Şirketler Topluluğu Hukuku Kapsamında Topluluk İlişkilerinde Özel Denetim

Dr. Burcu KARAKUŞ ERBAŞ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  5

ÖZET . 9

İÇİNDEKİLER 11

KISALTMALAR . 21

GİRİŞ .23

KONUNUN TAKDİMİ 23

KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE İNCELEME YÖNTEMİ 26

BİRİNCİ BÖLÜM

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA ÖZEL DENETİM İSTEME HAKKINA İLİŞKİN

GENEL ESASLAR

ÖZEL DENETİM İSTEME HAKKI. 29

Genel Olarak 29

Tanımı 31

Konusu ve Kapsamı 32

Hukuki Niteliği 36

Genel Olarak . 36

Vazgeçilmez Hak Niteliği. 36

Bireysel Pay Sahipliği ve Azlık Hakkı Niteliği . 37

İkincil Hak Niteliği . 38

Amacı . 39

Genel Olarak . 39

Pay Sahiplerine Bilgi Edinme İmkanı Sağlama. 41

Yönetim ve Hakimiyet Uygulamalarının Denetlenmesini Sağlama. 45

Sorumluluk ve Tazminat Davalarına Dayanak Sağlama 50

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA ÖZEL DENETİM İSTEME HAKKINA İLİŞKİN

DÜZENLEMELER. 54

Genel Olarak 54

Mehaz Hukuk Sistemindeki Düzenlemeler: APOK § 315 . 54

12 İçindekiler

Genel Olarak54

APOK § 315.1 .57

APOK § 315.2 .59

Türk Hukukunda Şirketler Topluluğu Kapsamında Özel Denetim İsteme

Hakkına İlişkin Düzenlemeler: TTK m. 207 ve TTK m. 406 62

Genel Olarak62

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinin İncelenmesi63

Genel Olarak63

TTK m. 207: Özel Denetim.63

TTK m. 406: Topluluk İlişkilerinin İncelenmesi İçin Özel Denetçi

Seçimi 67

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinin Karşılaştırılması 68

Genel Olarak68

Özel Denetim İsteme Hakkı Verilen Pay Sahiplerinin İfade

Ediliş Şekli Bakımından68

Özel Denetim Talebine Yol Açan Açıklamalar Bakımından69

Özel Denetim Talebinin Amacına Yönelik İfade Farklılığı

Bakımından .71

Değerlendirmeler 72

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinin TTK m. 438 ve devamında

