Çalışan Buluşları Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz V
Yazarın Önsözü VII
Employee’s Inventions Law IX
Kısaltmalar XXI
Giriş 1
Birinci Bölüm
GENEL BİLGİ
I. DÜZENLEMEYİ GEREKTİREN NEDENLER 7
II. KAVRAMLAR 17
A. Buluş 17
B. Buluşçu 21
1. Genel Olarak 21
2. Ortak Buluşçu 22
C. Buluştan Doğan Hak ve Hak Sahipliği 26
1. Buluştan Doğan Hak 26
2. Buluştan Doğan Hakkın Nitelikleri 28
3. Buluştan Doğan Hakkın Sahibi 32
a) Gerçek Hak Sahipliği İlkesi 32
b) Çalışanın Geliştirdiği Buluştan Doğan Hak 34
c) Patent Hakkının Gaspı 36
D. Patent ve Faydalı Model 44
E. Çalışan 46
1. Terminoloji 46
2. Çalışan Sayılmanın Unsurları 48
a) Özel Hukuk Sözleşmesi ve Benzeri Hukuki İlişki 48
b) Başkasının Hizmetinde Olmak / Kişisel (Hukuki) Bağımlılık 51
c) İşverenin Gösterdiği İş 54
3. Çalışana İlişkin SMK Hükümlerinin Uygulanacağı Kişiler 56
a) Genel Bilgi 56
b) Öğrenciler 58
c) Stajyerler 59
d) Kamu Çalışanları 60
e) Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar 60
F. Çalışan Buluşu 60
G. İşveren 63
1. Kavram 63
2. Alt İşveren (Taşeron) 63
3. İşveren Vekili 65
H. İşyeri ve İşletme 66
İkinci Bölüm
HUKUKİ DÜZENLEMELER
I. DÜNYADAKİ DÜZENLEMELER 69
A. Genel Olarak 69
B. Uluslararası Anlaşmalar 71
C. Avrupa Birliği Hukuku 73
D. Bazı Ulusal Hukuklar 75
1. Almanya 76
2. İsviçre 81
3. İsveç 83
4. Fransa 85
5. Birleşik Krallık 89
6. Amerika Birleşik Devletleri 92
7. Japonya 95
II. TÜRKİYE’DEKİ DÜZENLEMELER 97
A. Önceki Mevzuatımız 97
1. Genel Olarak 97
2. 818 Sayılı Türk Borçlar Kanunu 99
3. 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK 102
B. Mer’i Mevzuatımız 104
1. Genel Olarak 104
2. Telif Hukuku 106
3. Tasarım Hukuku 109
4. Yeni Bitki Çeşidi Hukuku 112
5. Entegre Devre Topografyası Hukuku 114
6. Patent Hukuku 115
C. Mevzuatın Zaman Bakımından Uygulanması 118
1. 10 Ocak 2017 Tarihinden Önce Tescil Edilen Buluşlar 119
2. 10 Ocak 2017 – 29 Eylül 2017 Dönemindeki Buluşlar 120
3. 29 Eylül 2017 Tarihinden Sonraki Buluşlar 121
4. Müktesep Hakların Korunması 121
D. Mevzuatın Yer Bakımından Uygulanması 123
Üçüncü Bölüm
SÖZLEŞMELER
I. GENEL OLARAK 127
II. SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN MAHİYETİ 129
A. Nispi Emredici Nitelik 129
1. Genel Bilgi 129
2. Zaman Bakımından Sınırlama 132
3. Bedeli ve Ödeme Şeklini Topluca Belirleme Yasağı 135
B. Hakkaniyete Aykırılık 136
C. Emredicilik ve Hakkaniyete Aykırılığın Yaptırımı; Sözleşmenin Geçersizliği 138
III. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI 139
IV. MUHTEMEL SÖZLEŞME TÜRLERİ 141
A. Bedel Sözleşmesi 141
B. Buluş Geliştirme Sözleşmesi 142
C. Buluş Ortaklığı Sözleşmesi 143
D. Serbest Buluşlara İlişkin Sözleşmeler 143
E. Diğer Sözleşmeler 144
Dördüncü Bölüm
HİZMET BULUŞLARI
I. GENEL OLARAK 145
A. Kavram 145
B. Unsurları 148
