Deniz Ticareti Hukuku- I
Dr. Jur. Bülent SÖZER (Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi)
İçindekiler
Üçüncü Basıya Önsöz III
Kısaltmalar XXXV
Yararlanılan Eserler XXXVII
GİRİŞ
I KONU 1
1 Genel Olarak 1
2 Deniz Ticareti Hukuku 2
II YASAL DÜZENLEME 3
1 Kanunlar 3
a Medenî Kanun 3
b Borçlar Kanunu 3
c Ticaret Kanunu 4
d Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’ nın Teşkilât
ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 5
e Denizde Can ve Mal Koruma Hakkında Kanun 5
f Türkiye Sahillerinde Nakliyat-ı Bahriye (Kabotaj) ve
Limanlarla Kara Suları Dahilinde İcrayı San’at ve Ticaret
Hakkında Kanun (Kabotaj Kanunu) 5
g Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu 5
h Denizde Zabt ve Müsadere Kanunu 5
ı Bağlama Kütüğü Kanunu 6
i Deniz İş Kanunu 6
j Çevre Kanunu 6
k Gemi Sağlık Resmi Kanunu 6
l Limanlar Kanunu 6
m Karasuları Kanunu 6
n Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle
Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların
Tazmini Esaslarına Dair Kanun 6
o Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu 6
2 Tüzükler 6
3 Yönetmelikler 7
4 Bakanlar Kurulu Kararları 9
5 Uluslararası Konvansiyonlar 9
1 KISIM
§ 1 GEMİ
I GENEL OLARAK 13
II TİCARET KANUNU’NUN HÜKÜMLERİ AÇISINDAN GEMİ 15
1 Suda Hareket Yeteneğine Sahip Olması 17
2 Yüzme Özelliğinin Bulunması 20
3 Suda Hareketi Gerektiren Bir Amaca Tahsis Edilmesi 21
4 Pek Küçük Olmaması 22
5 Araç Olması 22
III GEMİ TÜRLERİ 24
1 Genel Olarak 24
2 Ticaret Gemileri - Ticarî Olmayan Gemiler 25
a Donanmaya Bağlı Harp Gemileri Ve Yardımcı Gemiler 27
b Münhasıran Bir Kamu Hizmetine Tahsis Edilmiş Devlet
Gemileri İle Diğer Kamu Tüzel Kişilerine Ait Gemiler 27
c Münhasıran Gezinti, Spor, Eğitim, Öğretim Ve İlim Gayelerine
Tahsis Edilmiş Olan Gemiler 28
IV GEMİNİN MÜTEMMİM CÜZÜLERİ (Bütünleyici Parçaları) ve
TEFERRUATI (Eklentileri) 28
1 Geminin Aslî Unsurları 28
2 Mütemmim Cüz (Bütünleyici Parça) 29
3 Teferruat (Eklenti) 31
4 Geminin Diğer Unsurları (Tüketim/Sarf Malzemeleri) 33
V GEMİNİN ADI 33
VI GEMİNİN BAĞLAMA LİMANI 34
VII GEMİNİN TÂBİİYETİ - BAYRAK 36
1 Genel Olarak 36
2 Türk Bayrağı Çekecek Gemiler 36
a Gerçek Kişilere Ait Gemiler 37
aa Paylı Mülkiyet (müşterek mülkiyet) halinde 37
bb Elbirliği ile Mülkiyet (iştirak halinde mülkiyet)
olduğu halde 37
b Tüzel Kişilere Ait Gemiler 37
c Donatma İştirakine Ait Gemiler 38
3 Yabancı Bir Geminin Türk Bayrağı Çekmesi 38
4 Bir Türk Gemisinin Yabancı Bayrak Çekmesi 39
5 Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kullanılması 39
VIIIGEMİLİK VASFI – NE ZAMAN BAŞLAR NE ZAMAN
SONA ERER 40
1 Gemi Vasfının İktisabı 40
2 Gemi Vasfının Kaybı 41
a Kurtarılamayacak Şekilde Batmış Gemi 41
b Tamir Kabûl Etmez Gemi (TK m 933) 42
c Suda Hareketi Gerektirmeyen Bir Amaca Devamlı Olarak
Tahsis Edilmiş Gemi 42
§ 2 - GEMİ SİCİLLERİ
I GENEL OLARAK 43
1 Sicil Sistemi 43
2 Sicil Yönteminin Başlıca Fonksiyonları 44
3 Türk Gemi Sicili Organizasyonu 45
II MİLLÎ / TÜRK GEMİ SİCİLİ 48
1 Genel Olarak 48
2 Sicil İşlemleri 49
a Tescil 49
aa Tescili Caiz Olan Gemiler 50
i Tescili Mecburî Olan Gemiler 50
ii Tescili İhtiyarî Olan Gemiler 50
bb Tescili Caiz Olmayan Gemiler 50
b Terkin 51
aa İstek Üzerine 51
i Tescili Mecburî Olan Gemiler 51
ii Tescili İhtiyarî Olan Gemiler 54
bb Re’sen Terkin 54
3 Sicil Kayıtları 55
a Genel Olarak 55
b İhdasî/Kurucu Kayıtlar 55
c İzharî/Açıklayıcı Kayıtlar 56
d Hukukî Karineler 56
e Sicilin Kamu Güveni (Âmme İtimadı) Fonksiyonu 57
aa Kavram 57
bb Kamu Güveni Prensibinin Uygulama Alanı 59
cc Kamu Güveni Prensibinin Hüküm ve Sonuçları 61
f Sicilin Tashihi, İtiraz ve Şerh 61
aa Sicilin Tashihi 61
bb İtiraz 62
cc Şerh 62
III YAPI HALİNDEKİ GEMİLERE MAHSUS SİCİL 63
1 Genel Olarak 63
