Denial of Service
Attack) 59
1.6.2.4. Yönlendirme Saldırısı (Routing Attack) 60
1.6.3. Akıllı Sözleşmelere Dayalı Saldırılar 60
9
1.6.3.1. Yeniden Giriş Saldırısı (Reentrancy
Attack). 61
1.6.4. Cüzdanlara Yapılan Saldırılar . 61
1.7. Cüzdanlar, Adresler ve Varlık Transferi 62
1.7.1. Adres . 62
1.7.1.1. Gösteriş Adresleri (Vanity Adress) . 62
1.7.2. Blokzincir Cüzdanı 62
1.7.2.1. Sıcak Cüzdan Türleri 63
1.7.2.1.1. Çevrimiçi Cüzdanlar 63
1.7.2.1.2. Mobil Cüzdanlar. 63
1.7.2.1.3. Masaüstü Cüzdanları 64
1.7.2.2. Soğuk Cüzdanlar. 64
1.7.2.2.1. Donanım Cüzdanları 64
1.7.2.2.2. Kâğıt Cüzdanlar 65
1.7.3. Blokzincirde Varlık Transferi 65
1.8. Akıllı Sözleşmeler . 66
1.8.1. Blokzincir Üzerindeki Akıllı Sözleşmelerin
Özellikleri 68
1.8.1.1. Akıllı Sözleşme Bir Bilgisayar
Programıdır. 68
1.8.1.2. Akıllı Sözleşmeler Güvenli İşlem
Yapmayı Vadeder . 68
1.8.1.3. Akıllı Sözleşmeler Şeffaftır 70
1.8.1.4. Akıllı Sözleşmeler Kendi Kendini
Yürütür ve Üçüncü Bir Tarafa İhtiyaç
Duymaz. 70
1.8.1.5. Akıllı Sözleşmeler Değiştirilemez ve
Geri Alınamazdır 70
1.8.2. Akıllı Sözleşmelerin Kullanım Alanları 71
1.9. Karıştırıcı Protokolleri. 72
10
1.10. Blokzincir ve Kripto Varlıklar. 75
1.10.1. Kripto Varlık Kavramı 75
1.10.1.1. Sikke (Coin) ve Jeton (Token)
Kavramları 77
1.10.1.2. Merkez Bankası Dijital Para Birimleri
(CBDC). 78
1.10.1.3. Stabil Kripto Varlıklar 80
1.10.1.4. NFT (Non Fungible Token) 82
1.10.2. ICO, IDO ve IEO Kavramları . 83
1.10.3. Borsalar . 85
1.11. Blokzincirin Özel Hukuk Boyutu ve Regülasyon Çalışmaları 87
1.12. Blokzincir ve Hukuksal Düzlem 89
1.13. Kripto Varlıkların Hukuki Değerlendirmesi ve Düzenleme
Arayışları . 89
1.13.1. Kripto Varlıklar Eşya Mıdır?. 90
1.13.2. “Kripto Para” Terimi. 93
1.13.3. Kripto Varlıklar Sermaye Piyasası Aracı Mıdır? 95
1.13.4. Türk Hukuku Bakımından Kripto Varlıkların Mevcut
Düzenlemeler Işığında Hukuki Değerlendirmesi ve De
Lege Ferenda Bir Çözüm Olarak Taşınır Eşya Niteliği 98
1.14. Kripto Varlıklar ile İlgili Regülasyon Çalışmaları 101
1.14.1. Kripto Varlıkların Düzenleyici
Kuruluşların Dikkatini Çekmesi ve İlk
Düzenleyici
Tepkiler .102
1.14.2. Avrupa Birliği .103
1.14.3. Amerika Birleşik Devletleri 108
1.14.4. İngiltere .111
1.14.5. Almanya 112
1.14.6. İsviçre 114
1.14.7. Çin Halk Cumhuriyeti .116
11
1.14.8. Türkiye 117
1.14.9. Uluslararası Aktörler .119
1.14.9.1. Mali Eylem Görev Gücü
(FATF) .120
1.14.9.2. Uluslararası Para Fonu
(IMF) 122
1.14.9.3. Dünya Bankası .123
BÖLÜM
BLOKZİNCİRİN CEZA HUKUKU BOYUTU
2.1. Genel Olarak 125
2.2. Blokzincir ve Kripto Varlıkların Hukuki Nitelikleri
Bağlamında Yeni Bir Suç ve Ceza Düzenlemesine İhtiyaç
Var Mıdır? .126
2.3. Blokzincir ve Barındırdıklarının Suçun Konusuna ve Suçta
Araç Olarak Kullanılmasına Göre Sınıflandırılması .130
2.4. Blokzincirin ve Blokzincirin İçerdiklerinin Suçun Konusunu
Oluşturduğu Suçlar 131
2.4.1. Hırsızlık Suçu 131
2.4.1.1. Korunan Hukuki Değer .131
2.4.1.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 132
