Türk – İsviçre Borçlar Hukukunda Aldatma

Dr. Burak SAK

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ . V

ÖNSÖZ  VII

İÇİNDEKİLER  IX

KISALTMALAR CETVELİ . XVII

GİRİŞ .1

BİRİNCİ BÖLÜM

İRADE BOZUKLUĞU TÜRÜ OLARAK ALDATMA

KANUNİ DÜZENLENME .3

Pozitif Düzenleme 3

Tanım 4

Hükmün Amacı .6

Genel Olarak .6

İrade Özerkliğinin Korunması 8

İşlem Güvenliğinin Korunması . 11

Kanaatimiz 13

Hükmün Hukuki Niteliği 14

Genel Olarak . 14

Emredici – Yedek Hukuk Kuralı Ayrımı Açısından . 14

Genel Hüküm Özelliği 16

BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI . 18

Genel Olarak . 18

Yanılma . 19

Genel Olarak . 19

Açıklamada Yanılma 20

Genel Olarak 20

Açıklamada Yanılanın Gerçek İradesinin Açıklamanın Muhatabı Tarafından Bilinmesi ve Aldatma 21

Açıklamada Yanılanın Gerçek İradesinin Açıklamanın Muhatabı Tarafından Bilinmemesi ve Aldatma . 23

Temel Yanılması . 25

Korkutma 30

Aşırı Yararlanma 33

Ayıptan Doğan Sorumluluk 37

III. ALDATMANIN UNSURLARI . 41

Genel Olarak . 41

Unsurlara İlişkin Ayrımlar 41

Tercih Ettiğimiz Ayrım . 42

Unsurların İspatı . 43

Kasıtlı ve Hukuka Aykırı Aldatıcı Davranış . 44

Genel Olarak . 44

Aldatıcı Davranış 45

Aldatıcılık . 45

Aktif Davranış ve Pasif Davranış Ayrımı 48

Genel Olarak 48

Aktif Davranış . 51

Pasif Davranış 57

aaa. Genel Olarak . 57

bbb. Bilgilendirme Yükümlülüğünün Doğumu  59

ccc. Aldatma Açısından Bilgilendirme Yükümlülüğünün İhlali (Kasıtlı Davranış Niteliğinin Etkisi) . 69

Aktif ve Pasif Davranış Ayrımı Bağlamında Yöneltilen Soruya Doğru Yanıt Vermemek 70

Aldatma Kastı . 73

Genel Olarak 73

Kasıtlı Davranışın Özellikleri. 77

Aktif ve Pasif Davranış Ayrımı Açısından . 80

Hukuka Aykırılık 81

Genel Olarak 81

Hukuka Uygunluk Sebebi Bulunması 84

Hukuka Aykırılık Unsuru Vasıtasıyla Aldatma Hükmünün Uygulama Alanının Daraltılması Görüşü 86

Genel Olarak 86

Kanaatimiz 88

Saikte Yanılma 89

Genel Olarak . 89

Saik ve Yanılma 90

Basit Saik ve Temel Saik 96

Geçmiş, Mevcut ve Gelecekteki Olguların Saik Teşkil Etmesi 97

Genel Olarak 97

Aldatma Hükmü Açısından Kanaatimiz. 101

Hukuki İşlemin Kurulmuş Olması 103

Nedensellik Bağı . 106

Genel Olarak . 106

Asli Aldatma ve Fer’i Aldatma . 106

Çift Nedensellik Bağı 109

Genel Olarak 109

Birinci Nedensellik Bağı 109

İkinci Nedensellik Bağı 113

Nedensellik Bağının Türü . 115

Üçüncü Kişinin Aldatmasında Karşı Tarafın Kötüniyeti 118

Genel Olarak . 118

Üçüncü Kişi 120

Genel Olarak 120

Gerçek Olmayan Üçüncü Kişi 122

Kötüniyet 126

Genel Olarak 126

Aldatmayı Bilmeyen Sözleşmenin Karşı Tarafının Kötüniyeti 131

TBK m. 36/f. 2 Hükmünün “Bilecek Durumda Olma” Açısından Örtülü Boşluk Barındırıp Barındırmağı . 134

Örtülü Boşluk Görüşü 134

Kanaatimiz 136

İKİNCİ BÖLÜM

ALDATMANIN HUKUKİ SONUÇLARI

GENEL OLARAK 139

ALDATMANIN HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERLİLİĞİNE ETKİSİ 139

Genel Olarak . 139

İptal Edilebilirlik Kavramı 142

İrade Bozukluğu Hâllerinin Hukuki İşlemin Geçerliliği Üzerindeki Etkilerine İlişkin Teoriler . 145

Teorilerin Ortak Yönleri . 145

Geçersizlik Teorisi 147

İptal / İptal Kabiliyeti Teorisi . 151

Tek Taraflı Bağlamazlık / Bölünmüş Geçersizlik Teorisi. 155

Teoriler Bağlamında Uygulamanın Meseleye Yaklaşımı . 159

İsviçre Federal Mahkemesi’nin Yaklaşımı . 159

Yargıtay’ın Yaklaşımı 160

Kanaatimiz 161

III. İPTAL HAKKI . 164

Genel Olarak . 164

Tanımı, Hukuki Niteliği ve Doğduğu An . 165

Genel Olarak . 165

Bozucu ve Değiştirici İptal Hakları 167

İleri Sürülmesi . 170

İleri Sürülmesine Yönelik Sınırlandırmalar 174

Genel Olarak . 174

Yenilik Doğuran Hak Niteliğinden Kaynaklanan Sınırlandırmalar . 175

Genel Olarak 175

Kullanılmakla Sona Ermesi (Tükenmesi) ve Kullanıldıktan Sonra Geri Alınamaması 177