2 Yapı Sicilinin Fonksiyonu 64
a Alenîlik Sağlaması 64
b Hak İhdası Fonksiyonu - Kurucu Kayıtlar 65
c İzharî/Açıklayıcı Kayıtlar 65
d Hukukî Karineler 65
e Kamu Güveni (Âmme İtimadı)Fonksiyonu 66
3 Yapı Siciline Tescil 66
a Yetkili Sicil Müdürlüğü 66
b Tescil Şartları 67
aa Genel Olarak 67
bb Tescili Caiz (Mümkün) Olan Gemiler 67
i Tescili Mecburî Olan Gemiler 67
ii Tescili İhtiyarî Olan Gemiler 67
cc Tescili Caiz (Mümkün) Olmayan Gemiler 67
c Tescil Usulü 68
d Terkin 69
IV ULUSLARARASI GEMİ SİCİLİ 71
1 Genel Olarak 71
2 Sicil Kayıtları 72
3 Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Hukuki Mahiyeti 74
4 Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne Tescil 76
a Gemilere İlişkin Şartlar 76
aa Genel Olarak 76
bb Yük Gemileri 77
cc Yolcu Gemileri 78
dd Açık Deniz Balıkçı Gemileri 79
ee Özel Maksatlı - Özel Yapılı Gemiler 79
ff Yatlar 80
b Maliklere İlişkin Şartlar 81
aa Genel Olarak 81
bb Gerçek Kişiler 82
i Türkiye’de Mukim Türkler 82
ii Türkiye’de Mukim Yabancılar 83
cc Şirketler 84
5 Türk Uluslararası Gemi Sicilinden Terkin 84
V BAĞLAMA KÜTÜĞÜ 85
1 Genel Olarak 85
2 Bağlama Kütüğü’nün Hukukî Niteliği 85
3 Bağlama Kütüğü Teşkilâtı 88
a Liman Başkanlıkları 88
b Belediye Başkanlıkları 88
4 Bağlama Kütüğünün Kapsamı 88
a Gemi 88
b Deniz Aracı 89
c İç Su Aracı 90
5 Bağlama Kütüğüne Kayıt 91
a Gemi 91
b Deniz Araçları - İç Su Araçları 92
c Yabancı Uyruklu Gerçek Kişilere ait Gemiler, Deniz Araçları
ve İç Su Araçları 92
6 Bayrak İle İlgili Hükümler 92
§ 3 – GEMİ MÜLKİYETİ
I GENEL OLARAK 95
II MÜLKİYET HAKKININ KAZANILMASI 96
1 Kamu Hukuku Kurallarına Göre 96
a Zabt ve Müsadere 96
b İstimval 96
c Cebrî İcra 97
2 Özel Hukuk Kurallarına Göre 97
a Mülkiyetin Bırakma Yolu ile İktisabı 97
b Mülkiyetin İnşaat Sözleşmesi Yolu İle İktisabı 99
c Gemi Siciline Kayıtlı (Müseccel) Gemilerde Mülkiyetin İktisabı 101
aa Mülkiyetin Hukukî İşlem Yolu İle İktisabı 101
i Mülkiyetin Devri İçin Taahhüt İşlemi
(Borçlandırıcı İşlem) 102
ii Mülkiyetin Devri İçin Tasarruf İşlemi
(Kazandırıcı İşlem) 103
bb Mülkiyetin Malik Olmayandan İyiniyet İle İktisabı 105
cc Mülkiyetin Kazandırıcı Zaman Aşımı İle İktisabı 107
i Olağan Zaman Aşımı İle İktisap 107
ii Olağanüstü Zaman Aşımı İle İktisap 109
dd Mülkiyetin İhraz Yolu ile İktisabı - Sahiplenme 111
d Gemi Siciline Kayıtlı Olmayan Gemilerde Mülkiyetin İktisabı 111
aa Mülkiyetin Hukukî İşlem Yolu İle İktisabı 111
bb Mülkiyetin Malik Olmayandan İyiniyet İle İktisabı 111
cc Mülkiyetin Kazandırıcı Zaman Aşımı ile İktisabı 112
dd Mülkiyetin İhraz Yolu ile İktisabı - Sahiplenme 112
e İnşa Halindeki Gemilerde Mülkiyetin İktisabı 113
aa Yapı, Yapı Siciline Tescilli İse 113
bb Yapı, Yapı Siciline Tescilli Değil İse 113
f Gemi Payının İktisabı 114
aa Aslen İktisap 114
bb Devren İktisap 114
g Geminin Mütemmim Cüzünün ve Teferruatının İktisabı 115
III GEMİ MÜLKİYETİNİN KAYBI 116
1 Gemi Mülkiyetinin Kamu Hukuku Kurallarına Göre Kaybı 116
a Müsadere 116
aa Denizde Zapt ve Müsadere Kanunu 116
bb Türk Ceza Kanunu 116
cc Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu 117
dd Türkler ve Türk Şirketleri Tarafından İştira Olunan Buharlı
Sefainin Gümrük Resminden İstisnasına Dair Kanun 117
b İstimval ile İlgili Hükümler 117
2 Gemi Mülkiyetinin Özel Hukuk Kurallarına Göre Kaybı 117
a Bırakma Sonucunda Mülkiyetin Kaybı (TK md 1008) 117
b Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerde Mülkiyetin Kaybı 117
aa Mülkiyetin Hukukî İşlem Yolu İle Kaybı 117
bb Mülkiyetin Üçüncü Kişi Tarafından İyi Niyet İle İktisab
Edilmesi Sonucunda Kaybı 117
cc Mülkiyetin Kazandırıcı Zaman Aşımı İle İktisabı Sonucunda
Kaybı (TK md 1005 (1) ve md 999 (2)) 117
dd Mülkiyetin Terk Tasarrufu Sebebi İle Kaybı 117