2.4.1.2.1. Fail 132
2.4.1.2.2. Mağdur .133
2.4.1.2.3. Suçun Konusu 134
2.4.1.2.4. Eylem .139
2.4.1.2.5. Nitelikli Haller 141
2.4.1.2.5.1. TCK Madde 142/1.
Fıkradaki Nitelikli
Haller 142
2.4.1.2.5.2. TCK Madde 142/2.
Fıkradaki Nitelikli
Haller 145
12
2.4.1.2.5.3. TCK Madde 142/3.
Fıkradaki Nitelikli
Hal 153
2.4.1.2.5.4. TCK Madde 142/5.
Fıkradaki Nitelikli
Hal 153
2.4.1.2.5.5. TCK Madde 143’te
Düzenlenen Nitelikli
Hal 153
2.4.1.2.5.6. TCK Madde 144’te
Düzenlenen Nitelikli
Haller 154
2.4.1.2.5.7. TCK Madde 145’te
Düzenlenen Nitelikli
Hal 155
2.4.1.2.5.8. TCK Madde 146’da
Yer Alan Kullanma
Hırsızlığı . 156
2.4.1.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 157
2.4.1.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .158
2.4.1.5. Kusurluluk 159
2.4.1.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .161
2.4.1.6.1. Teşebbüs .161
2.4.1.6.2. İçtima 161
2.4.1.6.3. İştirak 163
2.4.2. Yağma Suçu 163
2.4.2.1. Korunan Hukuki Değer .164
2.4.2.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 165
2.4.2.2.1. Fail 165
2.4.2.2.2. Mağdur .166
2.4.2.2.3. Suçun Konusu 166
2.4.2.2.4. Eylem .167
2.4.2.2.4.1. Tehdit ve Cebir 168
13
2.4.2.2.4.2. Senedin Yağmasında
Eylem 173
2.4.2.2.5. Nitelikli Haller 174
2.4.2.2.5.1. TCK Madde
149/1’inci Fıkrada
Gösterilen Nitelikli
Haller 174
2.4.2.2.5.2. TCK Madde 150’de
Gösterilen Nitelikli
Haller 178
2.4.2.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 179
2.4.2.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .181
2.4.2.5. Kusurluluk 181
2.4.2.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .181
2.4.2.6.1. Teşebbüs .181
2.4.2.6.2. İçtima 182
2.4.2.6.3. İştirak 183
2.4.3. Güveni Kötüye Kullanma Suçu .183
2.4.3.1. Korunan Hukuki Değer .184
2.4.3.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 185
2.4.3.2.1. Fail 185
2.4.3.2.2. Mağdur .186
2.4.3.2.3. Suçun Konusu 186
2.4.3.2.4. Eylem .189
2.4.3.2.5. Nitelikli Haller 191
2.4.3.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 193
2.4.3.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .193
2.4.3.5. Kusurluluk 194
2.4.3.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .194
2.4.3.6.1. Teşebbüs .194
2.4.3.6.2. İçtima 195
14
2.4.3.6.3. İştirak 195
2.4.4. Dolandırıcılık Suçu 196
2.4.4.1. Korunan Hukuki Değer .198
2.4.4.2. Tipikliği Objektif Unsurları 198
2.4.4.2.1. Fail 198
2.4.4.2.2. Mağdur .199
2.4.4.2.3. Suçun Konusu 200
2.4.4.2.4. Eylem .200
2.4.4.2.4.1. Hileli Davranışlar 201
2.4.4.2.4.2. Aldatma 203
2.4.4.2.4.3. Aldatılan Kişinin
Malvarlığı Üzerinde
Tasarrufta
Bulunması . 204
2.4.4.2.5. Netice .205
2.4.4.2.5.1. Mağdurun veya Bir
Başkasının
Malvarlığının Zarara
Uğraması . 205
2.4.4.2.5.2. Yarar 206
2.4.4.2.6. Nitelikli Haller 207
2.4.4.2.6.1. TCK Madde 158’de
Gösterilen Nitelikli
Haller 207
2.4.4.2.6.2. TCK Madde 159’de
Gösterilen Cezayı
Hafifleten Nitelikli
Hal 214
2.4.4.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 215
2.4.4.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .216
