Buluşun Faydalı Model Belgesi İle Korunması

BULUŞUN FAYDALI MODEL BELGESİ İLE KORUNMASI

Dr. Erdal BAŞ

- Buluş Ve Buluşun Korunması

- Faydalı Model Belgesi Üzerindeki Haklar

- Faydalı Model Belgesinden Doğan Haklar

- Hukuk Davaları

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ            5

ÖNSÖZ            7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR LİSTESİ         21

GİRİŞ   23

L BULUŞ VE BULUŞUN KORUNMASI           27

1. 1.             Buluşun Tanımlanması   27
2. 2.             Buluşun Unsurları          29
3. 1.                   Soyutluk           29

3.1.1.            Uygulanabilir Düşünce   29

3.1.2.            Üzerinde Somutlaştığı Eşyadan Farklılık 29

1. 2.                   Teknik Alanda Olma      30
2. 3.                   Çözüm Sunma   30
3. 1.                   Çözümün Bir Değişikliğe Neden Olması  30
4. 2.                   Çözümün Tekrarlanabilir Olması 31
5. 3.                   Çözümün Yararlı Bir Sonuç Olmasının

Gerekmemesi    31

1. 3.             Buluş Çeşitleri   32

1.4.1.          Ürün Buluşu      32

1.4.2.          Usul Buluşu      32

1. 4.             Patent   34

1.10.1.       Yenilik 36

1. Tanımlama        36
2. Yeniliğin Belirlenmesi   37
3. Mutlak Yenilik - Nisbi Yenilik Ayrımı    39
4. Patentteki Yenilik Şartı  40

1.10.2.       Tekniğin Bilmen Durumunun Aşılması    41

a) Buluşun Aşikar Olmaması      42

1. Aşikar Olmamanın Belirlenmesi  43
2. İncelemenin Başvuru Tarihine Göre Yapılması     44
3. Aşikarlık Öğretisinin Buluş Sahibinin Haklarının Sınırlarını Belirlemesi    45

(4) Ticari Başarının Buluşun Aşikar Sayılmamasını

Gerektirmemesi 45

b) Uzman Kriteri           46

3. Sanayiye Uygulanabilirlik      48

Faydalı Model Belgesi    49

1. 1.             Korumanın Konusu        49
2. 2.             Korumanın Tarihsel Gelişimi      51
3. 3.             Korumanın Hukuki Niteliği        54
4. 4.             Korumanın Türkiye’deki Görünümü       56
5. 5.             Koruma Şartlan 57
6. 1.                   Yenilik 57
7. 2.                   Sanayiye Uygulanabilirlik          59
8. 3.                   Faydalı Model Belgesi Verilemeyecek

Buluşlar ve Konular       59

3.1.1.            Usul Buluşları ve Kimyasal Maddeler      59

3.1.2.            Buluş Niteliğinde Olmayan Usuller ve Kurallar    60

3.1.3.            Keşifler, Bilimsel Teoriler ve Matematik

Metotları           60

3.1.4.            Fikir ve Sanat Eserleri, Bilgisayar Yazılımları     61

1. 1.                   Bilgisayar Programlarının Tanımlanması 63
2. 2.                   Bilgisayar Programlarının Telif Haklan ile Korunması      64
3. 3.                   Bilgisayar Programlarının Patent Hukuku ile Korunması   65

3.1.5.            Kamu Düzenine ve Genel Ahlaka Aykın Buluşlar.67

1.4.1.          Kamu Düzenine Aykırı Buluşlar 68

1.4.2.          Genel Ahlaka Aykın Buluşlar     69

1. 6.             Patentler ile İlgili Hükümlerin Uygulanabilirliği  70
2. 7.             Yabancı Ülkelerdeki Faydalı Model Koruması     71