c Gemi Siciline Kayıtlı Olmayan Gemilerde Mülkiyetin Kaybı 117
aa Mülkiyetin Hukukî İşlem Yolu İle Kaybı 118
bb Mülkiyetin Üçüncü Kişi Tarafından İyi Niyet İle İktisab
Edilmesi Sonucunda Kaybı 118
cc Mülkiyetin Kazandırıcı Zaman Aşımı İle İktisabı
Sonucunda Kaybı 118
dd Mülkiyetin Terk Tasarrufu Sebebi İle Kaybı 118
d Geminin Kurtarılamayacak Şekilde Batması (TK md 1003) 118
e Geminin Tamir Kabûl Etmez Hale Gelmesi 118
§ 4 - GEMİ İPOTEĞİ
I GENEL OLARAK 119
II GEMİ İPOTEĞİNE İLİŞKİN HUKUKÎ DÜZENLEME 121
1 Türk Hukuku’nda Gemi İpoteğinin Düzenlenmesi 121
a Ticaret Kanunu 121
b Gemi Sicili Nizamnamesi 121
c Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu 121
d Bağlama Kütüğü ile İlgili Hükümler 122
e İcra ve İflâs Kanunu 122
2 Uluslararası Hukukta Gemi İpoteğine İlişkin Düzenleme 122
III GEMİ İPOTEĞİNİN TESİSİ 123
1 İpotek Anlaşması 123
a İltizamî Muamele 123
b Tescil Talebi 124
c Tescil 124
2 Gemi İpoteğinin İyi Niyet Yolu İle İktisabı 125
3 Gemi İpoteğinin Derecesi 126
IV GEMİ İPOTEĞİNİN KAPSAMI 128
1 Gemi 128
a Gemi İpoteği Müseccel Gemi Üzerinde Tesis Edilebilir 128
b Geminin Üzerinde İpotek Tesisi Caiz Olmalıdır 129
c Gemi Bir Türk Gemi Siciline Kayıtlı Olmalıdır 129
d Gemi Türk Bayrağı Çekmek Hakkına Sahip Olmalıdır 129
e İnşa Halindeki Gemiler Üzerinde İpotek Tesisi (Yapı İpoteği) 130
2 Gemi Payı - İştirak Payı 132
3 Mütemmim Cüz (Bütünleyici Parça) 133
4 Teferruat (Eklenti) 135
5 Gemi Kirası 138
6 Sigorta Tazminatı 139
a Genel Olarak 139
b Sigortalı ile Sigortacı Arasındaki İlişki 140
c İpotekli Alacaklı ile Sigortacı Arasındaki İlişki 140
aa Rizikonun Gerçekleşmesinden Önce 140
bb Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra 142
cc Sigorta Tazminatının Ödenmesi 142
dd Sigortacının İpotekli Alacaklıya Karşı Sorumluluktan
Kurtulması 144
V GEMİ İPOTEĞİ İLE TEMİN EDİLEN TALEPLER 146
1 Asıl Alacak 146
2 Akdî Faiz 146
3 Temerrüt Faizi 146
4 Diğer Talî Edalar 147
5 Sigortacıya Yapılmış Olan Ödemeler 147
6 İhbar ve Takip Masrafları 147
VI İPOTEKLİ ALACAKLININ HAKLARI 147
1 Alacak Muaccel Olmadan Önce 147
a Gemi veya Tesisatının Kötüleşmesi 148
b Gemi veya Tesisatının Kötüleşmesi İhtimali 148
2 Alacak Muaccel Olduktan Sonra 149
a Genel Olarak 149
b Alacağın Muaccel Olması 150
c Cebrî İcra Yolu ile Satış 151
aa Borcun Gemi Maliki Tarafından Ödenmesi 151
bb Cebrî İcra Prosedürü 151
VII GEMİ İPOTEĞİNİN DEVRİ 152
1 Genel Olarak 152
2 Gemi İpoteğinin Devrinde Şekil 152
VIII İPOTEĞİN SONA ERMESİ VE SİCİLDEN TERKİNİ 153
1 Alacağın Sona Ermesi 153
2 İcra Takibi Sonucunda Geminin Satılması 154
3 Alacaklının İpotekten Feragat Etmesi 154
4 Gemi Mülkiyeti ile Gemi İpoteğinin Aynı Kişide Birleşmesi 155
5 İpoteğin Sicilden Yanlışlıkla ve/veya Haksız Yere Silinmiş
Olmas 155
6 Mahkeme Kararı ile İpoteğin Sona Ermesi 156
a TK md 1052 Hükmü Dairesinde İpoteğin Sona Ermesi 156
b TK md 1053 Hükmü Dairesinde İpoteğin Sona Ermesi 157
7 Geminin Müsaderesi 157
8 Geminin Sicilden Terkin Edilmesi 157
a Geminin Türk Bayrağı’nı Çekmek Hakkını Kayıp Etmesi 158
b Geminin Tamir Kabûl Etmez Hale Gelmesi 158
c Geminin Kurtarılamayacak Şekilde Batması 158
9 Sürenin Dolması 158
IX GEMİ İPOTEĞİNİN ÖZEL TÜRLERİ 159
1 Birlikte Gemi İpoteği 159
2 Maksimal İpotek 159
3 Kıymetli Evraktan Doğan Alacaklar İçin İpotek 160
4 Yabancı Para Üzerine İpotek 160
5 Sabit Kıymetli İpotek 160
6 Kanunî İpotek (İnşaatçı/Tersaneci İpoteği) 160
§ 5 - DONATAN
I GEMİLER ÜZERİNDE TASARRUF YETKİSİ 163
II DONATAN 164
1 Kavram 164
a Geminin Maliki Olmak - Mülkiyet Unsuru 164
b Gemi Maliki Olmak 165
c Gemiyi Ticarî Amaçla Kullanmak 165
d Gemiyi “Suda” Kullanmak 167
e İşletmeyi Kendi Adına Yapmak 167
2 Donatanın Tacir Sıfatı 168
a TK nun Düzenlemesi 168
b Tacir Donatan 170
III GEMİ İŞLETME MÜTEAHHİDİ - MALİK OLMAYAN
