Aynı Cinsten Kişilerin Birliktelikleri

Mailletlerarası Özel Hukukta AYNI CİNSTEN KİŞİLERİN BİRLİKTELİKLERİ



Candan YASAN



ÖNSÖZ.................................................................................................................VII

İÇİNDEKİLER....................................................................................................IX

KISALTMALAR............................................................................................XVII

GİRİŞ.........................................................................................................................1

I. Sunuş...................................................................................................................1

II. Çalışmanın Amacı...........................................................................................2

III.Çalışmada Kullanılan Kavram ve Terimlere İlişkin Açıklamalar........3

IV. Çalışmanın Kapsamı ve İnceleme Planı.....................................................5

Birinci Bölüm

Maddî Hukuk Sistemlerinde Aynı Cinsiyetten

Kişilerin Birliktelikleri

I. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinin Hukuk

Sistemlerinde Düzenlenmesine Yol Açan Başlıca Sebepler....................7

II. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliğine İlişkin Maddî Hukuk

Sistemlerinde Yer Alan Düzenlemeler.......................................................16

A. Hayat Ortaklığı.......................................................................................16

1. Kavram ve Tanım............................................................................16

2. Hüküm ve Sonuçları.......................................................................18

B. Kayıtlı Hayat Ortaklığı.........................................................................19

1. Kavram ve Tanım............................................................................19

İÇİNDEKİLERX

2. Kuruluşu .......................................................................................... 25

3. Hüküm ve Sonuçları...................................................................... 28

a. Eşlerin Kişisel İlişkileri ve Kişisel Durumları

Bakımından...............................................................................29

b. Eşlerin Malî İlişkileri Bakımından......................................31

c. Velâyet ve Soybağı Bakımından ...........................................32

d. Evlât Edinme Hakkı Bakkımından......................................37

4. Sona Ermesi.....................................................................................40

a. Sona Erme Sebepleri...............................................................40

b. Sona Ermeye Bağlanan Sonuçlar..........................................42

C. Evlilik.......................................................................................................44

1. Kavram ve Tanım...........................................................................44

2. Kuruluşu........................................................................................... 49

3. Hüküm ve Sonuçları ......................................................................51

4. Sona Ermesi..................................................................................... 56

III.Türk Maddî Hukuku Açısından Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Birlikteliği........................................................................................................57

A. Genel Olarak ...........................................................................................57

B. Türk Maddî Hukuku Açısından Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Hayat Ortaklığı.......................................................................................61

C. Türk Maddî Hukuku Açısından Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Kayıtlı Hayat Ortaklığı.........................................................................71

D. Türk Maddî Hukuku Açısından Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Evliliği...................................................................................................... 72

İkinci Bölüm

Milletlerarası Özel Hukukta Aynı Cinsiyetten

Kişilerin Birlikteliklerine Uygulanacak Hukuk

I. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinin Milletlerarası Özel

Hukukun Konusu Hâline Gelmesi.............................................................75XI

II. Yabancı Hukuk Sistemlerindeki Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Birlikteliklerine İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları...............................78

A. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerine Özgü Yeni

Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Kabulüne Yol Açan Başlıca

Sebepler....................................................................................................78

B. Konuya İlişkin Yabancı Hukuklardaki Kanunlar İhtilâfı

Kuralları .................................................................................................. 80

1. İsviçre Hukuku............................................................................... 80

a. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat

Ortaklığına İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları................ 80

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Evliliğine İlişkin

Kanunlar İhtilâfı Kuralları.................................................... 86

2. Belçika Hukuku.............................................................................. 87

a. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat

Ortaklığına İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları................ 87

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Evliliğine İlişkin

Kanunlar İhtilâfı Kuralları.....................................................89

3. Alman Hukuku............................................................................... 92

a. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat

Ortaklığına İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları................ 92

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Evliliği Hakkında

Alman Milletlerarası Özel Hukukunda Önerilen

Çözümler................................................................................... 97

III.Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Aynı Cinsiyetten

Kişilerin Birlikteliklerine Uygulanacak Hukuk .....................................98