Yer Alan Hükümlerle Olan İlişkisi72

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinin APOK § 315 Düzenlemesi

ile Karşılaştırılması73

Genel Olarak73

APOK § 315.1 Düzenlemesinde Gözetici Kurula Yer Verilmesi 74

TTK m. 207 Düzenlemesinde Özel Denetçi İfadesinin Yer Alması74

TTK m. 207 Düzenlemesinde Yönetim Kurulu Yerine Riskin Erken

Saptanması ve Yönetimi Komitesinin Tercih Edilmesi .75

APOK § 315 Düzenlemesinde İkinci Fıkranın Varlığı 77

Değerlendirmeler 78

İKİNCİ BÖLÜM

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA ÖZEL DENETİM İSTEME

HAKKININ KULLANILMASI

GENEL OLARAK.81

HAK SAHİPLERİ OLARAK PAY SAHİPLERİ.82

Genel Olarak.82

İçindekiler 13

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinde Hak Sahiplerinin

Düzenlenme Şekli  83

Genel Olarak . 83

Bağlı Şirketin Pay Sahipleri 85

Genel Olarak. 85

Topluluk Dışı Pay Sahipleri 85

Hakim Pay Sahipleri 87

Özel Denetim İsteme Hakkının Kullanılmasında Hakkın Kötüye

Kullanılması Yasağı ve Uygulanma Şekli. 89

Genel Olarak . 89

Özel Denetim Taleplerinin Hakkın Kötüye Kullanılması Olarak

Kabul Edileceği Haller . 91

Genel Olarak. 91

Şirket Üzerinde Baskı Oluşturmak 94

Bilgi Alma Hakkı Bakımından Bireysel Menfaatlerin Ön Plana

Çıkması . 95

Özel Denetimin Amaçsız ve Sonuç Kalması 96

Hakkın Kötüye Kullanılması Niteliğinde Olduğu Kabul Edilen Özel

Denetim Taleplerinin Hukuki Sonuçları  97

Pay Sahipleri Dışındaki Menfaat Gruplarının Özel Denetim İsteme

Hakkının Bulunup Bulunmadığı Sorunu . 99

Genel Olarak . 99

Menfaat Gruplarının Tespiti ve Hak Sahibi Olup Olamayacakları . 100

Genel Olarak. 100

Payın Hukuki İşleme Konu Olması Nedeniyle Ortaya

Çıkabilecek Menfaat Grupları. 101

Genel Olarak 101

Pay Üzerinde Rehin veya Hapis Hakkı Kurulması ya da

Payın Saklama veya Kullanım Ödüncü ve Benzeri

Sözleşmelere Konu Olması  102

Pay Üzerinde İntifa Hakkı Kurulması Halinde 103

Pay Devrinde Özel Durumlar . 104

İntifa Senedi ve Borçlanma Senedi Sahiplerinin Durumu. 107

Şirket Alacaklıları ve Çalışanları Bakımından 108

Yönetim Kurulu, Yönetim Kurulu Üyeleri veya Denetçilerin

Özel Denetim İsteme Hakkı  109

14 İçindekiler

Özel Denetim İsteme Hakkı Bulunmayan Menfaat Gruplarına Esas

Sözleşme Yoluyla Bu Hakkın Tanınıp Tanınamayacağı Sorunu 110

Genel Olarak110

Doktrinde Yer Alan Görüşler .111

Görüşümüz111

III. HAKKIN KULLANILMASININ ŞARTLARI114

Genel Olarak.114

Hakkın Öncelikle Genel Kurulda Kullanılmasının Gerekip Gerekmediği

Sorunu 115

Sorunun Ortaya Konulması115

Görüşümüz 117

APOK § 315 Düzenlemesinde Özel Denetim İsteme Hakkının

Öncelikle Genel Kurulda İleri Sürülmesi Yönünde Bir

Zorunluluğun Olmaması117

TTK m. 207 ve m. 406 Düzenlemelerinin Kaleme Alınış Şekli118

iii. Kanun Gerekçesinin Bağlayıcı Nitelikte Hukuk Kuralı

Oluşturmaması119

TTK m. 207 ve m. 406 Düzenlemelerinde Özel Denetim

Taleplerinin İleri Sürülebilmesi İçin Ek Şartlara Yer Verilmesi.119

Topluluk İlişkisi İçinde Bulunan Şirketlerde Özel Denetim

Taleplerinin Öncelikle Genel Kurulda İleri Sürülmesinin Pay

Sahipliği Haklarının Kullanılmasını Engelleyebilecek Olması.121

Ara Sonuç.122

Hakkın Kullanılmasından Önce Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının

Tüketilmesinin Gerekip Gerekmediği Sorunu.122

Sorunun Ortaya Konulması122

Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Özel Denetim İsteme Hakkı

Bakımından Ön Şart Olarak Kabul Edilmesinin Nedenleri .123

Görüşümüz 126

Şeklî Şartlar.128

Genel Olarak128

TTK m. 207 Düzenlemesinde Yer Alan Şeklî Şartlar .129

Genel Olarak129

Denetçi Tarafından Yapılan Açıklamalar .130

Özel Denetçi Tarafından Yapılan Açıklamalar133

Riskin Erken Saptanması ve Yönetimi Komitesi Tarafından

Yapılan Açıklamalar .134

İçindekiler 15

TTK m. 406 Düzenlemesinde Yer Alan Şeklî Şartlar 137

Genel Olarak. 137

Denetçinin Sınırlı Olumlu Görüş Vermesi veya Görüş

Vermekten Kaçınması. 137

Yönetim Kurulunun Açıklamaları 139

Genel Olarak 139

Bağlılık Raporu. 140

Yıllık Faaliyet Raporu . 142

TTK m. 207 ve TTK m. 406 Düzenlemelerinde Yer Alan Şeklî

Şartlara İlişkin Öneriler . 143

Maddî Şartlar . 144

MAHKEMEYE BAŞVURU YOLUYLA HAKKIN KULLANILMASI. 147

Genel Olarak 147

Mahkemeye Başvuru Süresi 147

Görevli ve Yetkili Mahkeme. 149

Başvurunun İncelenme Usulü 149

Kanun Yoluna Başvuru . 152

Masraflar 156

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÖZEL DENETÇİNİN ATANMASI VE ÖZEL DENETİM İNCELEMESİNİN

GERÇEKLEŞTİRİLMESİ

GENEL OLARAK 159

ÖZEL DENETÇİNİN ATANMASI . 160

Genel Olarak 160

Özel Denetçinin Mahkeme Tarafından Atanması 160

Atama Kararı Verilmeden Önce İlgililerin Dinlenilmesi Zorunluluğu 160

Atama Kararında İnceleme Kapsamının Belirlenmesi. 162

Genel Olarak. 162

Konu Açısından . 163

Zaman Açısından 165

Atama Kararında Özel Denetçinin İsmen Belirlenmesi . 165

Başka Bir Özel Denetçi Atanmasının Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 167

Genel Olarak . 167

Alman Hukukundaki Durum 167

16 İçindekiler

Genel Olarak167

APOK § 315.2 Düzenlemesinin Son Cümlesi Uyarınca Genel

Kurul Tarafından Görevlendirilen Özel Denetçinin

Değiştirilmesinin Talep Edilebilmesi169

Genel Olarak 169

Özel Denetçi Değişikliği Talebinde Bulunmaya Yetkili

Olan Pay Sahipleri 171

Özel Denetçi Değişikliği Talebinde APOK § 315.1 ve

APOK § 315.2 Düzenlemelerinde Yer Alan Şartların

Aranıp Aranmayacağı Sorunu.173

Mahkeme Tarafından Atanan Özel Denetçinin

Değiştirilmesinin Talep Edilip Edilemeyeceğine İlişkin

Tartışmalar 174

Türk Hukukundaki Duruma İlişkin Görüşümüz 177

Özel Denetçinin Hukuki Konumu181

Genel Olarak181

Özel Denetçi ile Özel Denetim Talebinde Bulunan Pay Sahipleri

Arasında Hukuki İlişki Kurulmaması.182

Özel Denetçinin Şirket Organı Konumunda Bulunmaması 184

Genel Olarak184

Alman Hukukunda Özel Denetçi (APOK §§ 142 Sonderprüfer)

ile Finansal Tablo Denetçisinin (ATK §§ 316 Abschlussprüfer)

Kıyaslanması185

Türk Hukukundaki Durum .188

Bağlı Şirket ile Özel Denetçi Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği

Hakkındaki Görüşler 190

Genel Olarak190

İsviçre Hukuku.190

Alman Hukuku.190

Türk Hukuku 191

Görüşümüz192

III. ÖZEL DENETİM İNCELEMESİNİN YÜRÜTÜLMESİ 194

Genel Olarak.194

Özel Denetçide Bulunması Gereken Nitelikler .195

Özel Denetçinin Hak ve Yükümlülükleri197

Genel Olarak197

Özel Denetçinin Hakları .198

İçindekiler 17

Genel Olarak. 198

İnceleme ve Denetim Hakkı 200

Bilgi Alma ve Soru Sorma Hakkı 203

Ücret Hakkı . 207

Özel Denetçinin Yükümlülükleri 209

Genel Olarak. 209

Özel Denetim Faaliyetini Amaca Yararlı Bir Süre İçinde

Gerçekleştirme Yükümlülüğü . 209

Özel Denetim Faaliyeti Esnasında Şirket İşlerini Gereksiz Yere

Aksatmama Yükümlülüğü. 211

Özenli ve Tarafsız İnceleme Gerçekleştirme Yükümlülüğü. 212

Sır Saklama Yükümlülüğü . 213

Özel Denetçinin Haklarını Topluluğa Dahil Olan Diğer Şirketlere

Karşı Kullanıp Kullanamayacağı Sorunu  216

Sorunun Ortaya Konulması. 216

APOK § 145.3 Düzenlemesine Göre . 219

Türk Hukukundaki Durum 222

Görüşümüz . 223

Özel Denetçinin Görevinin Sona Ermesi 226

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÖZEL DENETİM RAPORU VE ÖZEL DENETÇİNİN

