Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkim Yerinin Tayini ve Tahkim Sürecindeki Etkisi

Dr. Burcu YARDIM

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ  7

KISALTMALAR CETVELİ  15

GİRİŞ  21

BİRİNCİ BÖLÜM

MİLLETLERARASI TİCARÎ TAHKİMDE TAHKİM YERİ

1. GENEL BİLGİLER 27

Tahkim Yeri: “The Seat of Arbitration” veya “The Place of Arbitration” . 31

Genel Olarak 31

UNCITRAL’in Yaklaşımı 33

UNCITRAL’in Çalışmaları 33

a) UNCITRAL Tahkim Kuralları . 34

b) UNCITRAL Model Kanunu . 36

Kavramsal Tartışma . 38

a) UNCITRAL Tahkim Kuralları Açısından 38

b) UNCITRAL Model Kanunu Açısından 41

Tahkimin Cereyan Ettiği Yer . 43

Kavramsal Karmaşa . 43

Tahkimin Cereyan Ettiği Yer ile Tahkimin Hukukî Yerinin Farklı Olabilmesi 47

III. Hakem Kararının Verildiği Yer . 50

Genel Olarak 50

Hakem Kararının İmzalandığı Yer ile Hakem Kararının Verildiği Yerin Farklı Olabilmesi 52 10

Çevrimiçi Tahkim 53

Lex Loci Arbitri ve Lex Arbitri . 57

2. TAHKİM YERİNİN ÖNEMİ 63

Mülkîlik ve Delokalizasyon . 63

Tahkim Yerinin Tahkim Sürecindeki Etkisi 69

3. TAHKİM YERİNİN BAZI METİNLERDE DÜZENLENİŞ BİÇİMİNE GENEL BAKIŞ 73

Milletlerarası Sözleşmeler 73

1923 Tarihli Tahkim Şartları Hakkında Cenevre Protokolü 73

1927 Tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine Dair Cenevre Sözleşmesi . 75

1958 Tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında New York Sözleşmesi 77

1961 Tarihli Milletlerarası Ticarî Hakemlik Konusundaki Avrupa Sözleşmesi 82

1975 Tarihli Milletlerarası Ticarî Tahkim Konusunda Amerikalılar Arası Sözleşme . 86

UNCITRAL Model Kanunu 88

III. Millî Hukuk Düzenlemeleri  90

İngiliz Tahkim Kanunu 90

Fransız Medenî Usûl Kanunu 93

ABD Federal Tahkim Kanunu . 95

İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu 99

Türk Milletlerarası Tahkim Kanunu 101 11

İKİNCİ BÖLÜM

MİLLETLERARASI TİCARÎ TAHKİMDE TAHKİM YERİNİN TAYİNİ

1. GENEL OLARAK 107

2. MİLLETLERARASI TİCARÎ TAHKİM UYGULAMASINDA ÖNE ÇIKAN TAHKİM YERLERİ 108

3. TAHKİM YERİ SEÇİMİNDE BELİRLEYİCİ OLAN ETKENLER 111

Genel Olarak 111

Tahkim Yargılamasının Organizasyonuna İlişkin UNCITRAL Kılavuzunda Sayılan Etkenler 112