DONATAN 170
1 Genel Olarak 170
2 Şartları 171
a Başkasına Ait Olan Bir Geminin Kullanılması 171
b Geminin Suda (Deniz Ticaretinde) Kullanılması 173
c Gemiyi Elinde Bulunduranın Onu Kendi Adına Kullanması 173
3 Gemi İşletme Müteahhidinin Hukukî Durumu 174
a Gemi Maliki ile olan İlişkisi 174
b Üçüncü Kişiler ile olan İlişkiler 175
4 Gemi Malikinin Üçüncü Kişilere Karşı Durumu 176
IV DONATMA İŞTİRAKİ 178
1 Genel Olarak 178
a Birden Çok Kişinin Katılması 179
b Gemi Üzerinde Müşterek Mülkiyet Bulunmalıdır 179
c Gemi Tüm Paydaşlar Adına İşletilmelidir 179
d Gemi Ticarî Amaç ile İşletilmelidir 179
e Gemi Suda (Deniz Ticaretinde) Kullanılmalıdır 180
2 Donatma İştirakinin Yönetimi 180
3 Donatma İştirakinin Temsili 180
4 İştirak Payı 181
5 Gemi Müdürü 181
6 Sona Ermesi 182
§ 6 – DONATANIN SORUMLULUĞU
I GENEL OLARAK BORÇ VE SORUMLULUK 185
II TİCARET KANUNU’na GÖRE DONATANIN SORUMLULUĞU 187
1 Genel Olarak 187
2 Donatanın Gemi Adamlarının Verdiği Zarardan Sorumluluğu 188
a Hükmün Uygulanma Şartları 188
aa Zarar Veren Gemi Adamı Olmalıdır 188
bb Gemi Adamı Zararı Görevini Yerine Getirirken Vermiş
Olmalıdır 191 cc Gemi Adamı Zarara Kusuru ile Sebebiyet Vermiş
Olmalıdır 193
dd Üçüncü Kişi Bir Zarar Görmüş Olmalıdır 194
ee Gemi Adamının Eylemi Hukuka Aykırı Olmalıdır 194
ff Gemi Adamının Eylemi İle Zarar Arasında Uygun İlliyet
Bağı Bulunmalıdır 195
3 Sorumluluğun Niteliği 195
a Genel Olarak 195
b BK’nın 66 md si Açısından 198
4 Donatanın Yükle İlgililere Karşı Sorumluluğu 200
a Hukukî Düzenleme 200
b Yükle İlgili Şahıslar 201
c Taşıyanın Yükle İlgililere Karşı Sorumluluğu 201
d Fiilî Taşıyanın Verdiği Zarardan Donatanın Sorumluluğu 203
5 Donatanın Yolculara Karşı Sorumluluğu 205
a Hukukî Düzenleme 205
b Taşıyanın Sorumluluğu 207
6 Donatanın Müstahdemlerinin ve Yardımcı Kişilerinin Verdikleri
Zararlardan Sorumluluğu 211
a Müstahdem 211
b Yardımcı Kişi 213
III DONATANIN SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 214
1 Genel Olarak 214
2 Donatanın Sorumluluğunun Sınırlandırılmasında Uygulanan
Yöntemler 217
a Abandon (Terk) Sistemi 217
b Gemi ve Navlunun Değeri ile Sınırlı Sorumluluk Sistemi 218
c Geminin Tonajına Göre Belirlenen Bir Tutarla Sınırlı
Sorumluluk Sistemi 219
d Karma Sistem 219
e Sınırlı Aynî Sorumluluk Sistemi 220
3 Uluslararası Konvansiyonlarda Donatanın Sorumluluğunun
Sınırlandırılması 221
a 1924 Brüksel Konvansiyonu 221
b 1957 Brüksel Konvansiyonu 222
c 1976 Londra Konvansiyonu 223
IV TİCARET KANUNU’NUN HÜKÜMLERİNE GÖRE DONATANIN
SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 224
1 Genel Olarak 224
2 Konvansiyon Hükümlerinin Uygulanması - Genel Olarak
(Md 15) 226
3 Sorumluluğunu Sınırlandırmak Hakkına Sahip Olan Kişiler -
Konvansiyon’un Kişiler Bakımından Uygulanma Şartları 228
a Gemi Malikleri (Shipowners) 229
aa Gemi Maliki (Shipowner) 229
bb Çarterer (Charterer) 230
cc Gemi Yöneticisi (Manager) 232
dd İşleten (Operator) 233
b Kurtaran (Salvor) 234
c Gemi Adamları ve Diğer Kişiler 234
d Sigortacı (Insurer) 236
e Kişiler Bakımından İstisnalar 236
4 Konvansiyon Hükümlerinin Uygulanacağı Gemiler -
Konvansiyon’un Gemiler Bakımından Uygulanma Şartları 237
a Konvansiyon’un Uygulanacağı Gemiler 237
b Konvansiyon’un Uygulanmayacağı Gemiler 238
aa Mutlak Olarak Konvansiyon’un Uygulama Alanı Dışında
Bırakılmış Gemiler 238
bb Şartlı Olarak Konvansiyon’un Uygulama Alanı Dışında
Bırakılmış Gemiler 239
c Konvansiyon’un Uygulanması Taraf Devletin Tercihine
Bırakılmış Olan Gemiler 239
aa Taraf Devletlerden Bir Tanesinin Bayrağını
Taşımayan Gemiler 239
bb İç Su Gemileri ile 300 Tonun Altındaki Gemiler 240
5 Sınırlı Sorumluluğa Tabi Olan Alacaklar (Talepler) -
Konvansiyon’un Konu Bakımından Uygulanma Şartları 241