1.10.1.       Almanya’daki Faydalı Model Koruması   72

1.10.2.       Japonya’daki Faydalı Model Koruması    74

1.10.3.       Avrupa Birliği ’ndeki Durum     75

1. 8.             Faydalı Model Koruması - Genel Değerlendirme  79

a) Koruma Maliyeti       79

1. Korumanın Düşük Maliyetle Başlaması    79
2. Korumanın Genel Maliyetinin Yüksek Olması      80

1. 1.             Korumanın Elde Edilme ve Koruma Şartlarının Yerine Getirildiğinin Belirlenme Süresi     81
2. 1.                   Korumanın Hızlı Bir Şekilde Elde Edilmesi         81
3. 2.                   Koruma Şartlarının Yerine Getirildiğinin Belirlenmesinin Uzun Sürmesi   81
4. 2.             Koruma Kapsamındaki Buluşun Niteliği  81

3.1.1.            Düşük Dereceli Buluşlara Koruma Sağlanmasının Yararlan           81

3.1.2.            Tekniğin Bilinen Durumunu Aşmayan Buluşlara Koruma Sağlanmasının Sakıncaları          82

1. 3.             Korumanın Yerli Sanayiye ve KOBÎ’lere Etkisi   84
2. 1.                   Yerli Sanayi ve KOBÎ’ler tçin Uygun Olması      84
3. 2.                   Yerli Sanayi ve KOBİ’ler İçin Riskli Olması       85

1.4.1.          Faydalı Model Belgesindeki ve Patentteki Yenilik Şartının Karşılaştırılması           86

1.10.1.       Coğrafi Unsur Yönünden           87

1.10.2.       Açıklanma Yönünden     88

1.10.3.       Kullanılma Yönünden    89

1.10.4.       Önceki Başvuruların Etkisi Yönünden     90

1.4.2.          Korumadan Yararlanacak Kişiler 91

1. Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları           91
2. Türkiye Cumhuriyeti Sınırları İçindeki Kişiler     91
3. Paris Sözleşmesi Hükümleri Kapsamında Başvuru Hakkına Sahip Kişiler   91
4. Karşılıklılık İlkesi Kapsamındaki Kişiler  92
5. Elverişli Hükümlerin Uygulanması         92

1.4.3.          Ceza Hükümlerinin Uygulanabilirliği      92

IL FAYDALI MODEL BELGESİ ÜZERİNDEKİ HAKLAR        95

1. Faydalı Modeİ Belgesi İsteme Hakkı       95
2. Buluş Sahipliği  95
3. Başvuru İlkesi   96
4. Gerçek Buluşçu İlkesi    98
5. Rüçhan Hakkı    100
6. a.                    Milletlerarası Anlaşmalara Dayanan Başvurulardan Doğan Rüçhan Hakkı   100
7. b.                    Sergilerde Teşhir Hakkından Doğan Rüçhan Hakkı           102
8. c.                    Rüçhan Hakkının Etkisini Başvuru ile Göstermesi            103

4. Rüçhan Hakkının Talep Edilmesi ve Belgelendirilmesi      103

1. 1.             Ortaklık İlişkisi                                                                                                                     104
2. 1.                   Çalışanların Buluşları  106

3.1.1.            İşçi Buluşları   106

1. 1.                   Hizmet Buluşu.                                                          108

1.4.1.          Bildirim Yükümlülüğü            108

1.4.2.          İşverenin Tam Hak Talebi      109

1.4.3.          İşverenin Kısmi Hak Talebi    109

1.4.4.          İşçinin Buluş Üzerindeki Tasarrufları 109

1.4.5.          Hizmet Buluşunun Serbest Buluş Niteliği Kazanması                                    110

1. 2.                   Serbest Buluş                          ..110

1.10.1.       Bildirim Yükümlülüğü            111

1.10.2.       Bildirimin Gerekmediği Durum          111

1.10.3.       Teklifte Bulunma Yükümlülüğü         111

1. 3.                   İşverenin Buluşun Korunması İçin Başvuru Hakkı ve Yükümlülüğü            111
2. Buluşun Ülke İçinde Korunması İçin Başvuru Yükümlülüğü            111
3. Buluşun Yabancı Ülkede Korunması İçin