HUKUKİ SORUMLULUĞU

GENEL OLARAK 231

ÖZEL DENETİM RAPORU 232

Genel Olarak 232

Raporun Hazırlanması Sürecine Hakim Olan İlkeler 234

Genel Olarak . 234

Raporun Tam Olması 235

Raporun Açık ve Anlaşılır Olması 237

Raporda Yer Alan Bilgilerin Gerçeği Yansıtması 238

Raporun Tarafsız Olması . 240

Raporun İçeriği: Pozitif ve Negatif Kapsam 241

Genel Olarak . 241

Rapor İçeriğinin Pozitif Kapsamı ve Kategorilere Ayrılması 243

Genel Olarak. 243

18 İçindekiler

Birinci Kategoride Yer Alan Bilgiler246

İkinci Kategoride Yer Alan Bilgiler .247

Üçüncü Kategoride Yer Alan Bilgiler248

Dördüncü Kategoride Yer Alan Bilgiler249

Rapor İçeriğinin Negatif Kapsamı: Raporun İçeriğine Mahkeme

Tarafından Müdahele Edilmesi250

Genel Olarak250

Birinci Şart: Şirketin Menfaatleri Bakımından Raporun

İçeriğine Müdahele Edilmesinin Gerekmesi251

İkinci Şart: Rapordan Çıkarılması Talep Edilen Bilgilerin Gerekli

Olmaması 254

Raporun İçeriğine Mahkeme Tarafından Müdahele

Edilmesinin Hukuki Sonuçları 255

Raporun İçeriğine Mahkeme Tarafından Müdahele Edilmesine

İlişkin Süreç257

Genel Olarak257

Başvuru Yetkisi 258

Başvuru Süresi.259

Başvurunun Şekli.261

Mahkemenin Kararı.262

Raporun Nihai Hale Getirilmesi 264

Bağlı Şirket Pay Sahiplerinin Rapora Erişimi .265

III. ÖZEL DENETÇİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU267

Genel Olarak.267

Hukuki Sorumluluk Türleri268

Genel Olarak268

TTK Hükümlerinde Yer Alan Hukuki Sorumluluk Türleri 269

Genel Olarak269

Genel Hukuki Sorumluluk: TTK m. 554270

Özel Hukuki Sorumluluk (Sır Saklamadan Doğan Sorumluluk):

TTK m. 404.272

Genel ve Özel Hukuki Sorumluluğa İlişkin Düzenlemelerin

Değerlendirilmesi 274

Sorunun Ortaya Konulması 274

Doktrindeki Görüşler276

Görüşümüz.277

İçindekiler 19

Özel Denetim Görevinin Kabul Edilmesinden Önceki Döneme

İlişkin Sorumluluk 280

Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk . 281

Sorunun Ortaya Konulması. 281

Alman Hukukundaki Durum . 282

Görüşümüz . 283

Hukuki Sorumluluğun Esasları . 286

Genel Olarak . 286

Sorumluluğun Hukuki Niteliği . 286

Sorumlu Kişi Çevresi ve Farklılaştırılmış Teselsül İlkesinin

Sorumluluğa Etkisi  287

Genel Olarak. 287

TTK m. 554 Düzenlemesi Bakımından 288

TTK m. 404 Düzenlemesi Bakımından 289

Farklılaştırılmış Teselsül İlkesinin Sorumluluğa Etkisi . 290

Sorumluluğun Şartları . 292

Sorumluluk Davası 295

Zamanaşımı. 295

Özel Denetçinin Sorumluluğu Bakımından İbra Kararı Alınıp

Alınamayacağı Sorunu . 297

SONUÇ 299

BİBLİYOGRAFYA.307