Koşula veya Süreye Bağlı Olarak Kullanılamaması 182

Dürüstlük Kuralına Dayalı Sınırlandırmalar . 185

Genel Olarak 185

Yanılmada Dürüstlük Kuralı (TBK m. 34) 186

Genel Olarak 186

Birinci Fıkra 187

İkinci Fıkra. 189

TBK m. 34/f. 2’nin Temel Yanılmasına Kıyasen Uygulanabilirliği 193

TBK m. 34’ün Aldatmaya Kıyasen Uygulanabilirliği . 197

Hakkın Sahibi ve Muhatabı . 201

İptal Hakkının Sahibi 201

Genel Olarak 201

Hukuki İşlem Doğrudan Temsil, Dolaylı Temsil veya Haberci Vasıtasıyla Kurulmuşsa 202

Alacağın Devri, Borcun Üstlenilmesi, Sözleşmenin Devri veya Sözleşmeye Katılma Durumunda . 204

Genel Olarak 204

Alacağın Devri ve Borcun Üstlenilmesi 206

Sözleşmenin Devri ve Sözleşmeye Katılma 207

İptal Hakkının Muhatabı (İptal Açıklamasının Yöneltileceği Kişi) . 212

Genel Olarak 212

Birden Çok Taraflı Hukuki İşlemlerde . 212

Tek Taraflı Hukuki İşlemlerde . 212

Temsilci Vasıtasıyla Kurulmuş Hukuki İşlemlerde . 213

Alacağın Devri ve Borcun Üstlenilmesi Durumunda . 213

Sözleşmenin Devri ve Sözleşmeye Katılma Durumunda . 214

İleri Sürülmesinin Sonuçları 215

Genel Olarak . 215

Hukuki İşlemin Hüküm Doğurmasının Sona Ermesi 217

Genel Olarak 217

Tam İptal Yaptırımı 219

Genel Olarak 219

Bozucu İptal Hakkının İleri Sürülmesinin Bir Sonucu Olarak 219

Değiştirici İptal Hakkının İleri Sürülmesinin Bir Sonucu Olarak 223

Kısmi İptal Yaptırımı . 224

Genel Olarak 224

Bozucu İptal Hakkının İleri Sürülmesinin Bir Sonucu Olarak 226

Değiştirici İptal Hakkının İleri Sürülmesinin Bir Sonucu Olarak 228

Tam İptal ve Kısmi İptal Ayrımı Açısından Üçüncü Kişinin Aldatması . 230

Sürekli Borç İlişkilerinde İptal . 231

Genel Olarak 231

İfasına Başlanmamış Sürekli Borç İlişkilerinde 232

İfasına Başlanmış Sürekli Borç İlişkilerinde . 232

Sözleşmenin Tasfiyesi 237

İptal Hakkının Sona Ermesi 243

Genel Olarak . 243

İptal Hakkından Feragat Edilmesi. 243

Aldatmanın Öğrenilmesinden Sonra Feragat . 244

Aldatmanın Öğrenilmesinden Önce Feragat 246

Hak Düşürücü Sürenin Dolması . 252

Genel Olarak 252

Hak Düşürücü Sürenin İşlemesi . 255

TBK m. 39/f. 1 ile İptal Hakkı Sahibinin Sessizliğine Karine / Varsayım Yoluyla Feragat Sonucu Bağlanıp Bağlanmadığının Değerlendirilmesi . 260

Azami Süre ile Sınırlandırılmış Olup Olmadığı . 262

Hakkın Etkisizleşmesi . 267

ALDATILANIN UĞRADIĞI ZARARIN TAZMİNİ . 268

Genel Olarak . 268

Tazminat Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 271

Genel Olarak . 271

Karşı Tarafın Aldatması 275

Aldatan Üçüncü Kişinin Sorumluluğu 280

Üçüncü Kişinin Aldatmasında Karşı Tarafın Sorumluluğu 282

İptal ile Tazminat Arasındaki İlişki . 284

İptal Hakkının İleri Sürülmesi Hâlinde . 284

İptal Hakkının İleri Sürülmeksizin Sona Ermesi Hâlinde . 286

TBK m. 39/f. 2'nin Değerlendirilmesi 286

Zararın Belirlenmesi Açısından Önemi 287

Aldatılanın İptal Hakkını İleri Sürmesinin Kendisinden Beklenemeyeceği Hâllerde Tazminat. 289

Zamanaşımı Süresi ve İşlemeye Başlayacağı An . 290

Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk 290

Genel Olarak 290

İki Yıllık Süre. 290

On Yıllık Süre 292

Ceza Davasının Zamanaşımı Süresi . 293

Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisine Aykırılıktan Doğan Sorumluluk 298

Aldatma Def’i 299

SONUÇ  303

KAYNAKÇA . 313