1. Buluşun, Çalışan veya Çalışana İlişkin Hükümlerin Uygulandığı Kişiler Tarafından Geliştirilmesi 148
2. Buluşun İş (Hizmet) İlişkisi Sırasında Geliştirilmesi 148
a) Genel Olarak 148
b) Geliştirilen Bir Buluşun İş İlişkisi Sırasında Sayılmasını Etkilemeyen Hususlar 153
3. Buluşun, Çalışanın İş Görme Borcundan Kaynaklanması veya Büyük Ölçüde İşletmenin Deneyim ve Çalışmalarına Dayanması 156
a) Genel Olarak 156
b) İş Görme Borcuna Dayalı Geliştirilen (Görevsel) Buluşlar 157
c) Büyük Ölçüde İşletmenin Deneyim ve Çalışmalarına Dayalı Geliştirilen Buluşlar 161
II. ÇALIŞANIN BULUŞ BİLDİRİMİ 165
A. Genel Olarak 165
B. Buluş Bildirimi 166
1. Buluş Bildiriminin Zamanı ve Şekli 166
2. Buluş Bildiriminin Yapılması 169
3. Bildirimden Muaf Tutulan Buluşlar 171
4. Buluş Bildiriminin Hukuki Niteliği 172
5. Buluş Bildiriminin İçeriği 172
6. İşverenin Düzeltme Talebi 174
7. İşverenin Tebellüğ Tarihini Bildirmesi 175
C. Buluş Bildiriminin Hukuki Sonuçları 176
1. Genel Olarak 176
2. Buluş Bildiriminin Hiç Yapılmaması, Hukuken Geçersiz, Geç veya Eksik Bildirim Yapılması 177
III. İŞVERENİN HAK TALEBİ 180
A. Hak Talebinin Yapılması ve Hukuki Sonuçları 180
1. Tam Hak Talebi 180
a) Tam Hak Talebinin Yapılması 180
b) Tam Hak Talebinin Hukuki Sonuçları 182
2. Kısmi Hak Talebi 189
a) Kısmi Hak Talebinin Yapılması 189
b) Kısmi Hak Talebinin Hukuki Sonuçları 189
B. Hak Talebi Yapılmamasının Hukuki Sonuçları 192
IV. HAK TALEBİ KARŞILIĞINDA İŞVERENİN ÖDEYECEĞİ BEDEL 193
V. İŞVERENİN PATENT BAŞVURUSU YAPMASI 193
A. İşverenin Türkiye’de Patent Başvurusu Yapma Hak ve Yükümlülüğü 193
B. İşverenin Yabancı Ülkelerde Patent Başvurusu Yapma Hakkı 196
C. İşverenin Başvuru Sürecine İlişkin Bilgi Verme Yükümlülüğü 197
D. Buluşçunun Adının Belirtilmesi 197
VI. ÇALIŞANIN ÖNALIM (ŞUFA) HAKKI 200
VII. İŞVERENİN BULUŞTAN DOĞAN HAKLARDAN VAZGEÇMESİ 201
VIII. ÇALIŞANIN BİLGİ ALMA HAKKI 202
IX. ÇALIŞANIN REKABET YASAĞI 203
X. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 208
A. Genel Olarak 208
B. Çalışanın Sır Saklama Yükümlülüğü 210
C. İşverenin Sır Saklama Yükümlülüğü 213
D. Üçüncü Kişilerin Sır Saklama Yükümlülüğü 214
E. Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılığın Hukuki ve Cezai Yaptırımı 215
Beşinci Bölüm
SERBEST BULUŞLAR
I. GENEL BİLGİ 219
A. Kavram 219
B. Serbest Doğan Buluşlar 220
C. Sonradan Serbest Kalan Buluşlar 221
II. SERBEST BULUŞ BİLDİRİMİ 223
III. İŞVERENİN BULUŞ BİLDİRİMİNE İTİRAZI 225
IV. ÇALIŞANIN TEKLİFTE BULUNMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 227
A. Genel Olarak 227
B. Teklifte Bulunma Yükümlülüğünün Şartları 229
C. Teklifin Hukuki Niteliği ve Sonuçları 231
V. İŞVERENİN ÖNCELİK HAKKI 232
Altıncı Bölüm
BEDEL
I. TERMİNOLOJİ 237
II. BEDELİN HUKUKİ NİTELİĞİ 243
III. BEDEL HAKKININ DOĞUMU 244
A. Tam Makul Bedel Hakkı 244
B. Kısmi Makul Bedel Hakkı 248