Başvuru           112

1. 4.                   Hükümlerin Nisbi Emrediciliği           113
2. 5.                   Hakkaniyet Ölçütü                  113
3. 6.                   İşçi Buluşları ve Teknik İyileştirme Teklifleri ile İş Sözleşmesi Arasındaki İlişki                 113
4. 7.                   Sır Tutma Yükümlülüğü         114
5. 8.                   Onalım Hakkı  114

3.1.2.            Kamu Hizmeti Gören Kurumlarda Çalışanların Buluşları      114

1. 2.                   Faydalı Model Belgesi Başvurusu ve Belgenin Verilmesi      115
2. Başvuru                                                          115
3. Başvuru Tarihinin Kesinleşmesi                     117
4. Başvurunun İncelenmesi        117

a) Şekil Şartlama Uygunluk Yönünden İnceleme                   117

1. Buluş Sahibinin Başvuruda Belirtilmesi Zorunluluğu                        117
2. Buluş Bütünlüğü         118

(a) Ana Buluş ve Bağlı Buluş  119

(b) Bütünlük İlkesine Aykırı Başvuruların

Ayrılması             119

1. 1.             Tarifname            120
2. 1.                   Tarifnamenin İşlevi           121
3. 2.                   Tarifnamenin Açıklığı       121
4. 2.             İstemler 121

3.1.1.            İstemlerin İşlevi   122

3.1.2.            Bağımsız İstem   123

3.1.3.            Bağımlı İstem     123

1. 3.             Özet       124
2. 4.             Resimler                125
3. 1.                   Yenilik ve Sanayiye Uygulanabilirlik Yönünden İnceleme      125
4. 2.                   İncelemenin Sonuçlandırılması      126

1.4.1.          Başvurunun Yayımlanması            127

1.4.2.          Araştırma Raporu              127

1.4.3.          Üçüncü Kişilerin İtirazı      128

1.4.4.          Faydalı Model Belgesinin Verilmesi ve İlanı               128

1.4.5.          Faydalı Model Belgesi Verildikten Sonra Şekil Eksikliklerine İtiraz       130

1.4.6.          İşlem Yetkisi Olan Kişiler ve Ücretlerin Ödenmesi      130

1.10.1.       İşlem Yetkisi Olan Kişiler  130

1.10.2.       Ücretlerin Ödenmesi           131

1. Ödeme Süreleri    131
2. Yıllık Ücretler      132
3. Faydalı Model Başvurusunun-Belgesinin Devredilmesi ve Üzerinde Hak Tesisi 133
4. Patent Siciline Kayıt          134
5. Bölünmezlik        135
6. Faydalı Model Belgesi, Patent ve Endüstriyel Tasarım Arasındaki Tescil İlişkisi               136
7. a.                    Faydalı Model Belgesi Başvurusunun Patent Başvurusuna Dönüştürülmesi      136
8. b.                    Patent Başvurusunun Faydalı Model Belgesi Başvurusuna

Dönüştürülmesi   136

a) Başvuru Sahibinin Talebi            137

(1) İncelemesiz Patentte    137

1. 1.             İncelemeli Patentte      137
2. 2.             Talep Sonrası Süreç    137

b) Enstitünün Teklifi   138

1. 1.                   Aynı Buluşa Patent ve Faydalı Model Belgesi Verilememesi 138
2. 2.                   Faydalı Model Belgesi Konusunun Endüstriyel Tasarım