a Konvansiyon’un Hükümlerinin Uygulanacağı Alacaklar
(Talepler) 241
aa Genel Olarak 241
bb Kişisel Zararlardan Doğan Alacaklar 242
i Can Kaybı 242
ii Bedeni (Cismanî) Zararlar (Yaralanma) 243
iii Manevi Zararlar 243
cc Maddî Zararlardan Doğan Alacaklar 244
i Mal Zararları 245
ii Liman Tesislerine Verilen Zararlar 245
iii Havuzlara (Basins) Verilen Zararlar 246
iv Su Yollarına Verilen Zararlar 246
v Seyrüsefer Cihazlarına Verilen Zararlar 246
çç Gecikme Zararları 247
dd Dolaylı Zararlar 247
ee Akit Dışı Talepler 247
b Konvansiyon’un Hükümlerinin Uygulanmayacağı
Alacaklar (Talepler) 248
aa Kurtarma Faaliyetlerinden Doğan Alacaklar (md3/A) 248
bb Müşterek Avarya Garame Alacakları 249
cc Petrol Kirliliğinin Yol Açtığı Zararlardan Doğan Talepler 249
çç Nükleer Zararlar 251
dd Nükleer Enerji ile İşleyen Gemilerin Yol Açtığı
Nükleer Zararlar 251
ee Gemi Malikinin veya Kurtaranın Personelinin Alacakları 252
6 Sorumluluğun Sınırlandırılmasında Uygulanabilecek
Seçenekler 252
a Sınırlı Sorumluluğun Def’i Yolu İle İleri Sürülmesi 252
b Sınırlı Sorumluluğun Fon Tesisi Yolu İle İleri Sürülmesi 253
7 Sorumluluk Sınırları 254
a Konvansiyon’un Sistemi 254
b Birim Değer 255
c Parasal Sınırlar 256
aa Genel Olarak Uygulanacak Sorumluluk Sınırları 256
i Konvansiyon’da Öngörülen Sınırlar 256
ii 1996 Tarihli Protokôl ile Öngörülmüş Sınırlar 257
bb Yolcuların Talepleri Hakkında Uygulanacak Sorumluluk
Sınırları 257
i Konvansiyon’da Öngörülen Sınırlar 257
ii 1996 Tarihli Protokôl ile Öngörülmüş Sınırlar 258
iii 1996 Tarihli Protokôl’deki Sınırların Arttırılması
Hakkındaki Mutabakat 259
8 Sınırlı Sorumluluk Fonu 259
a Fonun Kuruluşu 259
aa Genel Olarak 259
bb Yolcular İçin Sınırlı Sorumluluk Fonu 261
cc Konvansiyon’un 6 md si Çerçevesinde Diğer Alacaklılar
İçin Sınırlı Sorumluluk Fonu 262
b Fon Kurulmasının Hükümleri 263
c Fonun Yönetimi 264
9 Sınırsız Sorumluluk 265
a Genel Olarak 265
b Konvansiyon’un Sınırsız Sorumluluk Hükmü - Md 4 274
aa 1924 Brüksel ve 1957 Brüksel Konvansiyonları 274
bb 1976 Londra Konvansiyonu 275
§ 7 - KAPTAN
I GENEL OLARAK 281
II KAPTANIN GÖREVLERİ 282
III KAPTANIN TEMSİL YETKİSİ 282
1 Donatanı Temsil Yetkisi 282
2 Taşıyanı Temsil Yetkisi 283
3 Yükle İlgili Kişileri Temsil Yetkisi 283
IV KAPTANIN SORUMLULUĞU 283
İKİNCİ KISIM
NAVLUN SÖZLEŞMELERİ
§ 8 - KAVRAM - YASAL DÜZENLEME
I KAVRAM 287
1 Genel Olarak Taşıma 287
2 Terminoloji 290
3 Taşıma Türleri (Kategorileri) 292
II TAŞIMA HUKUKU BAKIMINDAN KAVRAM OLARAK
TAŞIMA 293
1 Aslî Borcun Muhtevası 293
2 Taşıyanın Yüke Zilyed Olması 298
3 Taşıma Taahhüdünün İfasındaki Aşamalar -Tesellüm/Yükleme -
Taşıma - Boşaltma/Teslim 299
III TAŞIMADA ÜCRET UNSURU 304
IV YASAL DÜZENLEME 306
1 Ticaret Kanunu 306
2 Uluslararası Anlaşmalar 307
a International Convention for the Unification of Certain Rules
of Law Relating to Bills of Lading 307
b The Hague-Visby Rules 308
c United Nations Convention on the Carriage of Goods by Sea
(Hamburg Rules) 308
d United Nations Convention on Contracts for the International
Carriage of Goods Wholly or Partly by Sea (Rotterdam Rules) 308
§ 9 - NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TANIMI ve TÜRLERİ
I NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TANIMI 309
II NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 310
1 Taşıma Taahhüdü 310
2 Yük Taşınması 312
3 Denizyolu ile Taşıma 313
4 Taşımanın Gemi İle Yapılması 314
5 Taşıyanın Yüke Zilyet Olması 316
6 Navlun Ödenmesi 317
III NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI - YÜKLE
İLGİLİLER 318
1 Taşıyan 318
2 Taşıtan 319
3 Navlun Sözleşmesinde Yükle İlgililer 320
a Yükleten 320
b Gönderilen 321
IV NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HUKUKÎ NİTELİĞİ 323
V NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 323
1 Genel Olarak 323
2 Kırkambar Sözleşmesi 326
3 Çarter Sözleşmeleri 328
a Genel Olarak 328
b Standart Çarter Sözleşmeleri 329
aa Tam Çarter 329
bb Kısmî Çarter 329
cc Zaman Çarteri (Time Charter) 329
i Genel Olarak 330
ii Hukukî Niteliği 333
iii Gemi 335
iv Employment Clause 335
v Alt Taşıma 337
vi Tarafların Yükümlülükleri - Navlun 338
vii Off-Hire Clause 340
viiiTazmin Borcu 342
ix Geminin İadesi 342
x Uygulanacak Hükümler 342
dd Yolculuk/Sefer Çarteri (Voyage Charter) 343
i Genel Olarak 343
ii Mürekkep Yolculuk Sözleşmesi 345
iii Mıktar Sözleşmesi 347
iv Hukukî Niteliği 348
v Gemi 348
vi Yük 349
vii Navlun 350
viii Konişmento 351
VI GEMİ KİRALAMA SÖZLEŞMELERİ 352
1 Kavram ve Tanım 352
2 Sözleşmenin Kurulması ve Şekil Unsuru 354
3 Sözleşmenin Sicile Şerhi 354
4 Gemi Kiralama Sözleşmesinin Türleri 356
5 Kiralayanın Borçları ve Hakları 357
6 Kiracının Borçları ve Hakları 359
7 Gemi Adamlarının Çalıştırılmasından Doğan Borçlar ve
Yükümlülükler 359
§ 10 - NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN İFASI
I SEFERE HAZIRLIK 361
1 Sözleşmenin İfasında Kullanılacak Gemi 361
2 Geminin Yükleme Limanına Getirilmesi 364
3 Geminin Sefere Elverişli Halde Bulundurulması 365
a Kavram 365
aa Denize Elverişli Gemi 367
bb Yola Elverişli Gemi 368
cc Yüke Elverişli Gemi 368
b Geminin Sefere Elverişli Halde Bulundurulması Gereken
Zaman 370
c Başlangıçtaki Elverişsizlik - Sonraki Elverişsizlik 372
II YÜKLEME 373
1 Hazırlık İhbarı 373
2 Yükün Teslimi 374
3 Hiç Yük Verilmemesi veya Eksik Yük Verilmesi 375
4 Yükleme Yeri 376
5 Yükleme - İstif İşlemleri ve Masrafları 377
6 Yüklemeye Hazırlık 378
7 Bekleme Süresi 380
a Yükleme Süresi (Starya) 380
b Sürastarya Süresi 382
c Bekleme Süresinin Hesabı ve Süreyi Etkileyen Olaylar 384
8 Kırkambar Sözleşmelerinde Yükleme Süresi 384
III YOLCULUK 385
IV BOŞALTMA - TESLİM 385
1 Boşaltma - Kavram Olarak 385
2 Boşaltmada Bekleme Süreleri 385
a Boşaltma Süresi (Starya) 386
b Sürastarya Süresi 386
c Boşaltma Süresinin Hesabı ve Süreyi Etkileyen Olaylar 387
d Boşaltmanın Hiç veya Süresinde Yapılmaması 387
3 Teslim 387
§ 11 - KONİŞMENTO
I TANIM VE KAVRAM 389
II TÜRLERİ 390
1 Hukukî Fonksiyonu Bakımından 390
a Tesellüm Konişmentosu (Mate’s Receipt, Received for
Shipment Bill of Lading) 390
b Yükleme Konişmentosu (On-Board Bill of Lading,
Shipped Bill of Lading) 391
2 Kıymetli Evrak Olması Bakımından 392
a Nama Yazılı Konişmento 392
b Emre Yazılı Konişmento 392
c Hamiline Konişmento 393
III DÜZENLENMESİ 393
IV NİTELİĞİ 394
V NAVLUN SÖZLEŞMESİ İLE İLGİSİ 396
1 Genel Olarak 396
2 Navlun Sözleşmesini İspat Fonksiyonu 396
3 Konişmentonun Navlun Sözleşmesinin Hükümlerini İhtiva Etmesi 397
VI KONİŞMENTONUN İÇERİĞİ 398
1 Genel Olarak 398
2 Yük ile İlgili Kayıtlar 398
a Genel Olarak 398
b Yükün Cinsi ile İlgili Bilgiler 399
i Yük Ambalajsız İse 400
ii Yük Ambalajlı İse 400
c Yükün Sayısı-Ağırlığı-Hacmi ile İlgili Bilgiler 400
i Beyanların Doğru Olmadığının Bilinmesi 400
ii Beyanların Doğruluğunu Kontrole İmkân Olmaması 401
iii Beyanların Doğruluğundan Şüphe Edilmesi 401
d Yükün İşaretleri (Markaları) ile İlgili Bilgiler 401
e Yükün Dışarıdan Görülen Durumu 402
f Yükün Değeri 402
VII KONİŞMENTO HAMİLİNİN YÜKÜN TESLİMİNİ
İSTEMEK HAKKI 402
1 Yükün Teslimini İstemek Hakkı 402
2 Meşru Hamil / Şeklen Hak Sahipliği 402
3 Yükün Teslimini İstemek Hakkının Konusu ve Kapsamı 403
VIII KONİŞMENTONUN AYNÎ HÜKMÜ 403
IX YANLIŞ KONİŞMENTO DÜZENLEMEKTEN
DOĞAN SORUMLULUK 404
§ 12 – TAŞIYANIN SORUMLULUĞU
I GENEL OLARAK 407
1 Ticaret Kanunu’ nun Sistemi 407
2 Uluslararası Konvansiyonlar 409
3 Taşıyanın Sorumluluğunu Temsil Ettiği Kişiler 409
a Kendi Adamları (Taşıyanın Adamları) 409