IV. BEDELİN HESAPLANMASI 249
A. Genel Olarak 249
B. Buluşun Ekonomik Değeri 252
1. Genel Bilgi 252
2. Buluş Değerini Hesaplama Yöntemleri 256
a) Temel İlkeler 256
b) İşletme Tarafından Kullanılan Buluşlar 260
aa) Kıyas (Lisans Örneksemesi) Yöntemi 260
bb) Fayda Yöntemi 263
cc) Tahmin Yöntemi 263
c) İşletme Tarafından Kullanılmayan Buluşlar 264
aa) Lisans Sözleşmesi 264
bb) Devir / Satış Sözleşmesi 264
cc) Takas Sözleşmesi 265
C. Çalışanın Katkısı 265
1. Genel Olarak 265
2. Buluş Grupları 268
3. Buluşun Geliştirilmesinde İşletmenin Katkısının Ayrıştırılması 270
V. BEDELİN BELİRLENMESİ VE MUHTEMEL BEDEL MİKTARI 271
A. Genel Olarak 271
B. Taraflarca Belirlenmesi 275
C. Tahkim Usulü ile Belirlenmesi 278
D. Muhtemel Bedel Miktarı 278
VI. BEDELİN ÖDENMESİ 282
A. Ödemenin Yapılması 282
B. Başvurunun Sonuçsuz Kalmasının veya Patentin Hükümsüz Kılınmasının Bedele Etkisi 284
C. Patentin Yıllık Ücretlerinin Yatırılmamasının veya Haktan Vazgeçmenin Bedele Etkisi 285
D. Buluşun veya Patentin Ekonomik Önemini Yitirmesinin Bedele Etkisi 286
E. Bedelin Süresi ve İşten Ayrılmanın Bedele Etkisi 287
F. İşletme/İşyeri ve İş İlişkisinin Devrinin Bedele Etkisi 288
G. İşverenin Buluşu/Patenti Devretmesinin veya İflas Etmesinin Bedele Etkisi 290
H. Bedel Alacağının Zamanaşımına Uğraması 290
VII. TEŞVİK ÖDÜLÜ 291
A. Hukuki Düzenleme 291
B. Şartları 292
C. Miktarı ve Ödenmesi 293
Yedinci Bölüm
KAMU ÇALIŞANLARININ BULUŞLARI
I. TERMİNOLOJİ 297
II. HUKUKİ REJİM 298
A. Genel Olarak 298
B. Diğer Kanuni Düzenlemeler 300
C. Taraflar Arasındaki Sözleşme Hükümleri 301
III. BEDEL 302
Sekizinci Bölüm
YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA GELİŞTİRİLEN BULUŞLAR
I. GENEL BİLGİ 307
A. Yükseköğretim Kurumu Kavramı 307
B. Yükseköğretim Kurumu Buluşları Kavramı 308
1. Genel Olarak 308
2. Yükseköğretim Kurumunda Yapılan Bilimsel Çalışmalar veya Araştırmalar Sonucunda Geliştirilen Buluşlar 312
3. Yükseköğretim Kurumunda Edinilen Deneyim ve Çalışmalara Dayalı Geliştirilen Buluşlar 313
4. Yükseköğretim Kurumunun Araç ve Gereçlerinin Kullanımı Sonucu Geliştirilen Buluşlar 315
C. Alman–Türk Hukukunda Kabul Edilen Sistem 315
1. Mehaz Alman Hukuku 315
2. Mülga PatKHK 318
3. Mer’i Hukukumuz 319
a) Genel Olarak 319
b) Hukuki Rejim 322
c) Bir Sözleşme Kapsamında Öğretim Elemanı, Stajyer ve Öğrencilerin Geliştirdikleri Buluşlar 322
II. BİLDİRİM SİSTEMİ VE HAK TALEBİ 327
A. Bildirim Sistemi 327
B. Hak Talebi ve Hukuki Sonuçları 331
III. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMUNUN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 333
IV. BULUŞUN TİCARİLEŞTİRİLMESİ 337
V. GELİR PAYLAŞIMI 340
VI. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 343
VII. UYUŞMAZLIKLARIN HALLİ 343
Dokuzuncu Bölüm
KAMU DESTEKLİ PROJELERDE GELİŞTİRİLEN BULUŞLAR
I. GENEL BİLGİ 345