III. Öğretide ve Uygulamada Öne Çıkan Etkenler  113

Nötrlük . 113

Tahkim Anlaşmalarına ve Hakem Kararlarına Tanınan Etki . 115

Tahkim Mevzuatı ve Uygulamaları . 116

Konum, Altyapı ve Maliyet 118

Diğer Etkenler 119

4. TAHKİM YERİNİN TARAFLARIN ANLAŞMASI İLE BELİRLENMESİ 121

Genel Olarak 121

Konunun Bazı Metinlerde Düzenleniş Biçimi . 121

Milletlerarası Sözleşmeler 121

UNCITRAL’in Çalışmaları: Model Kanun ve Tahkim Kuralları . 123

Millî Hukuk Düzenlemeleri . 123

Tahkim Merkezlerinin Kuralları 124

III. Tahkim Yeri Seçiminde Uygun İfadeler  125

Tahkim Yeri Seçiminin Geçerliliği 127 12

Genel Olarak 127

Tahkim Yeri Seçiminin Şeklî Geçerliliği . 128

Model Kanun 128

Millî Hukuk Düzenlemeleri 130

Tahkim Yeri Seçiminin Maddî Geçerliliği 132

Değerlendirme 134

Tahkim Yerinin Tarafların Anlaşması ile Değiştirilmesi 135

Tarafların Tahkim Yeri Seçiminin Uyuşmazlık Konusu Olabileceği Bazı Hâller . 138

Elverişsiz Tahkim Yeri . 138

Genel Olarak . 138

Konuya İlişkin Bazı Kararlar 139

Değişen Şartlar . 143

Genel Olarak . 143

Konuya İlişkin Bazı Kararlar 147

a) National Iranian Oil Co. v. Ashland Oil, Inc.  147

b) Gatoil International, Inc. v National Iranian Oil Co. . 149

c) ICC Dava No. 10373 ve No. 10439 150

Değerlendirme 151

Belirsiz veya Çelişen İfadeler 154

Genel Olarak . 154

Konuya İlişkin Bazı Kararlar 157

a) The Star Texas  157

b) Shashoua v. Sharma 158

c) Braes of Doune Wind Farm (Scotland) Ltd v Alfred McAlpine Business Services Ltd  159

d) Enercon GmbH v Enercon (India) Ltd . 161 13

e) U&M Mining Zambia Ltd v Konkola Copper Mines plc . 162

Değerlendirme 164

VII. Tahkim Yeri Seçimine İlişkin Sorunların Tahkim Anlaşmasına Etkisi  166

VIII. Tahkim Yeri Seçiminin Geçerliliğine ve Yorumuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Karar Mercii . 169

Tahkim Kurumu veya Hakem Mahkemesinin Tahkim Yeri Seçiminin Geçerliliğine ve Yorumuna İlişkin Kararının Denetimi 171

5. TAHKİM YERİNİN TAHKİM KURUMU VEYA HAKEM MAHKEMESİ TARAFINDAN TAYİNİ . 172

Genel Olarak 172

Belirli Bir Tahkim Yeri Tercih Eden Bazı Tahkim Kuralları . 173

III. Tahkim Kurumu Tarafından Tayin Öngören Bazı Tahkim Kuralları . 175

Hakem Mahkemesi Tarafından Tayin Öngören Bazı Düzenlemeler 176

Tahkim Yerinin Tayinine İlişkin Kuralların Değiştirilmesinde Tarafların İrade Muhtariyeti 178

Tahkim Kurumu veya Hakem Mahkemesinin Tahkim Yerini Tayin Zamanı . 180

VII.Tahkim Kurumu veya Hakem Mahkemesinin Tahkim Yerini Tayin Ederken Dikkate Alabileceği Etkenler  181

VIII.Tahkim Kurumu veya Hakem Mahkemesinin Tahkim Yerinin Tayinine İlişkin Kararının Denetimi  183

6. TAHKİM YERİNİN TAYİNİNDE DEVLET MAHKEMELERİNİN ROLÜ . 184

Genel Olarak 184 14

Millî Hukuk Düzenlerinin Yaklaşımı . 186

Amerikan Hukuku 186

Genel Olarak . 186

FAA’nın İlgili Hükümleri 186

a) 4. Madde . 186

b) 206. Madde . 187

c) 303. Madde . 189

Konuya İlişkin Bazı Kararlar 191

a) Tahkim Yeri Seçiminin Belirsiz veya Çelişkili Olması 191

b) Tahkim Anlaşmasının Hakem Atamasına Yönelik Hüküm İçermemesi . 193

c) Tahkim Anlaşmasının Hakem Atamasına Yönelik Hüküm İçermesi veya Tahkim Anlaşmasıyla Kurumsal Tahkim Kurallarına Atıf Yapılmış Olması 195

Değerlendirme 197

İngiliz Hukuku 199

Fransız Hukuku 201

İsviçre Hukuku . 203

Türk Hukuku 205

SONUÇ  209

KAYNAKÇA  221