b Gemi Adamları 410
c Taşıyanın Yardımcı Kişileri 411
d Fiilî Taşıyan 412
e Bağımsız Yükleme - Boşaltma / İstif İşçileri (Stevedores) 413
f Mümessil 414
II TİCARET KANUNU’nun HÜKÜMLERİNE GÖRE
TAŞIYANIN SORUMLU OLDUĞU HALLER 414
1 Geminin Sefere Elverişsiz Olması Sebebi İle Sorumluluk 414
a Genel Olarak 414
aa Denize Elverişli Gemi 416
bb Yola Elverişli Gemi 417
cc Yüke Elverişli Gemi 418
b Taşıyanın Gemiyi Sefere Elverişli Halde Bulundurmak
Borcunun Özellikleri 419
aa Sefere Elverişlilik İzafî (Göreceli) Bir Kavramdır 419
bb Geminin Sefere Elverişli Halde Bulundurulması Gereken
Zaman 420
c Başlangıçtaki Elverişsizlik - Sonraki Elverişsizlik 420
d Taşıyanın Sefere Elverişli Gemi Temin Etmek Borcunun
Hukukî Niteliği 421
aa Yan Borç Olması Bakımından 421
bb Özen Borcu Olması Bakımından 422
i Genel Olarak 422
ii Özen Borcunun “Tamamiyle Anormal Tehlikeler”
Kavramı Karşısında Sınırı 425
2 Yüke Özen Göstermek Borcuna Aykırı Davranışlar Dolayısı
İle Sorumluluk 426
a Genel Olarak 426
b Yasal Düzenleme 427
c Sorumluluğun Sözleşme ile Düzenlenmesi 427
d Sorumluluğun Niteliği 428
e Sorumluluğun Şartları 429
aa Yükün Kayıp Olması (Zıya) (TK md 1178 (2)) 429
bb Yükün Hasara Uğraması (TK md 1178 (2)) 430
cc Taşımada Gecikme (TK md 1178 (2, 4-5)) 430
f Sorumluluk Süresi 434
g Yükün Muayenesi - Zararın İhbarı 434
aa Genel Olarak 434
bb Teslimden Önce Yükün Muayenesi 435
cc Teslim Sırasında Hasar İhbarı 437
i Hasarın İhbarı 437
ii Resmî Muayene 438
dd Mahkemeye Başvuru 439
i Süre 439
ii İsbat Külfeti 440
h Sorumluluğun Sınırlandırılması 442
aa Genel Olarak 442
bb Malın Piyasa Değeri İle Sınırlandırma 445
i Genel Olarak 445
ii Yükün Değeri 446
iii Ödenecek Tutar 447
cc Koli Veya Ünite Başına Veya Ağırlık Üzerinden
Sınırlandırma 447
i Genel Olarak 447
ii Sorumluluk Sınırının Tesbiti 450
iii Koli 450
iv Ünite (unit-ünite) 452
v Koli veya Ünite Başına Sorumluluk Sınırının
Aşılması 453
vi Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulması 455
vii Konteynır 456
viiiSınırsız Sorumluluk 457
3 Yükün Güvertede Taşınmasından Sorumluluk 457
a Genel Olarak 457
b Yükletenin Muvafakatı 458
c Ticarî Teamül 460
d Güvertede Taşınan Yükün Tâbi Olacağı Hukukî Rejim 461
e Sorumluluk 462
4 Yükün Başka Gemiye Yüklenmesinden Veya Sefer Sırasında
Başka Bir Gemiye Aktarılmasından Doğan Sorumluluk 462
a Genel Olarak 462
b Kuralın İstisnası 465
c Sorumluluk 465
5 Yükün Taşınmasında Kararlaştırılmış Olan Veya Mutad
Rotanın Değiştirilmesinden Doğan Sorumluluk 466
a Genel Olarak 466
b Haklı Sapma 467
aa Umulmayan Bir Hal Sebebi ile Sapma 467
bb Denizde Can Kurtarmak veya Can Kurtarmaya Teşebbüs
Etmek Amacı ile Sapma 468
cc Denizde Mal Kurtarmak Amacı ile Sapma 469
dd Başka Haklı Bir Sebeple Sapma 470
ee Tarafların Anlaşması 471
c Haksız Sapma 471
d Sorumluluk 472
aa Haklı Sapma Halinde 472
bb Haksız Sapma Halinde 472
III TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNU DÜZENLEYEN
HÜKÜMLERİN EMREDİCİ NİTELİKLERİ 473
1 Emredici Hükümler / Sorumsuzluk Kayıtları – Genel Olarak 473
2 Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme 473
3 Emredici Hükümlerin Yer Aldığı Maddeler 479
a Geminin Denize, Yola ve Yüke Elverişli Olmaması Sebebi
İle Sorumluluk Hakkındaki 1141 Madde 480
b Yükün Başka Gemiye Yüklenmesi veya Aktarılması
Sebebi İle Sorumluluk Hakkındaki 1150 Madde 480
c Yükün Güverteye Yüklenmesi Sebebi İle Sorumluluk
Hakkındaki 1151 Madde 480
d Taşıyanın Yüke Özen Gösterme Borcundan Doğan
Sorumluluk Hakkındaki 1178 Madde 480
e Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulmasına İlişkin İspat
Külfeti Hakkındaki 1179 Madde 481
f Taşıyanın Kanunî Sorumsuzluk Şartları Hakkındaki
1180 Madde 481
g Taşıyanın Denizde Kurtarma Faaliyetinden Doğabilecek