Olarak Tescili  139

FAYDALI MODEL BELGESİNDEN DOĞAN HAKLAR     141

Hakların Kapsamı       141

3.1.1.            Faydalı Model Belgesi Konusu Ürünün Üretilmesini

Önleme Hakkı 141

3.1.2.            Faydalı Model Belgesi Konusu Ürünün Satılmasını

Önleme Hakkı 143

3.1.3.            Faydalı Model Belgesi Konusu Ürünün Kullanılmasını Önleme Hakkı         144

3.1.4.            Faydalı Model Belgesi Konusu Ürünün İthal Edilmesini Önleme Hakkı       144

3.1.5.            Faydalı Model Belgesi Konusu Ürünün Elde Bulundurulmasını Önleme Hakkı        145

3.1.6.            İstemlerin Yorumlanması        .           145

1. 1.                   Tarifname ve Resimlerin Esas Alınması         145
2. 2.                   Buluş Sahibi ve Üçüncü Kişiler Arasındaki Dengenin Gözetilmesi   146
3. 3.                   Kullanılan Sözcüklerle Sınırlı Olunmaması    147
4. 4.                   Düşünülmüş Olanın Koruma Kapsamına Dahil Olmaması    147
5. 5.                   Örneklerin Koruma Kapsamını Sınırlandırmaması     147
6. 6.                   İstemlerde Yapılan Değişikliklerin ve Düzeltmelerin Etkisi   148
7. 7.                   Buluş Sahibinin Beyanlarının Dikkate Alınması        149
8. 8.                   Eşdeğer Unsurların Koruma Kapsamında

Sayılmaması                                                   150

1.4.1.          Eşdeğer Unsur 150

1.4.2.          Eşdeğer Unsurların Patentin Koruma Kapsamında Sayılması 151

1.4.3.          Faydalı Model Belgesi Korumasının Eşdeğer Unsurları Kapsamaması          152

7. Faydalı Model Belgesi Başvurusunun Yayımlanmasının 154

B. Hakların Sınırları                                        

1. 1.             Önceki Tarihli Faydalı Model Belgesinin veya Patentin Varlığı             
2. 2.             Ön Kullanım Hakkı                                         
3. 3.             Faydalı Model Belgesinden Doğan Hakkın Tükenmesi           157
4. 4.             Buluşun Özünün Üçüncü Kişilerden Alınması            160
5. 5.             Faydalı Model Belgesi Konusunun Bağımlılığı          161
6. 6.             Yasal Tekel         
7. 7.             Zorunlu Lisans   
8. 1.                   Zorunlu Lisansın Hukuki Niteliği    ¹⁶³
9. 2.                   Zorunlu Lisans Verilmesinin Şartlan              164

3.1.1.            Kullanılmama Nedeniyle Zorunlu Lisans     164

1. 1.                   Kullanma Zorunluluğu      1⁶⁴
2. 2.                   Kullanımın Kanıtlanması                166
3. 3.                   Kullanımın Kabulü            166
4. 4.                   Kullanmamanın Zorunlu Lisansa

Neden Olması      1⁶⁶

3.1.2.            Bağımlılık Halinde Zorunlu Lisans                168

3.1.3.            Kamu Yararı Nedeniyle Zorunlu Lisans       169

1. 3.                   Zorunlu Lisans Talebinin Özendirilmesi        170
2. 4.                   Zorunlu Lisansta Arabuluculuk     

1.4.1.          Arabuluculuk Talebi         

1.4.2.          Arabuluculuğun Kabul Edilmesi     171

1.4.3.          Arabuluculuk İşleminin Yapılması                171

1.4.4.          Arabuluculuk Çalışmalarının Sonuçları       172

1. 5.                   Zorunlu Lisans için Dava Açılması                1⁷³

1.10.1.       Zorunlu Lisansın Talep Edilmesi    1⁷³

1.10.2.       Zorunlu Lisans Dava Sürecinin Başlaması  174

174

1.10.3.       Zorunlu Lisans Kararı      

1.10.4.       Zorunlu Lisans İşlemlerinin Durdurulması   174

1.10.5.       Güven İlişkisinin İhlali      

1.10.6.       Şartlarda Değişiklik T alebi              176

1. 6.                   Zorunlu Lisansın Devri      177
2. 7.                   Zorunlu Lisansın Sona Ermesi       

h) Sözleşmeye Dayalı Lisans Hükümlerinin

Uygulanabilirliği         177

1. 1.             Rekabetin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Lisans Verme Teklifi                                                                             178
2. 2.             Gizlilik            179
3. 1.                   Gizli Tutma Süresi ve Şartları 179
4. 2.                   Gizli Sicil, Gizlilik Süresinin Uzatılması ve Gizliliğin Kaldırılması    180
5. 3.                   Yıllık Ücret ve Tazminat                    180
6. 4.                   Yabancı Ülkede Başvuru İzni Alınması         181
7. 3.             Sınai veya Ticari Bir Amaç Taşımayan, Özel Amaçla Sınırlı Kalan Eylemler                                                           181
8. 4.             Deneme Amaçlı Eylemler                              181
9. 5.             Diğer Sınırlamalar ve Özel Durumlar  181