2.4.4.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .216
2.4.4.5.1. Teşebbüs .216
2.4.4.5.2. İçtima 216
15
2.4.4.5.3. İştirak 217
2.4.5. Suç Eşyasının Satın Alınması ve Kabul Edilmesi Suçu
218
2.4.5.1. Korunan Hukuki Değer .218
2.4.5.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 219
2.4.5.2.1. Fail 219
2.4.5.2.2. Mağdur .219
2.4.5.2.3. Suçun Konusu 220
2.4.5.2.4. Eylem .222
2.4.5.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 224
2.4.5.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .225
2.4.5.5. Kusurluluk 226
2.4.5.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .226
2.4.5.6.1. Teşebbüs .226
2.4.5.6.2. İçtima 226
2.4.5.6.3. İştirak 227
2.4.6. Bilişim Sistemine Girme Suçu 227
2.4.6.1. Korunan Hukuki Değer .229
2.4.6.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 231
2.4.6.2.1. Fail 231
2.4.6.2.2. Mağdur .232
2.4.6.2.3. Suçun Konusu 232
2.4.6.2.4. Eylem .234
2.4.6.2.5. Nitelikli Hal 237
2.4.6.3. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Hal .238
2.4.6.4. Tipikliğin Subjektif Unsuru 238
2.4.6.5. Hukuka Aykırılık Unsuru .240
2.4.6.6. Kusurluluk 241
2.4.6.7. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .241
16
2.4.6.7.1. Teşebbüs .241
2.4.6.7.2. İçtima 242
2.4.6.7.3. İştirak 244
2.4.7. Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya
Değiştirme .244
2.4.7.1. Korunan Hukuki Değer .245
2.4.7.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 246
2.4.7.2.1. Fail 246
2.4.7.2.2. Mağdur .247
2.4.7.2.3. Suçun Konusu 248
2.4.7.2.4. Eylem .249
2.4.7.2.4.1. TCK Madde
244/1’inci Fıkrada
Gösterilen Eylemler 249
2.4.7.2.4.2. TCK Madde
244/2’nci Fıkrada
Gösterilen Eylemler 251
2.4.7.2.4.3. TCK Madde
244/4’üncü Fıkrada
Gösterilen Eylem 255
2.4.7.2.5. Nitelikli Hal 259
2.4.7.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 259
2.4.7.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .260
2.4.7.6. Kusurluluk 261
2.4.7.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .261
2.4.7.6.1. Teşebbüs .261
2.4.7.6.2. İçtima 262
2.4.7.6.3. İştirak 264
2.4.8. Yasak Cihaz veya Programların Üretilmesi ve Ticareti
Suçu .264
2.4.8.1. Korunan Hukuki Değer .265
17
2.4.8.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 265
2.4.8.2.1. Fail 265
2.4.8.2.2. Mağdur .265
2.4.8.2.3. Suçun Konusu 266
2.4.8.2.4. Eylem .268
2.4.8.2.5. Nitelikli Hal 269
2.4.8.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 270
2.4.8.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .270
2.4.8.5. Kusurluluk 271
2.4.8.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .271
2.4.8.6.1. Teşebbüs .271
2.4.8.6.2. İçtima 272
2.4.8.6.3. İştirak 272
2.4.9. Zimmet Suçu .272
2.4.9.1. Korunan Hukuki Değer .273
2.4.9.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 273
2.4.9.2.1. Fail 273
2.4.9.2.2. Mağdur .274
2.4.9.2.3. Suçun Konusu 274
2.4.9.2.4. Eylem .275
2.4.9.2.5. Nitelikli Haller 277
2.4.9.2.5.1. Suçun Zimmetin
Açığa Çıkmamasına
Yönelik Hileli
Davranışlarla
İşlenmesi (TCK m.