II. HUKUKİ REJİM 347
A. Genel Olarak 347
B. Müşteri Kurum 349
C. Kamu Destekli Projelerde Üçlü İlişki 349
III. BİLDİRİM SİSTEMİ 350
IV. HAK SAHİPLİĞİ TALEBİ 351
V. PATENT BAŞVURUSU YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE ADIN BELİRTİLMESİ HAKKI 352
VI. SIR SAKLAMA VE BULUŞUN KULLANIMINA İLİŞKİN BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 353
VII. DESTEĞİ VERENİN LİSANS HAKLARI 354
A. Desteği Verenin Kanuni Lisans Hakkı 354
B. Desteği Verenin, Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşları Lehine Lisans Talebi 355
C. Desteği Verenin Üçüncü Kişiler Lehine Lisans Talebi 356
VIII. GELİR PAYLAŞIMI 356
IX. KAMU DESTEKLİ PROJELERDE GELİŞTİRİLEN BULUŞLARA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEMELER 357
A. TÜBİTAK Destekli Projelerinde Geliştirilen Buluşlar 357
B. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde (Teknokentlerde / Teknoparklarda) Geliştirilen Buluşlar 360
C. Araştırma–Geliştirme ve Tasarım Merkezlerinde Geliştirilen Buluşlar 361
D. Araştırma Altyapılarında Geliştirilen Buluşlar 362
Onuncu Bölüm
UYUŞMAZLIKLARIN HALLİ VE ZORUNLU TAHKİM USULÜ
I. GENEL BİLGİ 365
II. ARABULUCULUK 367
III. ZORUNLU TAHKİM 368
A. Genel Olarak 368
B. Türk Hukukunda Zorunlu Tahkime Tabi Uyuşmazlıklar 373
C. Alman–Türk Patent Mevzuatında Zorunlu Tahkime İlişkin Hükümler 374
1. Alman Patent Mevzuatındaki Düzenlemeler 374
2. Patent Mevzuatımızdaki Düzenlemeler 376
a) Genel Olarak 376
b) Zorunlu Tahkime Tabi Uyuşmazlıklar 380
aa) Bedel Tarifesine İlişkin Uyuşmazlıklar 380
bb) Diğer Uyuşmazlıklar 381
c) Zorunlu Tahkime Tabi Olmayan Uyuşmazlıklar 382
aa) Serbest Buluşun İşverene Teklifinde Bedel 382
bb) Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlara İlişkin Uyuşmazlıklar 382
cc) Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlara İlişkin Uyuşmazlıklar 383
Onbirinci Bölüm
SİSTEMİN ANALİZİ, ELEŞTİRİSİ VE YENİ SİSTEM ÖNERİSİ
I. SİSTEMİN ANALİZİ 385
II. SİSTEMİN ELEŞTİRİSİ 388
A. Genel Olarak 388
1. Mevzuatın Dili 388
2. Mevzuatın Kurgusu 389
3. Amacın Gerçekleşmesi 394
B. Çalışan Buluşları 396
1. Bildirim Sistemi 396
2. Bedel 398
C. Kamu Çalışanlarının Buluşları 401
D. Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar 402
E. Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlar 403
F. Uyuşmazlıkların Halli 404
III. YENİ SİSTEM ÖNERİSİ 405
A. Çalışan Buluşları 405
B. Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar 408
C. Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlar 409
D. Uyuşmazlıkların Halli 409
Sonuç 411
İlgili Mevzuat
1. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu – SMK (Çalışan Buluşlarıyla İlgili Hükümleri – m. 113–122) 417
2. Çalışan Buluşlarına, Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik (ÇBY) 423
Ek – Mevzuat Karşılaştırma Tablosu 439
Kaynakça 441