3.1.1.            Faydalı Model Unsurlarının Üçüncü Kişilerce Kullanılmasındaki Sınırlama 182

3.1.2.            Özel Durumlar            182

1. 1.                   Hakların Sona Ermesi                         183

1.4.1.          Koruma Süresinin Dolması     183

1.4.2.          Haktan Vazgeçilmesi  183

1.4.3.          Ücretlerin Süresinde Ödenmemesi      184

1.10.1.       Sözleşmeye Dayalı Lisans ve Yükümlülükler            184

1. Sözleşmeye Dayalı Lisans      184
2. Bilgi Verme Yükümlülüğü      187
3. Lisans Sözleşmesi ile Know-how Sözleşmesi Arasındaki Ayrım          189
4. Hakkın Devrinden ve Lisans Vermekten Doğan

Sorumluluk     190

1.10.2.       Lisans Verme Teklifi ve Teklifin Kabul Edilmesi      192

1. Lisans Verme Teklifi  192
2. Teklifin Kabul Edilmesi          194

IV. HUKUK DAVALARI       197

A. Tecavüz Sayılan Eylemler ve Eylemlere Karşı Talep

Edilebilecekler            197

1. Tecavüz Sayılan Eylemler  197

1. Ürünün Taklit Edilmesi                                                                                                         198
2. Taklit Ürünün Ticarete Konu Edilmesi           199

1. 1.             Lisans Haklarının Genişletilmesi ve Devri            199
2. 1.                   İhlal Niteliğindeki Eylemlere Katılma ve

Yardım Etme    200

1. 2.                   Taklit Ürünle İlgili Bilgi Verilmemesi     200

2. Eylemlere Karşı Talep Edilebilecekler 201

3.1.1.            Eylemlerin Durdurulması           201

3.1.2.            Eylemlerin Etkisinin Giderilmesi            202

3.1.3.            Tazminat           202

1. 1.                   Tecavüzü Kanıtlayan Belgeler     206
2. 2.                   Zarar Tutarının Belirlenmesi       207
3. 3.                   Zarar Tutarının Artırılması         208
4. 4.                   Buluşun İtibarı  209
5. 5.                   Tazminatın İndirilmesi   210
6. 6.                   Manevi Tazminat           210

3.1.4.            Ürünlere ve Araçlara El Konulması         211

3.1.5.            Ürünler ve Araçlar Üzerinde Mülkiyet Hakkı

Tanınması         ••••       211

3.1.6.            Eylemlerin Tekrarlanmasının Önlenmesi  211

3.1.7.            Mahkeme Kararının İlgililere ve

Kamuya Duyurulması    212

3.1.8.            Zamanaşımı       212

3.1.9.            Taleplerin İleri Sürülemeyeceği

Kullanma Durumu         213

1.4.1.          Lisans Alanın Dava Açması        214

1.10.1.       İnhisari Lisansta 214

1.10.2.       B asit Lisansta   214

1.10.3.       Zorunlu Lisansta            215

1.4.2.          Faydalı Model Belgesinden Doğan Haklara Tecavüzün

Mevcut Olmadığı Davası            215

1. Bildirimde Bulunma Şartı          216
2. Faydalı Model Belgesi Başvurusuna Karşı Açılamaması    216
3. İhlal Davasından Sonra Açılamaması       217

1.4.3.          Faydalı Model Belgesi Başvurusunda Bulunanın ve

Belge Alanın Gerçek Buluşçu Olmaması  218

1. Faydalı Model Belgesi Başvurusunda Bulunanın

Gerçek Buluşçu Olmaması          218

1. 1.             Faydalı Model Belgesi Alanın

Gerçek Buluşçu Olmaması          220

1. 2.             Faydalı Model Belgesi Sahibinin Değişmesinin

Sonuçları                                  222

1. 1.                   Faydalı Model Belgesinin Hükümsüzlüğü            223

3.1.1.            Hükümsüzlük Nedenleri                         225

1. 1.                   Yenilik Şartına İlişkin Hükümsüzlük Nedeni        225
2. 2.                   Sanayiye Uygulanabilme Şartına İlişkin