A. Genel Olarak ...........................................................................................98

B. Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Aynı Cinsiyetten

Kişilerin Birlikteliklerine Uygulanacak Hukukun Tespiti.......102

1. Vasıflandırma................................................................................102

a. Milletlerarası Özel Hukukta Vasıflandırma...................102

b. Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Aynı

Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinde

Vasıflandırma ve Çözüm Yolları........................................108XII

aa. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinde

Vasıflandırma Problemi...............................................108

bb. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinde

Vasıflandırmaya Uygulanacak Hukuk......................110

c. Şahsî Statüye İlişkin Bir Konu Olarak Aynı

Cinsiyetten Kişilerin Birliktelikleri Hakkında

Uygulanacak Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Tespiti.....114

2. Atıf ..................................................................................................121

3. Önmesele........................................................................................123

4. MÖHUK'ta Düzenlenen Evliliğe İlişkin Kanunlar

İhtilâfı Kurallarının Kıyas Yoluyla Uygulanacağı

Uyuşmazlıklar...............................................................................125

a. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı

ve Evliliğinin Kuruluşuna Uygulanacak Hukuk ...........125

aa. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı ve

Evliliğinin Maddî Şartları...........................................125

bb. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı ve

Evliliğinin Şeklî Şartları..............................................130

aaa. Yabancı Bir Ülkede Kurulan Aynı Cinsiyetten

Kişiler Arasındaki Kayıtlı Hayat Ortaklığı ve

Evliliğin Şekline Uygulanacak Hukuk ........... 131

bbb. Türkiye'de Kurulmak İstenen Aynı Cinsiyetten

Kişiler Arasındaki Kayıtlı Hayat Ortaklığı ve

Evliliğin Şekline Uygulanacak Hukuk ...........133

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı

ve Evliliğinin Genel Hükümlerine Uygulanacak

Hukuk ......................................................................................136

aa. Genel Olarak ..................................................................136

bb. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı ve

Evliliğin Korunmasına Yönelik Tedbir Talepleri..137

c. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı

ve Evliliğinde Eşler Arasındaki Mal Rejimine

Uygulanacak Hukuk.............................................................138

d. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı

ve Evliliğinin Sona Ermesine Uygulanacak Hukuk......140XIII

5. MÖHUK'ta Düzenlenen Evliliğe İlişkin Kanunlar

İhtilâfı Kurallarının Kıyas Yoluyla Uygulanması

Dışında Kalan Uyuşmazlıklar...................................................144

a. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden

Kaynaklanan Soybağı ve Velâyete İlişkin

Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk............................144

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden

Kaynaklanan Evlât Edinmeye İlişkin

Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk............................148

c. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden

Kaynaklanan Nafakaya İlişkin Uyuşmazlıklarda

Uygulanacak Hukuk............................................................. 151

d. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden

Kaynaklanan Mirasa İlişkin Uyuşmazlıklarda

Uygulanacak Hukuk.............................................................152

6. Türkiye'nin Taraf Olduğu Milletlerarası Sözleşmelerin

Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden Doğan

Uyuşmazlıklar Hakkında Uygulanması Sorunu..................153

a. Sorunun Ortaya Konulması................................................153

b. Türk Hukuku Açısından Soruna İlişkin Çözüm

Önerileri..................................................................................156

C. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden

Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Uygulanan Yabancı

Hukuka Türk Kamu Düzeninin Müdahalesi............................... 162

1. Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeninin

Müdahalesi..................................................................................... 162

a. Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni

Kavramı ve Kapsamı ............................................................ 162

b. Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeninin

Özellikleri ve Etkisi ..............................................................166

2. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden Doğan

Uyuşmazlıklarda Yetkili Yabancı Hukukun Türk Kamu

Düzenine Aykırılığı Sorunu .......................................................170XIV

a. Kamu Düzeninin Önemli Müdahale Alanlarından

Biri Olarak Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birliktelikleri...170

b. Konu Açısından Türk Kamu Düzeninin

Müdahalesinin Özellikleri ve Sınırlarının Tespiti........ 173

c. Türk Kamu Düzeninin Müdahalesinin Sonuçları........180

D. Yetkili Hukukun Uygulanmasını Engelleyen Diğer Hâller......188

1. Kanuna Karşı Hile .......................................................................188

a. Milletlerarası Özel Hukukta Kanuna Karşı Hile

Kavramı ve Sonuçları ...........................................................188

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birliktelikleri

Bakımından Kanuna Karşı Hile ve Sonuçları ................189

2. Doğrudan Uygulanan Kurallar.................................................193

a. Doğrudan Uygulanan Kuralların Amacı, Niteliği

ve Özellikleri..........................................................................193

b. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerine

İlişkin Konularda Türk Hukukunun Doğrudan

Uygulanan Kuralları.............................................................195

Üçüncü Bölüm

Milletlerarası Usul Hukukunda Aynı

Cinsiyetten Kişilerin Birliktelikleri

I. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden Doğan

Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi.......199

A. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi................................199

1. Milletlerarası Yetki Kavramı .....................................................199

2. Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisinin Tesisi.......201

B. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden Doğan

Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası

Yetkisinin Tespiti ................................................................................202

1. Vasıflandırma................................................................................202XV

2. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerinden Doğan

Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası

Yetkisini Tesis Edecek Kurallar................................................205

a. Genel Yetki Kuralı.................................................................205

b. Özel Yetki Kuralları..............................................................207

c. MÖHUK'ta Düzenlenen Tamamlayıcı Yetki Kuralları209

aa. MÖHUK m. 41..............................................................209

bb. MÖHUK m. 42..............................................................212

cc. MÖHUK m. 43..............................................................212

d. Münhasır Yetki.......................................................................213

II. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerine İlişkin Yabancı

Mahkeme Kararlarının Türkiye'de Tanınması ve Tenfizi................215

A. Genel Olarak ........................................................................................215

B. MÖHUK Kapsamında Aynı Cinsiyetten Kişilerin

Birlikteliklerine İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının

Tanınması ve Tenfizi.......................................................................... 218

1. Tanıma ve Tenfizin Genel Şartları........................................... 218

2. Tanıma ve Tenfizin Özel Şartları.............................................221

C. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerine İlişkin Yabancı

Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu

Düzenine Aykırılık .............................................................................225

1. Tanınma ve Tenfizde Kamu Düzenine Aykırılık Kavramı 225

2. Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliklerine İlişkin

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması

ve Tenfizinde Kamu Düzenine Aykırılığın

Değerlendirilmesi ve Sonuçları.................................................231

Dördüncü Bölüm

Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birlikteliğine İlişkin

Milletlerarası Sözleşmeler Hukuku Alanındaki

Gelişmeler

I. Genel Olarak.................................................................................................239XVI

II. Kayıtlı Hayat Ortaklıklarının Tanınması Hakkında Sözleşme ......244

A. Sözleşme'nin Sistemi..........................................................................244

1. Sözleşme'nin Amacı ve Kapsamı..............................................244

2. Sözleşme Uyarınca Kayıtlı Hayat Ortaklığı Kavramı.........246

3. Sözleşme Kapsamında Kayıtlı Hayat Ortaklığının Âkit

Devletlerce Tanınacak Sonuçları..............................................247

4. Tanımaya Bağlanan Sonuçlar....................................................253

5. Sözleşme Uyarınca Kayıtlı Hayat Ortaklığının Birden

Çok Ülkede Tescilinin Sonuçları.............................................256

6. Sözleşme Kapsamında Düzenlenecek Belgeler.....................259

7. Sözleşme Kapsamında Devletlere Tanınan Çekince

Hakkı...............................................................................................260

B. Sözleşme'nin Değerlendirilmesi......................................................261

1. Genel Olarak..................................................................................261

2. Sözleşme ve Türk Hukuku.........................................................263

SONUÇ................................................................................................................267

KAYNAKÇA...................................................................................................... 275