Sorumluluğu Hakkındaki 1181 Madde 481
h Taşıyanın Muhtemel Sorumsuzluk Halleri Hakkındaki
1182 Madde 481
ı Taşıyanın Zarardan Kısmî Olarak Sorumluluk Taşıması
Hakkındaki 1183 Madde 482
i Yükün İncelettirilmesi ve İnceleme Giderleri Hakkındaki
1184 Madde 482
k Zıya veya Hasar Bildirimi Hakkındaki 1185 Madde 482
l Sorumluluğun Sınırları Hakkındaki 1186 Madde 482
m Sınırsız Sorumluluk Hakkındaki 1187 Madde 482
n Tazminat Talebinin İleri Sürülmesi Hakkındaki
1188 Madde 483
o Tazminat Talebinin Süre Dolduktan Sonra İleri Sürüldüğü
Savunmasının Yapılamayacağı Durum Hakkındaki
1189 Madde 483
ö TK nun İlgili Maddelerinin Akit Dışı Taleplere de
Uygulanacağı Hakkındaki 1190 Madde 483
p Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu Hakkındaki 1191 Madde 483
r Fiilî Taşıyan Tarafından İcra Edilen Taşımalarda, Taşıyanın
Sorumsuzluk Şartlarından Yararlanabilmesi Hakkındaki
1192 Madde 483
4 Emredici Nitelikte Olmanın Şartları 484
5 Emredici Hükümlerin İstisnaları 485
a Mukavelenin Canlı Hayvanlara veya Denizde Taşıma Senedinde
Güvertede Taşınacağı Yazılı Olup da Fiilen Böyle Taşınan
Mallara Taallûk Etmesi 485
aa Canlı Hayvanlar 485
bb Güverte Yükü 486
b Taşıyana, Malların Yüklenmesinden Önce ve Boşaltılmasından
Sonra Düşen Mükellefiyetler 486
c Mutad Ticarî Taşıma İşlerinden Olmamakla Beraber Ticaretin
Olağan Akışı İçinde Yapılan Eşya Taşımasına İlişkin Bulunup da
Eşyanın Özel Nitelikleri veya Taşımanın Özel Şartlarının Haklı
Gösterdiği Anlaşmalar (Taşıma Senedinin bu Anlaşmaları ve
“Emre Değildir” Kaydını İçermesi Şarttır) 486
d Müşterek Avarya için Yapılan Anlaşmalar 487
IV TAŞIYANIN ŞARTA BAĞLI KANUNÎ SORUMSUZLUK
HALLERİ 487
1 Genel Olarak 487
2 Sevk ve İdare Kusuru (Seyir Kusuru) 489
a Terminoloji 489
b Kavram 490
3 Teknik İdare Kusuru 492
a Terminoloji 492
b Kavram 492
4 Yangın 495
5 Kavramların Ayırt Edilmesinde Kriterler 497
V TAŞIYANIN MUHTEMEL SORUMSUZLUK HALLERİ 500
1 Genel Olarak 500
2 Kuralın Hukukî Niteliği 501
3 TK md 1182 ile Öngörülen Sorumsuzluk Sebepleri 501
a Denizin veya Geminin İşletilmesine Elverişli Diğer Suların
Tehlike ve Kazaları 502
b Harp Olayları, Karışıklık ve Ayaklanmalar, Kamu
Düşmanlarının Hareketleri, Yetkili Makamların Emirleri
veya Karantina Sınırlamaları 502
c Mahkemelerin El Koyma Kararları 504
d Grev, Lokavt veya Diğer Çalışma Engelleri 504
e Yükleteninin, Taşıtanın ve Eşyanın Malikinin veya Bunların
Temsilcilerinin ve Adamlarının Fiil veya İhmalleri 504
f Hacim veya Tartı İtibariyle Kendiliğinden Eksilme veya
Eşyanın Gizli Ayıpları ya da Eşyanın Kendisine Özgü Doğal
Cins ve Niteliği 505
g Ambalaj Yetersizliği 505
h İşaretin Yetersizliği 505
4 İsbat Külfetinin Dağılımı 506
VI TAŞIYANIN KISMÎ SORUMSUZLUK ŞARTINDAN
YARARLANMASI 507
§ 13 - TAŞIYANIN HAKLARI
I NAVLUN 509
1 Genel Olarak 509
2 Navlunun Borçlusu 511
3 Navlunun Ödenmesi 512
II TAŞIYANIN HAPİS HAKKI 513
§ 14 - NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ
I NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ 515
1 Geminin Zayi Olması 515
a Geminin Yolculuk Başlamadan Önce Zayi Olması 516
b Geminin Yolculuk Başladıktan Sonra Zayi Olması 516
c Navlun Sözleşmesinin Başka Bir Gemi İle Yapılması 517
2 Yükün Zayi Olması 518
a Yükün Yolculuk Başlamadan Önce Zayi Olması 518
aa Yükün Ferden Belirlendiği Haller 518
bb Yükün Ferden Belirlenmediği Haller 518
b Yükün Yolculuk Başladıktan Sonra Zayi Olması 519
aa Yükün Tamamının Zayi Olması 519
bb Yükün Bir Kısmının Zayi Olması 520
II BELLİ KANUNİ SEBEPLERE DAYANILARAK, NAVLUN
SÖZLEŞMESİNİN TAŞIYAN VEYA TAŞITAN TARAFINDAN
FESİH EDİLMESİ 520
III TAŞITANIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETMESİ 521
1 Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 521
2 Kırkambar Sözleşmesi 522