Hükümsüzlük Nedeni     227

1. 3.                   Buluş Konusuna İlişkin Hükümsüzlük Nedeni      227
2. 4.                   Buluşun Tanımlanmasına İlişkin Hükümsüzlük

Nedeni                                                 228

1. 5.                   Başvuru Kapsamına İlişkin Hükümsüzlük

Nedeni                         228

1. 6.                   Faydalı Model Belgesi İsteme Hakkına İlişkin Hükümsüzlük Nedeni          229

3.1.2.            Hükümsüzlük Talebi                              230

1.4.1.          Hükümsüzlük Talebinde Bulunabilecekler            23 0

1.4.2.          İtiraz Etmiş Olmanın Gerekmemesi         231

1.4.3.          Talep Süresi                  233

3.1.3.            Kısmi Hükümsüzlük      233

3.1.4.            Hükümsüzlüğün Sonuçları          234

1.10.1.       Hükümsüzlüğün Geçmişe Etkili Olması   234

1.10.2.       Hükümsüzlüğün Geçmişe Etkili Olmadığı

Durumlar          235

1. Hukuken Kesinleşmiş ve Uygulanmış Kararlar     235
2. Uygulanmış Sözleşmeler            236

1.10.3.       Hükümsüzlüğün Üçüncü Kişilere Etkisi   23 6

3.1.5.            Üçüncü Kişilerin Tazminat Talebi           236

1. 2.                   Görevli, Yetkili Mahkeme ve Hükmün İlanı        23 8
2. Görevli Mahkeme                                 238
3. Yetkili Mahkeme           240
4. Enstitüye Karşı Açılan Davalarda            240
5. Faydalı Model Belgesi Sahibi Tarafından Açılan Davalarda           241
6. Üçüncü Kişiler Tarafından Açılan Davalarda        241

1. 1.             İlk Davanın Sonraki Davalara

Yetki Yönünden Etkisi   242

1. 2.             Genel Yetkili Mahkemenin Yetkisi          242
2. 3.             Yetkili Mahkemenin Sözleşme ile Belirlenmesi    243
3. 4.             Tahkim Yargılamasında Yetkili Mahkeme           243
4. 5.             Arabuluculukta Yetkili Mahkeme            244

3. Hükmün İlanı            244

G. Delillerin Tespiti ve İhtiyati Tedbir     244

1. 1.                   Delillerin Tespiti           244

3.1.1.            Delillerin Tespiti Talebinin Konusu         244

3.1.2.            Delillerin Tespiti Talebinin İncelenmesi   245

1. 2.                   İhtiyati Tedbir   245
2. 1.                   İhtiyati Tedbir Talebinin Konusu 245
3. 2.                   İhtiyati Tedbir Talebinin Şartlan 246

1.4.1.          İstemde Bulunabilecek Kişiler     246

1.4.2.          Tescile İlişkin Şart         246

1.4.3.          Açılmış ya da Açılacak Davaya İlişkin

Şart      246

1.4.4.          Kullanıma İlişkin Şart    246

1.4.5.          Haklılığın Yaklaşık Olarak

İspat Edilmesi Şartı       247

1. 3.                   İhtiyati Tedbir Talebinin İncelenmesi      247
2. 4.                   İhtiyati Tedbirlerin Kapsamı       248

1.10.1.       Tecavüz Oluşturan Fiillerin

Durdurulması    248

1.10.2.       Ürünlere El Konulması ve Saklanması     248

1.10.3.       Teminat Verilmesi         248

1.10.4.       Diğer Tedbirler  250

1. 5.                   İhtiyati Tedbirin Değiştirilmesi ve Sona Ermesi   250
2. 6.                   İhtiyati Tedbir Talep Edenin Tazminat

Sorumluluğu     250

1. 3.                   Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin

Uygulanması     252

SONUÇ            253

KAYNAKÇA    257