Roma Hukukunda Kadının Hak Ve Fiil Ehliyeti

ROMA HUKUKUNDA KADININ HAK VE FİİL EHLİYETİ



Buse AKSARAY



İstanbul Aydın Üniversitesi

Medeni Hukuk Araştırma Görevlisi



ÖNSÖZ.............................................................................................. IX

İÇİNDEKİLER................................................................................ XI

KISALTMALAR........................................................................XVII

GİRİŞ.....................................................................................................1

Birinci Bölüm

TÜRK HUKUKUNDA HAK VE FİİL

EHLİYETİ KAVRAMLARI

I. GENEL OLARAK.....................................................................5

II. HAK VE KİŞİ KAVRAMLARI.............................................6

A. Hak Kavramı.........................................................................6

B. Kişi Kavramı..........................................................................7

III. HAK EHLİYETİ KAVRAMI.................................................8

A. Tanımı.....................................................................................8

B. Hak Ehliyeti Kavramına Hakim Olan İlkeler ve

Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması...................................8

1. Genel Olarak...................................................................8

2. Genellik İlkesi................................................................9

3. Eşitlik İlkesi....................................................................9

4. Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması............................9

IV. FİİL EHLİYETİ KAVRAMI.................................................10

İÇİNDEKİLER

XII

A. Tanımı ve Kapsamı............................................................10

B. Şartları..................................................................................11

1. Genel Olarak.................................................................11

2. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma..............................12

3. Ergin Olma...................................................................13

4. Kısıtlı Olmama............................................................14

İkinci Bölüm

ROMA HUKUKUNDA HAK VE FİİL

EHLİYETİ KAVRAMLARI

I. GENEL OLARAK...................................................................15

II. IUS, PERSONA VE KİŞİ KAVRAMLARI.......................16

A. Ius Kavramı..........................................................................16

B. Persona ve Kişi Kavramları..............................................16

III. HAK EHLİYETİ KAVRAMI...............................................18

A. Genel Olarak.......................................................................18

B. Hak Ehliyetinin Şartları...................................................19

1. Status Libertatis...........................................................19

2. Status Civitatis.............................................................20

3. Status Familiae.............................................................21

C. Hak Ehliyetini Daraltan Sebepler..................................22

1. Genel Olarak.................................................................22

2. Azatlılık (Libertinus).................................................22

3. Şerefsizlik (Infamia)...................................................22

4. Din..................................................................................23

5. Sınıflar...........................................................................23

6. Cinsiyet..........................................................................24

IV. FİİL EHLİYETİ KAVRAMI.................................................25

A. Genel Olarak.......................................................................25

B. Fiil Ehliyetini Daraltan Sebepler....................................26

XIII

1. Yaş...................................................................................26

2. Akıl Hastalığı...............................................................28

3. Savurganlık...................................................................28

4. Cinsiyet..........................................................................29

a. Kadının Fiil Ehliyetinin Daraltılması.............29

b. Kadının Vesayet Altına Alınması.....................30

Üçüncü Bölüm

KADININ TOPLUMSAL YAPI İÇİNDEKİ

YERİ VE BUNUN HAK VE FİİL

EHLİYETİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

I. ROMA HUKUKUNDA KADININ YERİNİ

BELİRLEYEN TOPLUMSAL ETKENLER....................33

A. Genel Olarak.......................................................................33

B. Roma Aile Yapısı.................................................................34

1. Aile Kavramı................................................................34

2. Hısımlık Ayrımına Göre Aile Türleri....................35

a. Agnatio Hısımlığı.................................................35

b. Cognatio Hısımlığı..............................................37

3. Patria Potestas (Baba Hakimiyeti)..........................38

a. Genel Olarak..........................................................38

b. Patria Potestas'ın Kurulması............................. 40

(1) Doğum............................................................ 40

(2) Adoptio ve Adrogatio.................................. 40

c. Patria Potestas'ın Sona Ermesi..........................42

(1) Ölüm.................................................................42

(2) Hukuki İşlemler.............................................42

d. Patria Potestas'ın İçeriği.....................................43

(1) Aile Evlatları Üzerinde Patria Potestas....43

(2) Ailenin Malvarlığı Üzerinde Patria

Potestas........................................................... 44

XIV

4. Kadının Aile İçindeki Yeri........................................45

a. Roma Ailesinde Kız Çocukları.........................45

b. Manus......................................................................47

(1) Genel Olarak...................................................47

(2) Manus'un Kurulması....................................48

(3) Manus'un Sona Ermesi.................................49

(4) Manus'un İçeriği............................................50

c. Roma Ailesinde Evli Kadın ve Mater

Familias Kavramı.................................................51

C. Roma'nın Siyasi Yapısı.......................................................55

D. Roma'nın Ekonomik Yapısı..............................................56

E. Roma'nın Sosyal Yapısı.....................................................58

F. Roma'nın Dini Yapısı.........................................................60

II. KADININ HAK VE FİİL EHLİYETİ

ÜZERİNE ESKİ HUKUK DÖNEMİ'NİN

HUKUKİ DÜZENLEMELERİ...........................................63

A. Genel Olarak.......................................................................63

B. XII Levha Kanunları.........................................................64

C. Lex Oppia ve Lex Valeria Fundania...............................68

D. Lex Vocania.........................................................................70

Dördüncü Bölüm

KLASİK HUKUK DÖNEMİ'NE GEÇİŞİN

KADININ HAK VE FİİL EHLİYETİ

ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

I. KLASİK HUKUK DÖNEMİ'NE GEÇİŞİN

ÖNEMİ VE TARİHÇESİ......................................................73

A. Genel Olarak.......................................................................73

B. Klasik Öncesi Hukuk Dönemi........................................74

C. Klasik Hukuk Dönemi......................................................75

XV

II. KADININ YERİNİ BELİRLEYEN

TOPLUMSAL ETKENLERİN KLASİK

HUKUK DÖNEMİ'NDE UĞRADIĞI DEĞİŞİMLER.76

A. Genel Olarak.......................................................................76

B. Roma Aile Yapısındaki Değişimler................................77

1. Genel Olarak.................................................................77

2. Manus'suz Evlilikler....................................................80

3. Kadının Vesayet Altına Alınması ve Ius

Liberorum.....................................................................83

C. Roma'nın Siyasi Yapısındaki Değişimler......................85

D. Roma'nın Ekonomik Yapısındaki Değişimler.............86

E. Roma'nın Sosyal Yapısındaki Değişimler.....................87

F. Roma'nın Dini Yapısındaki Değişimler........................89

III. KADININ HAK VE FİİL EHLİYETİ

ÜZERİNE KLASİK HUKUK DÖNEMİ'NİN

HUKUKİ DÜZENLEMELERİ...........................................90

A. Genel Olarak.......................................................................90

B. Kanunlar...............................................................................91

1. Lex Iulia de Maritandis Ordinibus.........................91

2. Lex Iulia de Adulteriis Coercendis..........................93

3. Lex Papia Poppaea.......................................................96

4. Lex Claudia de Tutela Mulierum.............................97

C. Senatus Consultum'lar .....................................................97

1. Senatus Consultum Vellaeanum..............................97

2. Senatus Consultum Claudianum De

Mulieris Quae De Servis Alieni Iungerint............99

3. Senatus Consultum Calvisianum......................... 100

4. Senatus Consultum Tertullianum....................... 100

5. Senatus Consultum Orphitianum........................101

SONUÇ............................................................................................ 103

KAYNAKÇA.................................................................................. 109