247/2) 277
2.4.9.2.5.2. Kullanma Zimmeti
(TCK m. 247/3) 277
18
2.4.9.2.5.3. Malın Değerinin
Azlığı (TCK m. 249)
. 278
2.4.9.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 279
2.4.9.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .279
2.4.9.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .279
2.4.9.5.1. Teşebbüs .279
2.4.9.5.2. İçtima 280
2.4.9.5.3. İştirak 281
2.4.9.6. Cezayı Azaltan Şahsi Sebep – Etkin
Pişmanlık 281
2.4.10. İrtikap Suçu .282
2.4.10.1. Korunan Hukuki Değer .282
2.4.10.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 283
2.4.10.2.1. Fail 283
2.4.10.2.2. Mağdur .283
2.4.10.2.3. Suçun Konusu 284
2.4.10.2.4. Eylem .285
2.4.10.2.4.1. İcbar Suretiyle İrtikap
. 285
2.4.10.2.4.2 İkna Suretiyle İrtikap
. 287
2.4.10.2.4.3.Hatadan Yararlanma Suretiyle
İrtikap 287
2.4.10.2.5. Daha Az Cezayı Gerektiren
Nitelikli Hal 288
2.4.10.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 288
2.4.10.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .288
2.4.10.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .289
2.4.10.5.1. Teşebbüs .289
2.4.10.5.2. İçtima 290
19
2.4.10.5.3. İştirak 290
2.4.11. Rüşvet Suçu .290
2.4.11.1. Korunan Hukuki Değer .291
2.4.11.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 292
2.4.11.2.1. Fail 292
2.4.11.2.2. Mağdur .293
2.4.11.2.3. Suçun Konusu 293
2.4.11.2.4. Eylem .293
2.4.11.2.5. Nitelikli Hal 295
2.4.11.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 295
2.4.11.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .296
2.4.11.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .296
2.4.11.5.1. Teşebbüs .296
2.5.11.5.2. İçtima 297
2.4.11.5.3. İştirak 297
2.4.11.6. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep: Etkin
Pişmanlık 298
2.4.12. Nüfuz Ticareti Suçu .299
2.4.12.1. Korunan Hukuki Değer .299
2.4.12.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 300
2.4.12.2.1. Fail 300
2.4.12.2.2 Mağdur .301
2.4.12.2.3. Suçun Konusu 301
2.4.12.2.4. Eylem .301
2.4.12.2.5. Nitelikli Hal 303
2.4.12.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 303
2.4.12.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .304
2.4.12.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .304
2.4.12.5.1. Teşebbüs .304
20
2.4.12.5.2. İçtima 305
2.4.12.5.3. İştirak 305
2.5. Blokzincir Teknolojisinin Araç Olarak Kullanıldığı Suçlar 306
2.5.1. Kumar Oynanması İçin Yer ve İmkan Sağlama Suçu .306
2.5.1.1. Korunan Hukuki Değer .308
2.5.1.2. Tipikliğin Objektif Unsurları 309
2.5.1.2.1. Fail 309
2.5.1.2.2. Mağdur .309
2.5.1.2.3. Suçun Konusu 310
2.5.1.2.4. Eylem .310
2.5.1.2.5. Nitelikli Haller 313
2.5.1.3. Tipikliğin Subjektif Unsuru 315
2.5.1.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .316
2.5.1.5. Kusurluluk 316
2.5.1.6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .317
2.5.1.6.1. Teşebbüs .317
2.5.1.6.2. İçtima 317
2.5.1.6.3. İştirak 318
2.5.2. Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama .319
2.5.2.1. Aklamanın Aşamaları .321
2.5.2.2. Kripto Varlıkların Aklama Yöntemi
Olarak Kullanımı 323
2.5.2.3. Korunan Hukuki Değer .325
2.5.2.4. Tipikliğin Objektif Unsurları 326
2.4.2.4.1. Fail 326
2.4.2.4.2. Mağdur .327
2.4.2.4.3. Suçun Konusu 328
2.4.2.4.4. Eylem .332
21
2.4.2.4.4.1. Suçtan Kaynaklanan
Malvarlığı
Değerlerini
Yurtdışına Çıkarma
Eylemi . 332
2.5.2.4.4.2. Çeşitli İşlemlere
Tabi Tutma 333
2.5.2.4.5. Nitelikli Haller 334
2.5.2.5. Tipikliğin Subjektif Unsuru 335
2.5.2.6. Hukuka Aykırılık Unsuru .336
2.5.2.7. Kusurluluk 337
2.5.2.8. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .337
2.5.2.8.1. Teşebbüs .337
2.5.2.8.2. İçtima 338
2.5.2.8.3. İştirak 340
2.5.2.9. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep – Etkin
Pişmanlık 340
SONUÇ 343
KAYNAKÇA 351
